د اسوشتید پریس د رپوټ پر اساس، سوډاني پوځ د شنبې په ورځ وويل چې په خپلو پوځي الوتکو کې ېې د امریکايي، چينايي، بریتانوي او فرانسوی ډيپلوماټانو د تخلیې په موخه د همغږۍ هڅې پيل کړي په داسې حال کې چې جګړه په پلازمینه او د هغې د اصلي هوايي ډګر په ګډون شاوخوا سیمو کې ادامه لري.
پوځ ويلي دي چې د پوځي مشر، جنرال عبدالفتاح البرهان، د مختلفو هیوادونو له رهبرانو سره خبرې کړي او له هغوی څخه ېې له سوډانه د هغوی د خپلو ډيپلوماټانو او اتباعو د خوندې تخلېې غوښتنه کړې ده.
ورته نور ولولئ: ملګري ملتونه: په سوډان کې ۱۸۵ کسان وژل شوي
د سوډان په پلازمینه خرطوم کې د واک پر سر دغه نښتې تېره اوونۍ د پوځ او د هغه د مخالفې ملیشه يي ډلې (RSF) تر منځ پيل شوې چې پکې له ملکي سیمو څخه هم استفاده کيږي. د روغتیا نړیوال سازمان پر اساس، دغه نښتې چې اوس خپلې دوهمې اوونۍ ته داخل شوي، تر اوسه پکې له ۴۱۳ کسان وژل شوي او ۳۵۵۱ تنه نور ټپیان شوي دي. تر دې وړاندې رپوټونو کې ويل شوي ول چې په وژل شوو کې عسکر او ملکيان شامل دي.
د سوډان د پوځ مشر، عبدالفاتح البرهانانځور: ASHRAF SHAZLY/AFP/Getty Images بهرنیو هیوادونو له سوډانه د خپلو اتباعو د ايستلو په موخه ناکامې هڅې کړي چې دا د نښتو په موجودیت کې نهایت خطرناکې ارزول کيږي.
د پوځ رقیبه، نیمه ملیشه يې ډله يا د چټک ملاتړ ځواکونه (RSF) هڅه کوي تر څو د تخلېې پروسه پېچلې کړي. په همدې موخه ېې غواړي د پلازمينې مرکز ته نژدې اصلي نړیوال هوایي ډګر په خپل کنټرول کې راولي چې د دې له پاره ېې دغه ډګر تر درنو حملو لاندې راوستلی دی.
ورته نور ولولئ: د سوډان په نښتو کې د وژل شوو کسانو شمیر لوړ شوی
د سوډان هوايي حریم تړل شوی او بهرنیو هیوادونو خپلو اتباعو ته سپارښتنه کړې چې د تخلېې پروګرام تر تنظیمولو پورې دې په خپلو عادي هستوګنځایونو کې پاته شي.
البرهان ويلي دي چې د سعودي عربستان یو شمير ډيپلوماټان دمخه په سرې بحیره کې واقع د سوډان هوايي ډګر (Port Sudan) له لارې ایستل شوي او اردني ډيپلوماټان به هم ډير ژر له همدغه ډګره وایستل شي. پورت سوډان په سره بحیره کې د سوډان یو مهم هوايي ډګر بلل کیږي.
سوډاني پوځ د شنبې په ورځ وويل چې په خپلو پوځي الوتکو کې ېې د امریکايي، چينايي، بریتانوي او فرانسوی ډيپلوماټانو د تخلیې په موخه د همغږۍ هڅې پيل کړيانځور: Koji Ito/AP/picture alliance په داسې حال کې چې د تخلېې پروګرام ډير ستونزمن برېښې، سعودي عربستان د شنبې په ورځ اعلان وکړ چې له سوډان څخه ېې د خپلو اتباعو د تخلېې پروګرام تنظیمول پیل کړي، خو ډير وضاحت ېې نه دی ورکړی.
ورته نور ولولئسوډان کې پوځي ناکرارۍ؛ له ۵۰ ډیر وژل شوي او ۶۰۰ ټپیان دي :
امریکا متحده ایالاتو د جمعې په ورځ وويل چې په سوډان کې خپلو میشتو کابو ۱۶زره اتباعو ته د حکومت له خوا د تخلېې یو تنظیم شوی پروګرام په نظر کې نه لري. امریکا زیاته کړې چې اتباعو ته ېې سپارښتنه کړې چې په خپلو هستوګنځایونو کې پاته شي. پنټاګون یا د امریکا دفاع وزرات د اوونۍ په سر کې ويلي وو چې په سوډان کې د خپل سفارت کارکوونکو د احتمالي تخلېې په موخه، عدن خلیج ته چې پکې د امریکا سمندري ځواکونو یو مرکز دی، اضافي عسکر او تجهیزات استولي دي.
mks/mns/(AP)
د سوډان د ناکراریو په هکله زموږ له آرشیف څخه د ۷ کالونو مخکې يو انځوريز البوم:
په سوډان کې د جگړې او سولې۶۰ کاله د انځور په ژبه
د جنوبي سوډان د یاغیانو مشر او د مرستیال ولسمشر په توگه نومول شوی ریک مشار، بالاخره جوبا ته ستون شوی. ډیر کسان هیله من دي چې د هغه راتگ به دغه هیواد د ۲۰۱۵م کال د سولي تړون رسیدو ته یو قدم نور هم نزدي کړي. انځور: AFP/Getty Images سوډان: له لسیزو راهیسې جگړه د جنوبي سوډان جمهوريت د څو لسیزي په رسمي توگه د سوډان جمهوریت برخه وه. د بیلتون پر سر لومړنۍ جگړه ۱۹۵۵م کال ته ورگرځي، یعنی آن د بریتانيا تر مستعمرې مخکي وخت ته.
