په هند کي د هندو دين د پېرويانو اکثريت دی. خو په دغه هيواد کي تقريبا ۱۷۲ مليون مسلمانان هم ژوند کوي. هند هم له ۱۲۸ هغو هيوادونو څخه ؤ چي د پنجشنبې په ورځ يې د ملګرو ملتونو په عمومي غونډه کي د دونلډ ټرمپ د فيصلې پر ضد د اعلاميې په حق کي رايي واچولې.

د ولاديمير پوتين په ولسمشرۍ کي روسيې په ملګرو ملتونو کي د ډونلډ ټرمپ د هغې پرېکړي پر ضد (د ۲۰۱۷ کال د دسمبر ۲۱مه نېټه) رايه ورکړه چي ډونلډ ټرمپ د اسرائيل د پلازمېني په توګه پکښي بيت المقدس په رسميت پېژندلی ؤ.

د آلمان صدراعظمه انګلا مېرکل د آلمان اکثرو نورو سياستوالو په څېر د منځني ختيځ له پاره د دوو دولتونو د رامنځ ته کېدو وړانديز تر ټولو غوره ګڼی. آلمان هم په م.م. کي د ډونلډ ټرمپ د پرېکړي پر ضد رايه ورکړه.

د چين ولسمشر شي جينپينګ هم د خبرو اترو او تفاهم له لاري د منځني ختيځ د ستونزي د هوارولو په حق کي دی. چين هم په م.م. کي د ډونلډ ټرمپ د پرېکړي پر ضد د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

بريتانيې د فلسطين او نني اسرائيل سيمي د مستعمرې په توګه درلودلي دي. د دغې مستعمرې په پای ته رسېدو سره اسرائيل هم رامنځ ته سو. خو د پنجشنبې په ورځ بريتانيې هم د ټرمپ د فيصلې پر ضد د اعلاميې په حق کي رايه واچوله.

فرانسه هم د آلمان په شان د منځني ختيځ د لانجې حل د دوو بيلو دولتونو په منځ ته راتلو کي ويني. د ايمانويل ماکرون په ولسمشرۍ کي فرانسې هم د م.م. د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه چي د ډونلډ ټرمپ د يو اړخيزي فيصلې پر ضد وه.

د جاپان هيواد امريکا د متحده ايالاتو له ټلوالو څخه يو هيواد دی. خو د لومړي وزير شينزو ابې په حکومت کي جاپان هم د ټرمپ د يوجانبه فيصلې پر ضد د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

هالنډ د اروپايي اتحاديې له ۲۸ غړو هيوادونو څخه يو دی. دغه هیواد د يادي اتحاديې له هغو ۲۲ غړو څخه هم دی، چي په ملګرو ملتونو کي يې د بيت المقدس د اسرائيل د پلازمېني کېدو پر ضد رايه ورکړه.

د کوريا پر جزيره د لانجې په ترڅ کي د امريکا متحده ايالات د سويلي کوريا مهم ترين ملګری بلل کيږي. خو سويلي کوريا د فلسطين په موضوع کي د ټرمپ د فيصلې پر ضد رايه ورکړه.

د ارجنټاين هيواد هم له هغو هيوادونو څخه يو دی، چي وايي د بيت المقدس د مقام فيصله بايد د اسرائيل او فلسطينيانو تر منځ د تفاهم وروسته وسي. دغه هيواد په م.م. کي د فلسطينيانو د غوښتنې په حق کي رايه واچوله.

د برازيل هيواد وايي چي د منځني ختيځ لانجه بايد د ملګرو ملتونو د امنيت د شورا د مخکنيو فيصلو پر اساس حل کړل سي. دغه هيواد د دې پر ضد په ملګرو ملتونو کي رايه ورکړه چي ټرمپ په يوجانبه توګه بيت المقدس د اسرائيل پلازمېنه په رسميت وپېژندی.

یعقوب زوما چي د سويلي افريقا پخوانی ولسمشر دی، هم د منځني ختيځ د لانجې د حل له پاره د دوو دولتونو رامنځ ته کېدل غوره لاله بلله. دغه هيواد هم د م.م. په عمومي غونډه کي د ټرمپ د فيصلې پر ضد رايه ورکړه.

د نيوزيلانډ هيواد د م.م. د عمومي غونډي د هغې اعلاميې په ملاتړ رايه ورکړه، چي پکښي د بيت المقدس د مقام په تړاو د ډونلډ ټرمپ فيصله رد سوې.

