په آلماني تخنیک مجهزه یوه امریکايي سپوږمکۍ به د اول وار له پاره د مریخ له دننه څخه نمونه واخلي. د InSight په نامه دغه سپوږمکۍ به معلومه کړي چي، لکه مځکه دغه خاورینه سیاره څنگه رامنځته سوې ده؟
اعلان
د ساینس پوهانو په عقیده په هره اندازه چي د مریخ په باب ډیر معلومات تر لاسه کیږي، په هغه اندازه ورسره د مځکي په باب معلومات هم ډیریږي. د اِنسایټ- InSight ماموریت د تحقیقاتي پروژې مرستیالي سوزانه سمریکار وویل،:«موږ نه پوهیږو، چي څه شي به موږ پیدا کړو. ځکه نو موږ د هغه نتایجو ته ډیر په هیجان سره انتظار کوو».
داچي ولي د سپوږمۍ په باب چي مځکي ته هم ډیره نژدې ده، ډیر تحقیقات نه کیږي او داډول ماموریتونه نه پکښي اجرأ کیږي، سوزانه سمریکار وویل:«دا په دې خاطر چي موږ مریخ ته یوواري تللي یو او د بریالیتوب چانس مو ډیر دی.»
که څه هم سپوږمۍ ته په ۱۹۶۰او۷۰ مو کلونو کي انسانان ختلي او بیرته روغ راغلي هم دي، خو دغه ټوله ماموریتونه د ساړه جنگ پر وخت او د رقابت پر بنأ تر سره سوي دي او تر هغه وروسته بیا هلته کوم ماموریت نه دی سوی.
مریخ ته د اپولو- سپوږمکۍ د لیږلو پرته به نن ورځ ساینس پوهان پردې باندي نه وای کامیابه سوي، چي د اِنسایټ- InSight سپوږمکۍ هلته ولیږي. خو ټولو او تر ټولو دمخه د ناسا ساینس پوهانو دا پوښتنه کوله، چي زموږ کُرې ته نژدې سیاره(مریخ)څه ډول معلومیږي او هلته په مځکه کي زموږ د ژوند په مقایسه حالت څه ډول دی؟ دقیقأ همدا د ساینس پوهانو کنجکاوي نوره هم راپاروي، چي هلته ولاړ سي. ځکه په خبره یې «په هره اندازه چي د مریخ په باب معلومات ډیریږي، په هغه اندازه موږ د خپلي مځکي په اړه ډیر پوهيږو.»
مریخ ولي دومره ډیر سور دی؟
که څه هم اوس ساینس پوهان د شمسي نظام په اړه ډیر معلومات لري، خو د سیارو د رامنځته کیدو په باب بیا ډیر لږ پوهیږي. ساینس پوهه سوزانه سمریکار بیا وايي، «موږ فکر کوو، چي حرارات هغه وخت رامنځته کيږي، کله چي په شمسي نظام کي د جاذبه قوې د ټکر په نتیجه کي گازات او ذرات رامنځته او له هغه څخه بیا سیاره جوړه سي. دا دومره ډیر حرارت او گرمي وي، چي سیاره ویلي کوي. خو وروسته بیا سیاره ډیر ژر بیرته یخیږي او کریستالونه جوړوي».
د سیارې پرمخ درانه مواد کښته کیږي او سیاره یو پوښ جوړوي. اوسپنه او نیکل کښته او سپک مواد پورته راځي. ټوله هغه خاوریني سیارې لکه مځکه او مریخ همدغه ډول خصوصیت لري. خو دهغوی هري یوې قشر، پوښ او داخل بیا متفاوت کیمیاي ترکیبات سره لري. او د اِنسایټ- InSight اوسنئ ماموریت، دقیقأ غواړي چي همدا په مریخ کي وڅيړي.
زموږ د آرشیف څخه یو انځوریز البوم:(27.07.2018 )
په مريخ کي اوبه کشف سوي دي
بالاخره ساينسپوهانو اعلان وکړ چي په مريخ کي مايع اوبه موجودي دي. په دې ترڅ کي له مريخ څخه د مصنوعي سپوږمکۍ معلومات ارزول سوي چي وايي هلته تر مځکي لاندي د اوبو لوی ډم موجود دی. انځوريز راپور يې دلته وګورئ:
انځور: imago/United Archives
د يخي تر دغه غلاف لاندي د اوبو ډم يا خوړم سته
د ESA د مارس ايکپرېس په نوم مصنوعي سپوږمکۍ په مريخ کې د يخي تر سطحي لاندي د يو ځانګړي رادار په مرسته مايع اوبه کشف کړي دي. دا چي د مارس دغه سيمه سخته يخه ده، نو دغه اوبه به په لوړه اندازه مالګيني وي. که مالګيني نه وای نو د حرارت په دومره کښته درجه کي به خامخا يخی سوي وای.
