د سه شنبې په ورځ دناټو سازمان اعلان وکړ، دا چې روسیه د سړې جګړې له امنیتي تړون څخه په رسمي توګه وتلې ده، نو دوی هم دغه تړون ځنډولی دی.
د ۲۰۲۲م کال په فیبرورۍ کې د مسکو له خوا پر اوکراین تر برید وروسته دا د ناټو او روسیې ترمنځ د مخ پر ډیریدونکي بحران یوه نوې پيښه ده.
په اروپا کې د عنعنوي وسله والو ځواکونو اړوند تړون (CFE) په ۱۹۹۰م کال کې لاسلیک او دوه کاله وروسته بیا تصویب شو. په دې تړون کې د سړې جګړې د سیالو هیوادونو سرحدي پولو ته نږدې د پوځي واحدونو د ځای پرځای کولو او نظامي تاسیساتو جوړولو د مخنیوي هڅه شوې ده.
روسیې په ۲۰۰۷م کال کې په دې تړون کې خپل ګډون ځنډولی وو او په ۲۰۱۵م کال کې یې په بشپړ ډول له تړون څخه د وتلو اعلان وکړ.
ناټو ولې تړون وځنډاوه؟ ناټو په خپله یوه اعلامیه کې ویلي «داسې وضعیت چې متحد هیوادونه په کې تړون ته ژمن وي او روسیه پرې عمل ونه کړي، نو دا به بې ثباته ثابت شي.»
ناټو زیاته کړې ده چې غړي به یې په دې اقدام کې خپل ګډون تر «هغه وخته پورې چې اړتیا وي» وځنډوي. د ناټو د ۳۱ غړو هیوادونو اکثریت یې دغه تړون لاسلیک کړی دی. زیاته شوې ده چې پر اوکراین د روسیې برید او روانه جګړه د سي اف اي تړون د هدف ضد دی.
د ناټو تر ټولو ستر مانورونه په انځورونو کي
د ناټو په «هوايي دفاع ۲۳» نظامي مانورونو کي چي همدا اوس په آلمان کي روان دي د ۲۵ هیوادونو هوايي ځواکونه پکښي ونډه لري. د ناټو په تاریخ کي دا تر ټولو لویه نظامي مانورونه دي. انځور: Julian Stratenschulte/dpa/picture alliance ترانسپورټي الوتکو د «هوايي دفاع ۲۰۲۳» مانور پرانیست. د آلمان پوځ «اې۱۴۰۰ام» ډوله الوتکو د دوشنبې په ورځ په نیدرزاکسن ایالت کي د وونزدورف هوايي ډګر څخه د مانور په موخه الوتني وکړې.
انځور: Julian Stratenschulte/dpa/picture-alliance تر ۲۵ د زیاتو هیوادونو ونډه یوه جنګي تورنادو الوتکه د یاګل په سیمه کي له شلسویګ هوايي ډګر څخه په هوا سوه، په دې مانور کي تر ۲۵ د زیاتو هیوادونو هوايي ځواکونه د دوو اونیو په ترځ کي یوه خیالي برید ته د غاښ ماتوونکی ځواب ورکولو تمرین کوي. د آلمان په مشرۍ په دې مانور کي پر ناټو غړو سربېره جاپان او سويډن هم ونډه لري.
انځور: Gregor Fischer/dpa/picture-alliance وروستۍ کتنه: په وونزدورف هوايي ډګر کي یو سرتېری د هوايي ځواکونو ایربوس الوتکي ته د ننوتلو په حال کي لیدل کېږي. د نیدرزاکس په ایالت کي یاد هوايي ډګر د راپيل سوي پوځي مانور تر ټولو غټ تدارکاتي مرکز دی. د آلمان پوځ په وینا ۱۰ زره سرتیري او د آلمان د ۷۰ الوتکو په ګډون ۲۵۰ طیارې په دې مانورونو کي د جون تر ۲۳ نېټې پوري برخه لري.
