سره صليب نړيوال سازمان په ۲۰۱۵م کال کې د يوې ترسره شوې څيړنې له مخې ويلي وو چې له منځني ختيځ څخه اروپا ته ټول راغلی مهاجر له ځان سره سمارټ فونونه يا زيرک موبایلونه لري. خو آيا مهاجر کله له ځانه دا پوښتنه کوي چې د دوي سمارټ فون د تعقيب وړ دی؟
کيدای شي همدا اوس تاسو د خپل موبایل له لارې د دغه مطلب د لوستلو په حال کې واوسئ. که چيرې تاسو مهاجر ياست، نو ښايي موبايل مو درته ډير ضروري او ارزښتناکه وي. کيدای شي تاسو ډير ځله خپل کور يا يو بل ځاي ته د تلو پر وخت د موبايل سفري معلوماتو څخه مرسته او کار اخيستی وي. خو آیا کله مو پر دې خبره هم فکر کړی چې د همدې موبایل له لارې ستاسو تر ټولو پټ او محرم معلومات او حتې خبرې د نورو لاس ته ورتلای شي.
«هر مهاجر سره د موبايل شتون ضرروي نه ده»
د ملګرو ملتونو د مهاجرت اداره وايي چې د نړۍ په کچه له هر مهاجر سره د موبایل شتون لازم نه دی. دا په داسې حال کې ده چې د دغې ادارې په وينا نژدي نيمايي برخه مهاجر موبايل کاروي. نن ورځ ډيری افراد د ټولنيزو رسنيو او د پيغام ليږدونکو آپسونه د استعمال له پاره له موبايل څخه کار اخلي. ټولنيزه رسنۍ فيسبوک، ټوئټر، وټس اپ، سکايپ، وائبر، چي پي اس او ګوګل مپس هغه اپسونه دي چې په مهاجرو کې تر ټولو زيات کارول کيږي.
تر ټولو زيات موبايل انټرنټ چيري کاريږي؟ ـ انځوريز راپور
د موبايل انټرنټ د پيکيجونو يا د حجم تجارتي بستې ډيري مهمي سوي دي او په ټولو هيوادونو کي د موبايل ډېټا لېږد رالېږد د زياتېدو په حال کي دی. دا چي تر ټولو زيات موبايل انټرنټ د کوم هيواد وګړي کاروي، دلته يې وپېژنئ: انځور: AFP/Getty Images/Jung Yeon-Je په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۷۴۰ ميګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: AFP/Getty Images/Jung Yeon-Je په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۱،۲۱ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: Getty Images/AFP/J. Macdougal په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۱،۴۹ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: Reuters/D. Ruvic په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۱،۵۴ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture-alliance/Bildagentur-online/Tetra په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۱،۶۲ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture-alliance/Bildagentur-online/Tetra-Images/Isakson په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۱،۸۴ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: Reuters/P. Nicholls په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۲،۱۲ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture-alliance/dpa/F. Duenzl په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۲،۲۲ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture alliance/ZB/Pedersen ۷ مقام ـ د امریکا متحده ايالات په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۲،۶۷ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: Getty Images/AFP/B. Smialowski په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۲،۷۱ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture-alliance/dpa/M. Skolimowska په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۳،۵۵ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture alliance/NurPhoto/J. Arriens په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۳،۸۳ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: Picture-alliance/F. May په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۴،۳۸ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: Colourbox په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۶،۲۸ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture-alliance/PhotoAlto/F. Cirou په دغه هيواد کي هر موبايل په مياشت کي اوسطا ۱۰،۹۵ ګيګابايټه انټرنټ کاروي
انځور: picture alliance/KEYSTONE
ويل شوي دي چې همدا ډول مهاجر د ترجمې، د لارو او آدرسونو د موندلو، سرحدي څوکيو، د مهاجرو د راتلونکو اخراجونو، د سياسي پناه اخيستنې له پاره د تر ټولو ښو هيوادونو، له پوليسو څخه د ژغورنې د لارو، انساني قاچاقبرانو سره د اړيکو، د سفرونو انځورنو او آن په اروپا کې د مهاجرت سياست او نورو سياستونو په اړه معلومات، له همدې موبايل له لارې ترلاسه کوي.
په ۲۰۱۵م کال کې د «اروپا پورې قاچاق» په نوم يوې عربي فيسبوک پاڼې نژدې ۲۴ زره فالوورز يا تعقيب کوونکي لرل. همدا ډول د «اروپا پورې مهاجرت» په نوم يوې بلې فيسبوک پاڼې بيا نژدې ۳۹ زره فالورز لرودل. تر هجرت وروسته په ورځني ژوند کې هم د سمارت فون کارونې خپل مهم رول لرلی او ساتلی دی.
