هندي الاصله بریتانوی لیکوال سلمان رشدي د یکشنبې (د اکتوبر میاشتې ۲۲ نیټه) په ورځ د المان د فرانکفورت ښار په تاریخي سینټ پال کلیسا کې د «جرمن بُک ټریډ» یا د المان د کتاب تجارت په نوم د سولې په جایزې وویاړل شو.
د پریکړه کوونکي جیوري هیئت په حواله سلمان رشدي د «هغه د نه ستړې کیدونکي احساس» او مثبت ژوند له کبله د دې جایزې له پاره ونومول شو. او دا چې «له خپلې مینې سره یې زموږ د کیسو ویلو نړۍ غنې» کړې ده.
له دې جایزې سره ۲۵ زره یورو نقدي پیسې هم ورکول کیږي او دا د المان له تر ټولو ویاړلو جایزو څخه یوه ده. د لومړي ځل له پاره په ۱۹۵۰م کال کې دا جایزه ورکړل شوې وه.
په دغو مراسمو کې د رشدي ملګري لیکوال دانیل کیهلمین، په خپله وینا کې د رشدي په ستاینه کې وویل چې نوموړی «په دې عصر کې په ممکنه ډول د هنر او بیان د آزادۍ تر ټولو مهم ساتونکی» دی.
تیر کال پر رشدي د چاقو برید وشو، چې هغه پکې بچ پاتې شوی وو. نوموړي په هغه وخت کې هم د بیان له آزادۍ څخه د دفاع په برخه کې د خپلې ژمنتیا پر دوام ټینګار کړی وو.
له دویچه ویله سره د یوې مرکې په ترڅ کې سلمان رشدي ویلي ول: «د نامتو اشخاصو د پام وړ یو لیست په دې (د المان د سولې جایزې) ویاړل شوي دي. له دې امله په دې لیست کې د خپل نوم په شاملیدلو سره ډیر خوښ یم».
د سلمان رشدي ستاینه او شخړیز شخصیت هندي الاصله بریتانوی ناول لیکوونکی سلمان رشدي په ۱۹۸۱م کال کې د خپل یوه کتاب «مډ نائټ چلډرن» له کبله ډیر شهرت موندلی و. یوازې په بریتانیا کې د دې کتاب تر یو میلیون ډیرې ګڼې پلورل شوې وې.
پر عبادتځایونو د خونړیو بریدونو پېښې
په ټوله نړۍ کې په تیرو څو کلونو کې پر یو شمیر عباتځایونو او مذهبي ځایونو بریدونه شوي دي. پر مسجدونو، کلیساوو او د یهودانو پر عبادتځایونو د ځینو خونړیو پيښو لنډ جزئیات د انځورونو په دې ګالرۍ کې لیدلی شئ. انځور: Reuters/J. Silva د کرایسټ چرچ په ښار کې پر مسجدونو یرغل د نوي زیلنډ په کرایسټ چرچ ښار کې پر دوو مسجدونو د فیرونو په پېښه کې ۵۱ مسلمانان ووژل شول او تر۵۰ زیات ټپیان شول. بریدګر برینټن ټیرنټ، د ۲۰۱۹م کال د مارچ پر ۱۵مه نېټه په دغه ښار کې په النور مسجد کې د جمعې د لمانځه پر مهال پر عبادت کوونکو ډزې کړې وې. دغه خونړۍ پيښه هغه د فیسبوک پر ټولنیزه پاڼه په ژوندۍ بڼه خپروله. اوس د دغه برید ګر محاکمه جریان لري.
انځور: picture-alliance/NurPhoto/S. Vidanagama امریکا متحده ایالات: د یهودانو د «هنوکا» پر مذهبي مراسمو برید له نیویارک څخه کابو د یوه ساعت په واټن کې د مونسې په سیمه کې ډیر شمیر ارتودوکس یهودان مېشت دي. د ۲۰۱۹م کال په دسمبر میاشت کې د یهودانو د یوه راهب په کور کې یو کس پنځه تنه په چړې ټپیان کړل. د نیویارک چارواکو د کرکې انګیزه لرونکی دغه برید سخت وغانده.