انځور: Julian Stratenschulte/dpa/picture-alliance تاسي کولای سئ، د هالنډي الوتکو د الوتنو لار د دوشنبې په ورځ د مکلنبورګ ایالت پر اسمان په «flightradar24» اپلیکیشن کي ووینی، چي څو واري يې د ویسمار، ګوسترو او شورین ښارونو پر اسمان دورې وهلي دي. دغه هوايي تمرین د آلمان پر ځینو شمالي، ختیځ، لوېدیځ او همدارنګه د شمالي او بالټیک سمندرونو کي ترسر کیږي.
انځور: Jens Büttner/dpa/picture-alliance په دې مانور کي پوځي الوتني پلان سوي دي، چي ښايي پر ۲۰۰۰ملکي الوتنو اغېز وکړي. د دغه تمرین له پاره د آلمان د هوايي حریم ځیني برخي د ملکي الوتنو پرمخ بندي سوي دي. د الوتنو خنډ او ځنډ کولای سي د الوتکو په ښوودنیزو پاڼو کي وګورئ. د بېلګي په ډول دلته د هامبورګ په هوايي ډګر کي.
انځور: Bodo Marks/dpa/picture-alliance نندارچیان د شلسویګ هوايي ډګر څخه د تورنادو جنګي الوتکي الوتني ته ګوري. یاد مانور تراوسه د فرانکفورټ ام ماین، برلین، دوسلډورف، نورنبرګ او کولن/بن پر هوايي ډګرونو هیڅ اغیز نه دی کړی، خو کیدای سي چي په هوايي ټرافیک کي ګډوډي ډېره سي.
انځور: Gregor Fischer/dpa/picture-alliance د مانور پر وړاندي هغه لاریون کوونکي چي د آلمان د کیڼ اړخي ګوند له خوا رابلل سوي، د سولي سمبول یا نخښه يې جوړه کړې وه. د آلمان پوځ غواړي چي د روسيې له تحریک کولو ډډه وکړي. د آلمان د وسله وال پوځ مشر ګرهارټس وايي: «موږ هر کار د دې له پاره کوو، ترڅو باوري سوو چي دغه مانور د اوضاع په ترینګلتیا کي ډېروالی نه راولي.»
د ده په قول، هیڅ الوتنه به د کالینینګراد خواته چي د روسيې له اصلي خاوري بېله ده ونه سي.
انځور: /dpa/picture-alliance د آلمان د وسله وال ځواک پارلماني کمیساره ایوا هوګل دغه پوځي مانور د روسيې له پاره یو پيغام ګڼي. هغې د ونزدورف په هوايي ډګر کي وویل، پر اوکراین د روسيې برید وښودله چي دغه مانور څومره ارزښت لري. دې دغه پوځي مانورد اوقیانوس اطلس د دواړو خواوو د ساتني د وړتیا «یوه ښه نخښه» یاده کړه.
انځور: Julian Stratenschulte/dpa/picture-alliance
که څه هم اوکراین تر اوسه پورې د ناټو غړی نه دی، خو د پولنډ، رومانیا، هنګري او سلواکیا په څیر یو شمیر ګاونډي هیوادونه په دې پوځي اتحاد کې شامل دي.
د روسیې غبرګون مخکې تر دې د سه شنبې په ورځ د روسیې د بهرنیو چارو وزارت وویل چې له (CFE) څخه د وتلو رسمي بهیر بشپړ شو.
د روسیې د بهرنیو چاو وزارت په یوه اعلامیه کې ویلي وو «په دې توګه د يوه نړیوال قانوني سند چې زمونږ هیواد په ۲۰۰۷م کال کې ځنډولي وو، بالاخره زموږ له پاره د ماضي خبره شوه.»
روسیې زیاته کړې ده چې د امریکا د اقداماتو ترڅنګ د ناټو د لمنې د پراخولو هڅې هم د دې سبب شوې چې مسکو له تړون څخه ووځي.
سږکال په می میاشت کې د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین یو فرمان لاسلیک کړ چې په هغې کې دغه تړون غندل شوی وو. د پوټین دا کار بیا د ناټو له خوا په سختو ټکو وغندل شو.
په ۲۰۲۲م کال کې پراوکراین د روسیې برید او جګړې د امریکا او روسیې اړیکې دومره خړې پړې کړې چې تر سړې جګړې وروسته یې ساری نه وو لیدل شوی.
آژانسونه: ش.ن/ ب.ص