«مهاجر بايد د موبايل له ټولو خطراتو واقف شي»
د مهاجرت په چارو کې د مرستندويه ادارو په حواله، لازم ده چې مهاجر د سمارت فون له اړخه د راپيدا کيدونکو خطراتو څخه واقف کړای شي. په دې برخه کې يوه عمومي خبره خو دا ده چې ټول اپسونه يو ډول نه دي. د بيلګې په توګه د وټس اپ له لارې نیول شوې اړيکې او استول شوي ليکنې يوازې هغه دوه کسان ليدلای شي کوم چې همدا پیغامونه استوي راستوي، خو په ځينو نورو اپسونو کې بيا د دې امکان شته نور کسان هم ورته لاسرسی پيدا کړي. همدا وجه ده چې مهاجرو تر ډيره بريده له وټس اپ څخه کار اخلي او دا ډاډمن او محفوظ ګڼي. د فيسبوک مسنجر هم د دوو کسانو تر منځ د محافظت شوي معلوماتو (ديتا) له لارې د پیغامونو ليږد راليږد کوي، خو دا برخه ديفيلت نه وي او اړتيا وي چې بايد فعال يا اکتيف کړل شي، له همدې وجې د فيسبوک مسينجر له لارې اړيکو ته لاسرسۍ يو اندازه اسانه دی.
کارپوهان وايي که چيرته د فيسبوک مسينجر د محافظت شوي معلوماتو برخه فعاله هم وي، بيا هم ستاسو د شخصي خبرو د خوندي ساتلو ضمانت نه شي کولی. دا په دې دليل کې چيرته تاسو د خپلو خبرو کلاود بک اپ کړی وي او يا مو موبايل غلا کيږي په هغې کې ټول شخصي معلومات مو د نورو لاس ته ورتلای شي.
د گرځنده تلیفونونو څلویښت کلن تاریخ په انځورونو کې
اوس ډیر خلک نه شي کولای چې خپل ژوند له یوه ګرځنده تلیفون څخه پرته تصور کړي. ګرځنده تلیفونونه د ډیرو کسانو په ژوند کې ډیر مهم نقش لوبوي. دا چې ګرځنده تلیفونونه څرنګه اوسني پرمختګ ته ورسیدل په انځورونو کې یې ووینئ. انځور: Telekom لومړۍ ګرځنده تلیفون یا موبایل دا لومړنۍ ګرځنده تلیفون یا موبایل دی چې د موترولا د شرکت له خوا په ۱۹۷۳ کال کې معرفي شو. هغه بیا لس کاله وروسته بازار ته وړاندې شو. د دې تلیفون ټول وزن څه کم یو کیلوګرام وو او شاوخوا ۴۰۰۰ ډالر یې قیمت لاره.
انځور: picture-alliance/dpa لومړي تلیفونونه ډیر درانه ول اویا کاله مخکې خلکو یوه ۲۵ پونده اله د موبایل تلیفون په توګه کاروله. دغه اله ډیره قوي نه وه او یوازې په یوې خاصې سیمه کې یې کار کاوه. د دغو تلیفونونو د لوړو قیمتونو له کبله یوازې سیاستوالو او سوداګرو کولای شو چې هغه وکاروي.
انځور: Museum für Kommunikation Frankfurt په ۱۹۸۹ کال کې د لومړي ځل له پاره داسې ګرځنده تلیفونونه بازار ته راووتل چې خلکو کولای شول هغه په خپلو جیبونو کې ولیږدوي. له دې سره نو د وړوکو ګرځنده تلیفونونو د جوړیدو لړۍ پیل شوه.
انځور: picture-alliance/dpa په ۱۹۹۲ کال کې موترولا د لومړي ځل له پاره 2G تلیفونونه جوړ کړل. دا نو دیجیتال تلیفونونه ول چې د پخوانیو په پرتله يې ډیر امکانات لرل.
انځور: Telekom په ۱۹۹۴ کال کې د لومړي ځل له پاره د ګرځنده تلیفون پیریدونکو د لنډو پیغامونو د استولو اسانتیا ته لاسرسی پیدا کړه. په لومړي سر کې تلیفوني شرکتونو غوښتل چې خلک یوازې د خراب سینګال په اړه لنډ لیکلي پیغامونه واستوي خو وروسته بیا ډیرو خلکو له لنډو پیغامونو څخه کار اخیستل پیل کړل.
انځور: DW/Brunsmann بازار ته د بیلابیلو موبایلونو راوتل تر ۱۹۹۷ کال وروسته بازار ته د ګرځنده تلیفونونو بیلابیل ډولونه وړاندې شول. په دغه کال کې همداراز د تلیفون مصرفي کارتونه هم بازار ته راووتل چې له دې سره ډیرو خلکو د هغوی کاروونه پیل کړه.
انځور: picture-alliance/dpa په ۱۹۹۹ کال کې نوکیا ۷۱۱۰ ډوله تلیفون لومړۍ مبایل وو چې کاروونکو کولای شو په کې د انترنت په واسطه لیکلي پیغامونه واستوي.
انځور: imago تر دې وروسته نو د موبایلونو تکنالوژي ډیره ګړندۍ وده وکړه. اوس نو کارونکي په خپلو مبایلونو کې ویدیوګانې لیدلای شي او موسیقي اوریدای شي. د دې تر څنګ اوس د موبایلونه کاروونکو ته ډیرې اسانتیاوې برابروي.