انځور: Reuters/E. Munoz آلمان: د یهودانو پر عبادتځای حمله د تیر میلادي کال په اکتوبر میاشت کې د آلمان د زاکسن انهالت ایالت په هاله ښار کې د یهودانو یوه عبادتځای ته یوه وسله وال بریدګر د ننوتو ناکامه هڅه وکړه. دا چې بریدګر ودانۍ ته په ورننوتلو ونه توانید دغه ځای ته څیرمه پرتې هدیره کې يې یوه ښځه په ډزو ووژله. دغه مهال په کنیسه کې د یهودانو د «یوم کيپور» په مذهبي مراسمو کې اتیا کسانو ګډون درلود.
انځور: DW/B. Knight افغانستان: په ننګرهار کې په یوه مسجد کې خونړی برید د ۲۰۱۹م کال په اکتوبر میاشت کې د ننګرهار ولایت د هسکه مېنه ولسوالۍ په جودرې کې په یوه مسجد کې د جمعې د لمانځه پر مهال د چاودنې له کبله تر ۶۰ زیات کسان ووژل شول. د چاودنې پر مهال د مسجد دننه شا او خوا ۲۵۰ کسان ول. په پيښه کې په لسونو کسان ټپیان هم شول.
انځور: Reuters/O. Sobhani سریلانکا: په کلیساوو کې چاودنې تیر میلادي کال په سریلانکا کې د عیسویانو د ایستر اختر پر مهال پر درو کلیساوو او درو هوټلونو باندې د سخت دریځه اسلامپالو له لوري د ځانمرګو بریدونو د لړۍ په ترڅ کې ۲۶۰ کسان ووژل شول. ځایي تندلارو په دوو کاتولیک او یوې پروتستنات کلیسا کې ځانمرګي بریدونه وکړل چې ډیر ماشومان پکې هم ووژل شول.
انځور: picture-alliance/AP Photo/E. Jayawardena کالفورنیا: په کنیسه کې فیرونه د سریلانکا تر بریدونو یوه اوونۍ وروسته د امریکا متحده ایالاتو په کالفورنیا ایالت کې د یهودانو پر یوه عبادتځای باندې د فیرونو په پایله کې یوه ښځه ووژل شوه. ۱۹ کلن سپین پوستی شکمن بریدګر ونیول شو.
انځور: picture-alliance/AP Photo/D. Poroy تایلنډ: د بودایانو پر عبادتځای باندی حمله د ۲۰۱۹م کال په جنورۍ میاشت کې د تایلنډ په سویلي ایالت نارتهیوات کې وسله وال بیلتون غوښتونکي د بودانو یوه عبادتځای ته ورننوتل او فیرونه یې وکړل. په رتناو پاپ، نومې عبادتځای کې په دغه پېښه کې دوه کسان ووژل شول.
انځور: Reuters/S. Boonthanom په فلیپین کې پر کلیسا تر برید وروسته پر مسجد حمله د فلیپین په سویل کې د ۲۰۱۹م کال د جنورۍ میاشتې پر ۳۰مه نېټه پر مسجد باندې په یوه برید کې دوه کسان ووژل شول. دغه برید د یوه لاسي بم په واسطه شوی وو. د جنورۍ پر ۲۷مه نېټه پر یوه کلیسا هم یو خونړی برید شوی وو. د دغه برید په ترڅ کې د کاتولیک مسیحانو یوه کلیسا په نخښه شوې وه. په دغه چاودنه کې ۲۳ تنه وژل شوي او سل نور ټپيان شوي ول.