ناروې هيواد د منځني ختيځ د لانجې د حل له پاره هميشه پر دې ټينګار کړی چي اسرائيل او فلسطين بايد پر مېز دغه لانجه حل کړي. دغه هيواد هم په م.م. کي د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

نيپال هم يو له هغو اکثريت آسيايي هيوادونو څخه ؤ چي د اعلاميې په حق کي يې رايه ورکړه.

د اروپايي اتحاديې غړي هيواد پرتګال د دغې اتحاديې د پاليسۍ مطابق د دوو دولتونو د قيام حل غوره ګڼي. دغه هيواد هم د اعلاميې په حق کي رايه واچوله.

د اروپايي اتحاديې له هغو ۲۲ هیوادونو څخه چي په ملګرو ملتونو کي يې د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه، يو هيواد هسپانيه هم ده.

کينيا هم په ملګرو ملتونو کي د دغې اعلاميې په حق کي رايه واچوله.

د لاتين امريکا کوستا ريکا هيواد هم په ملګرو ملتونو کي له ۱۲۸ هيوادونو څخه يو ؤ، چي د دغې اعلاميې په حق کي يې رايه واچوله.

شمالي آيرلنډ هم د بريتانيا او زيات شمېر نورو غربي هيوادونو په شمول د دغې اعلاميې په حق کي رايه ورکړله.

اُتريش هيواد وايي چي د منځني ختيځ د حل له پاره د ملګرو ملتونو د اعلاميو د تطبيق غوښتونکی دی. دغه هيواد هم په وروستۍ اعلاميه کي د هو رايه ورکړه.

يونان د بيت المقدس د مقام په ترڅ کي د اروپايي اتحاديې د غړي په توګه د دغه اتحاديې د پاليسۍ سره همږغی نظر لري. دغه هيواد هم د م.م. د وروستۍ اړونده اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

د اروپايي اتحاديې غړی هيواد بلجيم د دغې اتحاديې د نورو اکثريت غړو په څېر د م.م. د عمومي غونډي د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

بلغاريې هم د م.م. د اعلاميې په حق کي رايه واچوله.

د چلي هيواد هم د بيت المقدس د لانجې په ترڅ کي د فلسطيني دريځ څخه ملاتړ کوي او وايي چي د دغه ښار برخليک نه بايد د امريکا د متحده ايالاتو له يوجانبه فيصلې له لاري تعين سي. چلي د م.م. د اړونده اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

د عاج ساحل هيواد د ټرمپ د هغې پرېکړي ملاتړ نه کوي چي بيت المقدس يې د اسرائيل د رسمي پلازمېني په توګه پېژندلی. له همدې کبله د عاج ساحل په م.م. کي د يادي پرېکړي پر ضد د اعلاميې متن ته د تائيد رايه ورکړه.

‌ډنمارک هم د م.م. د عموني غونډي د هغې اعلاميې په حق کي رايه واچوله، چي پکښي د اسرائيل او ټرمپ د نظر مخالفت سوی دی.

سربستان هم د م.م. د يادي اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

د ايکوادور هيواد هم د ټرمپ له نظر سره په دې موضوع کي مخالفت کوي او د اعلاميې په حق کي يې رايه ورکړه.

فنلاند هم د م.م. د دغې اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

د اروپايي اتحاديې د نورو ۲۱ غړو هيوادونو په څېر ايټاليا هم د م.م. د دغې اعلاميې په حق کي رايه واچوله.

سينګاپور د پنجشنبې د ورځي د م.م. د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

سوېډن هم په دې نظر دی چي يو جانبه اقدامات د منځني ختيځ ستونزه نه سي هواروالی او د اسرائيل او فلسطين تر منځ د تفاهم رامنځ ته کېدل غوره ګڼي.

د سويس هيواد د بيت المقدس مقام هغه وخت د تعين وړ ګڼي، کله چي يې په هکله اسرائيل او فلسطين دوه اړخيزه تفاهم سره وکړي. دغه هيواد هم د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

د تايلند هيواد هم د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه. په دې توګه دغه هیواد له ۱۲۸ هيوادونو څخه يو وګرځېد چي د دغې اعلاميې په حق کي يې رايه ورکړې وه.

