د اکتوبر ۲۹مه نیټه د مغزي سکتې د نړیوالې ورځ په توګه نومول شوې ده. د نړیوالو سازمانو د شمیرو له مخې هر کال کابو په ټوله نړۍ کې ۱۵ میلیونه انسانان له مغزي سکتې سره مخامخیږي. مغزي سکته تر ۶۰ کلنۍ په زیات عمر کې د مړیني دریم اصلي عامل او له ۱۵ کلنۍ څخه تر ۵۹ کلنۍ پورې د مړیني پنځم اصلي عامل ګڼل کیږي.

خو مړینه د مغزي سکتې له پایلو څخه یوه ده. د نړیوالو سازمانونو د رپوټونو له مخې له ۱۵ میلیونه کسانو چې له مغزي سکتې سره مخامخ کیږي، شا او خوا شپږ میلیونه کسان مري.

مغزي سکته هغه وخت رامنځ ته کیږي چې وینه د مغزو یوې برخې ته ونه رسیږي چې د هغې په پایله کې دا ممکنه ده چې د مغزو سلولونه زیان وویني او یا مړه شي. دا په دې پورې تړلې ده چې د مغزو کومه برخه زیان ویني او په پایله کې یې د بدن حرکات، خبرو او حس باندې اغیز کوي. مغزي سکته د فزیکي، عصبي ناتوانیو او یا په بل دلیل د معلولیت اصلي علت دی.

ایران په نړۍ کې د مغزي سکتې د رامنځ ته کیدو له مخې دوهم هیواد ګڼل کیږي. د ایران د مغزي سکتې له سازمان، څخه ډاکټر بابک زماني وایي چې مغزي سکته په ایران کې د میړنې دویم لوی علت دی.

د مغزي سکتې عوامل

متخصصان دغه عوامل په دوو برخو ویشي: کنترولیدونکي او نه کنترولیدونکي. ژینتیکي عوامل، سن او جنسیت له هغو عواملو څخه دي چې د تغیر وړ نه دي. د مغزو او اعصابو د متخصصینو په وینا تر ۵۵ کلنۍ په زیات عمر کې د مغزي سکتې احتمال څو وارې ډیریږي.

د وینې د فشار او کلسترول کنترول او تحرک او مناسبه تغذیه هغه اقدامات دي چې کولی شي د مغزي سکتې په مخنیوي کې مرسته وکړي. د الکولو او دخانیاتو استعمال چې د زړه د ناروغیو، مغزي عروق او د وینې د لوړ فشار د ناروغیو د زیاتوالي سبب ګرځي نور هغه موارد دي، چې نه تر سره کول یې د مغزي سکتې په مخنیوي او د یا هغې د نه تکراریدو په برخه کې مرسته کوي.

له رواني فشار او غیر طبیعي هیجان څخه پرهیز چې د فشار او د وینې د غوړ د زیاتیدو سبب ګرځي او د مغزي سکتې له پاره د زمینې په برابرولو کې مرسته کوي هم هغه موارد دي چې د دغې ناروغۍ د مخینوي په برخه کې مطرح کیږي. د خوړو نامناسب رژیم او حرکت نه کول هم د مغزي سکتې د رامنځ ته کیدو له مهمو عواملو څخه شمیرل کیږي.

په «درو طلایي ساعتونو» کې د ژغورنې هیله

ډاکټران وایي چې د مغزي سکتې د درملنې موفقیت له ۳۰ سلنې څخه تر ۵۰ سلنې دی. د مغزو او اعصاوب ډیری متخصصین «درې ساعته طلایي وخت» ته اشاره کوي او پر دې باور دي چې که چیرې د مغزي سکتې درملنه په لومړینو ساعتونو کې وشي، ۳۰ سلنه ناروغان بشپړه روغتیا تر لاسه کوي.

په همدي دلیل تخصصي مرکزونو ته د مرستې د ترلاسه کولو په موخه د مغزي سکتې د ناروغانو ژر انتقالول اهمیت لري. خو د دغه ډول خدماتو د ترلاسه کولو له پاره باید لومړی د مغزي سکتې د درمنلې ځانګړي مرکزونه موجود وي.

د مغزي سکتې ځینې نښې نښانې

په اصطلاح په طلایي وخت کې د ناروغانو د ژغورنې له پاره متخصصین د مغزي سکتې د علایمو پر جدي نیولو باندې ټینګار کوي. د بدن ضعیفه کیدل، د لاسونو او پښو د نه ښورولو وړتیا، د اندامونو یا د بدن د یوه طرف بې حسه کیدل، په خبرو کولو کې اختلال د دې ډول سکتې له ځینو نښو نښانو څخه دي.