انځور: picture alliance/dpa/AP/WestMinCom Armed Forces of the Philippines د هند په پنجاب ایالت کې پر درمسال برید د هند په شمال کې د سکانو پر یوه عبادتځای باندې د لاسي بمونو د برید په پایله کې درې کسان ووژل شول او په لسونو نور ټپیان شول. دغه پېښه د ۲۰۱۸م کال په نومبر میاشت کې د هند د پنجاب ایالت په یوه کلي کې رامنځ ته شوې وه. د حملې پر مهال په ګوردواره یا درمسال کې په سلونو عبادت کوونکو حضور درلود.
انځور: N. Nanu/AFP/Getty Images امریکا متحده ایالات، پېنسلوینیا د ۲۰۱۸م کال په اکتوبر میاشت کې د امریکا متحده ایالاتو د پېنسلوینیا په پېتسبرګ، نومې ښار کې د یهوادنو پر یوه کنیسه باندې د برید په پایله کې ۱۱ کسان ووژل شول.
انځور: picture-alliance/dpa/M. Rourke په پاکستان کې د احمدیانو پر عبادتځای برید د ۲۰۱۸م کال په اګست میاشت کې د پاکستان د پنجاب ایالت فیصل آباد ښار ته څیرمه په یوه کلي کې خلکو د احمدیانو پر یوه عبادتځای هجوم وروړ او شپږ کسان یې ټپیان کړل. په پاکستان کې په متواتر ډول پر احمدي ټولنې بریدونه کیږي. د پاکستان پارلمان په ۱۹۷۴م کال کې احمدیان د غیرمسلمان اقلیت په توګه اعلان کړي وو.
انځور: Reuters/S. Sayeed د ۲۰۱۷م کال په اکتوبر میاشت کې په کابل کې د شیعه مسلمانانو په مسجد کې د یوه ځانمرګي برید په پایله کې ۳۹ کسان ووژل شول او تر ۴۱ زیات ټپیان شول. د بريد پړه داعش ترهګرې ډلې پر غاړه واخيستله.
انځور: picture-alliance/Zumapress/R. Alizadah
خو په ۱۹۸۸م کال کې د هغې څلورم خپور شوي کتاب «سیټینګ ورسیز» یا «شیطاني آیات» یوه نوې شخړه راپورته کړه چې په ځانګړي توګه مسلمانان یې ډیر په غوسه کړل.
د دې کتاب له کبله د هغه د قتلولو یا وژنې فتواوې ورکړای شوې چې له امله یې رشدي مجبوره شو چې تر لسو کلونو پورې ځان د خلکو له نظر څخه پټ کړي.
د ایران مذهبي مشر ایت الله روح الله خمیني یوه «فتوی» صادره کړې وه، په کوم کې چې مذهب ته د سپکاوي کولو تور پر بنسټ د هغه د قتلولو خبره شوې وه، په داسې حال کې وروسته بیا د ایران حکومت له دې فتوې څخه ځان جلا بللی وو.
۷۵ کلن سلمان رشدي د هند په پلازمېنې ډهلي کې په یوه مسلمانه کورنۍ کې زیږیدلی، خو پخپله ځان د یوه مُلحد یا بې دینه په توګه معرفي کوي.
تر فتوی صادریدو وروسته هغه ځان پټ کړی وو، خو د تیرو څو کلونو راهیسې هغه ښکاره ژوند کوي.
سلمان رشدي تر اوسه پورې تر ۱۴ ډیر ناولونه لیکلي دي او تر ټولو نوی ناول یې «وکټري سيټي» یا د بریا ښار دی چې په روان میلادي کال کې خپور شوی دی. دا ناول تیر کال د چاقو په وسیله پر ده باندې د شوي برید په هکله دی.
په ۲۰۱۶م کال کې هغه د امریکا تابعیت ترلاسه کړی او د هغه وخت راهیسې په نیویارک ښار کې ژوند کوي.
آژانسونه: ش.ن/ ن.ز