يوروګوای د لاتين امريکا د يو شمېر نورو هيوادونو په څېر د دغې اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

زمبابوې د ا فريقايي هيوادونو په اوږد قطار کي يو بل هيواد دی، چي د دغې اعلاميې په حق کي يې رايه ورکړه.

ډونلډ ټرمپ و آسيا ته په خپل وروستي سفر کي وېټنام ته هم ورغلی ؤ. خو دغه هيواد د م.م. په ياده اعلاميه کي د ټرمپ د فيصلې پر ضد رايه ورکړه.

د ماوريتوس هيواد د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه.

د کيوبا هيواد هم د ۱۲۷ نورو هيوادونو په څېر د اعلاميې په حق کي رايه ورکړه. [ترتيب کوونکی: احمدولي اڅکزی]

سیلانیان د بیت المقدس په زاړه ښار کې د جبل الزیتون له غره څخه د سیمې ښکلې منظرې کتلای شي. د زاړه ښار د دې تپې سلسله په ختيځ او شمالي برخه کې د زیارت له تپې سره نښتې ده. په انځور کې په واضح ډول د زاړه ښار دیوال او د طلايي ګنبدې زیارت لیدل کیږي، کوم چې د اسلام په تاریخ کې تر ټولو پخوانی مقدس ځای دی. په نورو ژبو کې دغې تپې ته د زیتونو غر له دې امله وايي چې پر دې تپه د زیتونو ډېري وني ولاړي وې.

کابو۵۰ کاله مخکې حالت په بشپړه توګه توپیر درلود. په دې انځور کې چې د ۱۹۶۷م کال د جون میاشتې پر ۷ نیټه ثبت شوی د بیت المقدس او د دیوال ځای ته په کتو دا واضح ده چې دغه انځور د جبل الزیتون په تپه کې اخیستل شوی. د شپږ ورځنۍ جګړې پرمهال د زیتونو غر د سرتیرو يوه پوسته وه.

تر مکې مکرمې او مدینې منورې وروسته، مسجد القصی چې د بیت المقدس په زاړه ښار کې موقعیت لري د اسلام دریم مقدس ځای ګڼل کیږي. دغه مسجد د یهودانو له پاره مقدس ځای ګڼل کیږي. له ۱۹۶۷م کال راهیسې اسرائیل د دې سیمې د امنیت مسئولیت پر غاړه لري.

مسجد القصی د دې ښار تر ټولو ستر مسجد دی او لغوي معنی یې د عبادت له پاره لیري ځای دی. د دې مسجد د رغونې چاري۸۰۰ کاله مخکې پای ته رسیدلي. دغه ستر مسجد چې له څو کوچنیو مقدسو ځایونو، باغ او فوارو سره جوړ دی، د اسلام مقدس او سپیڅلې ځای گڼل کيږي. د جومات په دننه کې اوه کتاره جوړي شوي چې ټولټال ۴۰۰۰ عبادت کوونکي پکې ځایدلای شي.

دغه ولاړه دروازه د بیت المقدس عیسوي او عرب توکم سره بیلوي. د دروازې تر تیریدو وروسته کوچنۍ عربي بازار د خلکو ګڼه ګوڼه ډیره کړې. سربیره پر دې، د بیت المقدس د شمالي دروازې دغه سیمه له کلونو راهیسې د فلسطنیانو د بریدونو ځای ګڼل کیږي.

باب العمود چې د دمشق یا سوریې دروازه هم ورته وايي له دې امله هم ډیره مشهوره ده چې په ۱۶م قرن کې د عثماني خلافت له خوا په دېوال کې جوړه سوې دغه دروازه د سوریې او دمشق د تګ را تګ لار وه. د موټرو او خلکو له ګڼه ګوڼې پرته په دې انځور کې چې په ۱۹۶۷م کال کې اخیستل شوی ډیر توپیر نه دی راغلی.

دغه زوړ ښار د سلطان سلیمان په دوران کې د ۱۵۳۵ او ۱۵۳۸م کلونو ترمنځ جوړ شوی. په ۱۹۸۱م کال کې دغه زوړ او تاریخې ښار د ملګرو ملتونو د تاریخې ځایونو یا یونیسکو کې هم د نړۍ د تاریخې سیمو په توګه ثبت شوی دی.

ځیني شیان بدلون نه مومي. د دغه انځور تر اخیستلو کابو۵۰ کاله وروسته هم هلکان په دې سیمه کې ګرځي. دوی په لاس پخې شوي ډوډۍ او نور خوراکي توکي پلوري.