په ۲۰۲۱م کال کې کله چې طالبانبیا پر افغانستان واکمن شول، ژمنه ېې وکړه چې په هېواد کې به د غیرقانوني مخدره موادو تولید ته د پای ټکی ږدي، چې په ادامه ېې د ۲۰۲۲م کال په اپرېل کې د کوکنارو پر کرکېله بندېز اعلان کړ. کوکنار هغه نبات دی چې له حاصل څخه ېې اپین يا افيون (تریاک) او هېروئین په لاس راځي.
اوس د ملګرو ملتونو سازمان د جرمونو او مخدره موادو پر وړاندې د مبارزې ادارې UNODC)) په خپل تازه رپوټ کې ويلي چې د ۲۰۲۲م کال له پایه تر ۲۰۲۳م پورې په افغانستان کې د کوکنارو په کرکېله کې کابو ۹۵ سلنه کمښت راغلی دی. دغه اداره وايي د ۲۰۲۲م کال په پای کې د افغانستان په ۲۳۳زره هکتاره ځمکه کې کوکنار کرل شوي وو چې په ۲۰۲۳ کې ۱۰زره او ۸۰۰ هکتاره ځمکې ته رالوېدلی دی.
په افغانستان کې د طالبانو حکومت د ۲۰۲۲م کال په اپرېل کې د کوکنارو پر کرکېله بندېز اعلان کړ انځور: Oriane Zerah/picture alliance/abacaزیاته شوې چې د کوکنارو د کرکېلې له کمښت سره جوخت د اپینو په تولیداتو کې هم ډېر کموالی راغلی دی. په ۲۰۲۲م کال کې د اپینو تولید ۶۲۰۰ ټنه وو چې په ۲۰۲۳م کال کې ۳۳۳ ټنو ته راښکته شوی دی.
سږکال کابو ۲۴ تر ۳۸ ټنه پورې هېروئین صادر شوي چې تېر کال دغه مقدار د ۳۵۰ تر ۳۸۰ ټنه پورې وو.
د ملګرو ملتونو سازمان یادې ادارې د افغانستان د کوکنارو په اقتصاد کې د ناڅاپي انقباض په دليل په «اکثرو زیان منونکو کلیواليو سیمو کې له بالقوې انساني عواقبو» خبرداری ورکړی، ځکه چې په دا ډول سيمو کې اوس کروندګر اړ اېستل شوي چې د کوکنارو د لوړ عاید لرونکې کرکېلې پر ځای بديلو کرکيلو ته چې لږ عاید لرونکي دي، مخه کړي.
د فرانسې خبري آژانس د ملګرو ملتونو د رپوټ پر اساس وايي چې په ۲۰۲۲م کال کې د کروندګرو عوايد کابو ۱ اعشاریه ۳۶ ملیارډه ډالر وو چې سږکال دغه عواید د ۹۲ سلنې په کمېدو ۱۱۰ميلیونه ډالرو ته راغورځېدلي دي. دا په داسې حال کې ده چې افغانستان لا دمخه هم له سخت اقتصادي وضعیت سره مبارزه کوي.
د ملګرو ملتونو د جرمونو او مخدره موادو پر وړاندې د مبارزې اداره وايي چې د کوکنارو له بندیز سره د افغانستان خلک عاجلو مرستو ته اړتیا لريانځور: Mohammad Ebrahim Mukalafد ملګرو ملتونو د جرمونو او مخدره موادو پر وړاندې د مبارزې ادارې اجرائیه مشرې، غاده ولي، په ېوه اعلاميه کې ويلي دي: «د افغانستان خلک نن ورځ د ټکان ورکوونکو عوايدو له لاسه ورکولو او د ژوند ژغورنې له پاره عاجلو مرستو ته اړتیا لري.»
هغې د افغان کرونګرو په هکله زیاته کړې: «هغوی د پنبې، غنمو او ټولو نورو کرهڼيزو تولیداتو له پاره لا ډېرو اوبو ته اړتیا لري.»
د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د مخدره موادو پر وړاندې د مبارزې څانګې ويلي دي چې دوی هم تر «یو حده پورې» د ملګرو ملتونو له دغه رپوټ سره موافق دي.