درې کاله ترمخه لا امريکايي ساينسپوهانو پر مريخ د مايع اوبو نخښي نښانې موندلي وې. اټکل کيږي چي د کال په ګرمو موسمونو کي د غرونو له څوکو څخه تر لاندي پوري اوبه بهيږي چي له کبله يې په ډبرو کي نخښي پاتيږي. دغه انځور د ناسا د مارس ريناسانس اربيتر نومي مصنوعي سپوږمکۍ اخيستی دی.
انځور: NASA/JPL/University of Arizona
مالګيني اوبه
د مريخ د هورو ويڅ په نوم ډب کي پنځه متره پراخي او تر سلو مترو پوري اوږدې کرښي دي چي ويل کيږي د اوبو د بهېدو له کبله رامنځ ته سوي دي. خو دا چي دغه اوبه ډېري مالګيني دي نو يې انسانان چښلای نه سي. په دغو اوبو کي د مالګو بېل اقسام موجود دي، لکه د ماګنېزيم پر کلورات مالګه او نوري. په دغو اوبو کي د مالګو مقدار دومره زيات دی چي څوک ويلای سي اوبه نه، بلکي مالګه ده چي بهيږي.
انځور: NASA/JPL/University of Arizona
په دوبي کي تر ژمي زياتې اوبه
د ګارني په دغه ډب کي هم لکه څرنګه چي ښکاري لږ وخت مخکي مالګيني اوبه بهېدلي دي. په اوبو کي د مالګي زياتوالی د دې لامل کيږي چي د مريخ د حرارت درجه چي حتی تر صفر لا کښته وي، د دې نه لامل کيږي چي اوبه يخی سي. خو د اوبو دغه کرښي صرف په مريخ کي د دوبي پر وخت جوړيږي. اټکل کيږي چی په ژمي کي دومره يخ وي چی حتی دغه مالګيني اوبه لا هم منجمدي کيږي.
انځور: NASA/JPL/University of Arizona
منظره له پورته څخه
امریکايي ساينسپوهانو د ناسا د «مارس رېناسانس اربيتر» په نوم مصنوعي سپوږمکۍ له خوا رالېږل سوي انځورونه او معلومات ارزيابي کړي دي. د غرونو پر سر کرښي تر مخه لا معلومي وې. خو ساينسپوهانو په ۲۰۱۵م کال کي د ځانګړو آلاتو په مرسته د دغو کرښو په تړاو دقيق معلومات په لاس راوړل چي پکښي معلومه سوه چي هلته مالګه سته. دغه معلومات د ۳۰۰ کيلومتره پورته مصنوعي سپوږمکۍ په مرسته راټول سوي ول.
انځور: ESA
پخوا زیاتي اوبه
له زيات وخت راهيسي ساينسپوهان اټکل کوي چي په مريخ کي به اوبه موجودي وي. ډېر پخوا د مريخ کورې زياته برخه په اوبو پټه وه. په دغه سره کوره کي لوی لوی سمندرونه موجود ول. خو د دغو اوبو زياتره برخه توښ سو او مريخ وچ سو.
انځور: NASA/GSFC
د اوبو په تلاښ
د مريخ پر سطحه حرکت کوونکي روبوتان لکه «کي ريو سيتي» په دغه کوره کي په اوبو پسي او په دې توګه د ژوند په څرک پسي تلاښ کوي. فکر کيږي چي چيري چي مايع اوبه وي نو هلته ژوندي موجودات هم ښايي وي. امريکايي ساينسپوهان اټکل کوي چي هغه ژوی چي انسانان يې پېژني هغوی د مريخ په مالګينو اوبو کي ژوند نه سي کولای. دا که انسانانو ته ناپېژندل سوي نور د ژویو اقسام وي هغه جلا خبره ده.
انځور: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems
پر مريخ د ژود څرک
خو څوک څه پوهيږي؟ ښايي په مريخ کي ژوند د مځکې په مقايسه په بل ډول وي. د هاليوود په فلمونو کي انځور سوي خيالي موجودات څوک تمه نه سي لرلای چي په رشتيا به په مريخ کي وي. خو د دې امکان سته چي په مالګه کي ژوندي پاته کېدونکي ميکروبونه موجود وي. که دا ثابته سي نو دا به يو ډېر لوی او حيرانوونکی خبر وي.