انځور: picture-alliance/dpa/Pendl بیرته کورنۍ جگړې ته د ورگرځیدو ترمخه له ۱۹۷۳م کال څخه تر ۹۱۸۳م کاله پورې جنوبي سوډان په نسبي توگه له امن او خپلواکمنۍ څخه برخمن وو. د سوډان د خلکو آزداي بخښونکي غورځنگ او پوځ (SPLM/A) د جون قرنق په مشرتوب جگړه کې برخه واخیسته. وروسته دغه ډله د سلوا کيیر او ریک مشار په مشرتوب پر دوو مختلفو ډلو سره وویشل شوه.
انځور: picture-alliance/dpa/Rosenthal د ۲۰۱۱م کال په جنوري میاشتي کې د جنوبي سوډان خلکو د خپلواکۍ په پلوۍ رایې ورکړې. سلوا کيیر او ریک مشار د ولسمشر او مرستیال ولسمشر په توگه ونومول شول. نوي دولت تر دېره د سولي پر هغه تړون تکیه کوله چې په ۲۰۰۵م کال کې د قرنق تر څارنې لاندي رامنځ ته شو. هغه تر دغه تړون څو اوونۍ وروسته د یوې څرخۍ الوتکي د رالویدو په پيښه کې ووژل شو.
انځور: AP د کيیر او مشار تر منځ ائتلاف چې یو وخت دښمنان ول او بیا سره همکاران ول، ډیر دوام و نه کړ. د ۲۰۱۳م کال په جولای میاشت کې یعنې تر خپلواکۍ دوه کاله وروسته کییر، خپل مرستیال مشار او د کابینې نور غړي گوښه کړل. هغه په دسمبر میاشت کې رسنیو ته د وینا پر وخت د اغیز له پاره پوځي یونیفورم اغوستی وو او مشار او د هغه ملاتړي یې د کودتا په هڅې تورن کړل. دا د کورنۍ جگړې پېل وو چې تر نن ورځې ادامه لري.
انځور: Reuters په بېلا بیلو سطحو د دغې شخړې د هوارولو پر هڅو سربیره هم دغه کړکیچ لږ تر لږه د ۵۰۰۰۰ انسانانو ژوند اخیستی دی. ۲،۴ میلیونه انسانان له خپلو کورونو څخه تېښتي ته اړ شوي. د ۲۰۱۴م کال په می میاشت کې په جنوبي سوډان کې د ملگرو ملتونو پیاوړی ماموریت چې ۱۴۰۰۰ سوله ساتو عسکرو پکښې ونډه درلوده د ملکي کسانو ساتنې له پاره وگمارل شو.
انځور: Reuters د ۲۰۱۵م کال په می میاشتې کې په ادیسه آبابا کې د کيیر (کیڼ اړخ ته) او مشار (ښي اړخ ته) تر منځ د ملاقات په نتیجه کې د اوربند تړون وشو چې یووار بیا د سولې هیلې پيدا شوې. دغه هیله هغه وخت له خاورو سره خاورې شوه چې څو ساعته وروسته بیا نښتې پیل شوې. نه یوازې دا چې دغه دواړه مشران کوم توافق ته نه ورسیدل، بلکې د څارونکو د تبصرو له مخې دواړو تر ډیره حده پر خپلو جنگیالیو کنترول له لاسه ورکړی.
انځور: Reuters د سولې وروستی تړون چې د ۲۰۱۵م کال په اگست میاشت کې لاسلیک شوی، بې ثباته پېل درلود. په لومړي سر کې ولسمشر سلوا کيیر ئې له لاسلیکیدو ډډه وکړه خو د نړیوال فشار له کبله یې هغه لاسلیک کړ. د معاملې یوه برخه دا وه چې مشار ته په یوتوپیا کې له تبعید څخه د بیرته ورگرځیدو ضمانت ورکړل شي. خو جوبا ته له هغه سره د احتمالي راستنیدونکو جنگیالیو او وسلو د شمیر په هکله لانجه وه.
انځور: Reuters/G. Tomasevic جگړو دغه هیواد په کنډواله بدل کړی دی. د ملگرو ملتونو د بشري حقونو کمیسیار زید رعد الحسین، په خپل رپوټ کې ویلي دي چې حکومتي ځواکونه او یاغیان جنسي تیری د ډار او جنگي وسیلي په توگه کاروي. د ملگرو ملتونو د امنیت شورا د یوه کمیسیون د جوړولو خبره کړې، څو دغه پیښې وپلټي.
انځور: GetttyImages/AFP/C. Lomodon