(AFP)mks/mns
پر ورته موضوع له آرشیف (18.03.2014) څخه یو انځوریز البوم:
په افغانستان کې د کوکنارو د کښت ډېرښت
په ۲۰۱۴ کال له افغانستان څخه د نړيوالو ځواکونو له وتلو سره سم په دغه هيواد کي د کوکنارو کښت نور هم زيات سوی دی. د ملگرو ملتونو د معلوماتو له مخي دغه وضعيت د انديښنې وړ دی.
انځور: APپه نړۍ کې تر ټولو مخکښ هیواد
په نړۍ کې بل هیڅ هیواد د افغانستان په اندازه تریاک نه تولیدوي. په ۲۰۱۳ کال کې په افغانستان کې په شاوخوا ۲۰۹۰۰۰ هکتاره ځمکه کې کوکنار کرل شوي ول.
د مخدره موادو د تولید کچه هم لوړه شوې
د ملگرو ملتونو د مخدره موادو او جنایتونو ادارې ویلي دي چې په ۲۰۱۳ کال کې د تیر کال په پرتله په افغانستان کې د تریاکو د تولید کچه ۵۰ سلنه لوړه شوې او ۵۵۰۰ ټنه ته رسیدلې ده.
د بهرنیو ځواکونو له وتلو سره تړاو
ملگري ملتونه اټکل کوي چې افغان بزگرو ځکه د کوکنارو کښت ډیر کړی دی چې هغوی غواړي له دې لاري ډیري پیسې په لاس راوړي او په دې ترتیب سره د افغانستان راتلونکي احتمالي سیاسي او اقتصادی بې ثباتي ته ځان چمتو کړي.
د ملگرو ملتونو د مخدرو موادو او جرمونو اداره اټکل کوي چې په ۲۰۱۳ کال کې په افغانستان کې د تولید شویو تریاکو ارزښت ۹۵۰ میلیونه ډالرو ته رسیږي. دا د دغه هیواد د کورني ناخالص عاید څلور سلنه ده.
افغان بزگر د کوکنارو کښت ته د بېلابېلو لاملونو له کبله هڅول کیږي خو تر ټولو لوی لامل ښايي د ډیرو پیسو لاس ته راوړل وي. یو کیلو تریاک په افغانستان کې په ۱۵۰ ډالرو پلورل کیږي.
په ټول افغانستان کې د تولید شویو تریاکو نیمایي برخه له هلمند ولایت څخه راځي. په دې ولایت کې طالبان هم پیاوړي دي. پر دې سربیره هم د هلمند ولایت سیمه ییز حکومت هڅه کړې ده چې د کوکنارو کروندې او د هغو د اوبولو سیستمونه له منځه یوسي.
آیا له مخدره موادو سره مبارزه بې فایدې ده؟
په ۲۰۱۳ کال کې کابل او واشنگټن یو تړون لاسلیک کړ چې له مخې یې د کوکنارو د کروندو د له منځه وړلو هڅې گړندۍ کیږي. خو اټکل کیږي چې اوس په افغانستان کې شاوخوا ۲۰۰۰۰۰ کورنۍ د کوکنارو د کښت له کبله رامنځ ته کیدونکي عاید پوري تړلې وي.
طالبان د مخدره موادو له قاچاقه گټه اخلي
اسلامپالي افراطي ډلې د مخدره موادو له قاچاق څخه ډیره گټه ترلاسه کوي. بزگر باید په ډیرو مواردو کې طالبانو ته پیسې ورکړي. طالبان بیا د همدغو پیسو په مرسته د افغان او نړیوالو ځواکونو پر وړاندي خپله جگړه پرمخ بیایي.
په نشه یي موادو اخته ماشومان
په افغانستان کې مخدره مواد نه یوازې تولیدیږي، بلکي د دې هیواد ډیر اوسیدونکي په دغو موادو اخته هم دي. ملگري ملتونه اټکل کوي چې په افغانستان کې د ۳۰۰۰۰۰ کوچنيانو په گډون شاوخوا ۱.۵ میلیونه اخته کسان ژوند کوي.