انځور: Telekom موترولا په ۲۰۰۴ کال کې د لومړي ځل له پاره په مبایلونو کې کمره ځای پر ځای کړه. دغه راز کمره دار مبایلونه هغه وخت ډیر مشهوره ول.
انځور: Getty Images په ۲۰۰۷ کال کې د اپل کمپنۍ لومړۍ تچسکرین موبایل جوړ کړ. دغه موبایل په ډیر کم وخت کې ډیر مشهوره شو.
انځور: imago د موبایلونو تکنالوژي اوس هم د پرمختگ په حال کې ده اوس نو د ګرځنده تلیفونونو تکنالوژي ډیره پرمختللې ده. خلک کولای شي له دې لارې خپل موټر او د کور دروازه کنترول کړي. خو دغه تکنالوژي لا اوس هم د پرمختګ په حال کې ده.
انځور: picture-alliance/dpa
«موبايل د مهاجرو له پاره تر ټولو لوي خطرونه جوړوی شي»
مهاجرو سره د موبايل د شتون د خطر په باب د بريتانيا د «دي اوپن يونيورستي» څخه پروفيسور ماري ګيلسپي وايي چې کيدای شي د سفرونو پر مهال د مهاجرو موبايل د داعش يا بلې تروريستي ډلې د افرادو، سرحدي ساتونکو او یا هم د پوليسو لاس ته ولويږي، چې د دغه کار پايلې کيدای شي په ځينو حالاتو کې د مهاجر له پاره ډیرې خطرناکې پرې وځي. د پروفيسور ماري په وينا په داسې حالاتو کې «بل چا ته استول شوي انځورونه او مهم معلومات، کيدای شي د يو مهاجر له پاره تر ټولو سختې ستونزې راولاړې کړي.»
د «انفو میګرينټس ټکی نيټ» ويب پاڼه چې د مهاجرت موضوع په هکله معلومات خپروي، بيا وايي چې يو شمير مهاجر يوازې له محفوظ شوي يا اينکريپتيد اپسونه کاروي. د دغې ويب پاڼې په وينا، دغه ډله مهاجر د ټولنيزو رسنيو له ګروپونو له ورګيډا ځان ساتي او تل خپل ذهنونو ته بدلون ورکوي.
دا هم د مهاجرت پر موضوع زموږ له آرشيف څخه يو معلوماتي انځوريز البوم:
يونان، ايتاليا او هسپانيا ته څومره مهاجر رسيدلي دي؟
له ۲۰۱۵ څخه د ۲۰۱۷م تر وروستۍ نيمايي پوري يونان، ايتاليا او هسپانیا ته ډیر مهاجر رسېدلي دي. په دغه انځوريز رپوت کې به په هرکال کې د رسيدلو مهاجرو شمير او د افغانستان په ګډون لس هغه هيوادونه چي ډير وگړي يې مهاجر شوي. انځور: Getty Images/D. Kitwood يونان ته په دغه کال ۸۵۶۷۲۳ مهاجر ورغلي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/P. Giannakouris ايتاليا ته په دغه کال ۱۵۳۸۴۲مهاجر ورغلل.
انځور: picture-alliance/dpa/Bundeswehr/A. Gottschalk هسپانيا ته په ياد کال ۴۴۰۸ مهاجرو ځانونه ورسول.
انځور: picture-alliance/dpa/Y. Kolesidis يونان ته په ياد کال د نړۍ له مختلفو هيوادونو ۱۷۱۷۸۵ مهاجر ننوتل.
انځور: Reuters/A. Konstantinidis ايتاليا ته په ياد کال کي ۱۷۳۰۰۸ مهاجر ورسېدل چي ډيری ئې له افريقايي هيوادونو دي.
انځور: Reuters/Marina Militare هسپانيا هم په دغه کال تر نورو پاته نه وه. دغه هيواد ته ۶۰۴۶ مهاجرو ځانونه ورسول.
انځور: Getty Images/A. Koerner يونان ته په روان کال کي د نورو دوو کلونو په پرتله لږ يعنی۴۰۰۰ مهاجر ورغلي دي.
انځور: Reuters/Y. Behrakis په اروپا کي د نورو په پرتله د مديترانې له لاري ايتاليا ته سږکال هم ډېر مهاجر (۱۹۰۰۰۰) رسېدلي دي.
انځور: picture alliance/dpa/NurPhoto/C. Marquardt دغه هيواد ته بیا هم د نورو هيوادونو په پرتله په روان کال کي ډېر مهاجر(۲۲۰۰۰) رسېدلي دي.
انځور: picture-alliance, NurPhoto/V. Rovira لس هغه هيوادونه چي ډېر وگړي ئې ترې مهاجر شوي دي.
انځور: DW/D.Tosidis چې د مهاجرو ټولټال ۵ سلنه برخه ده.
انځور: Getty Images/AFP/L. Gouliamaki د دغه هيواد مهاجر اروپا ته د رسېدلو مهاجرو ۳ سلنه برخه ده.
انځور: Reuters/Y. Behrakis دوی هم د پاکستان په شان د مهاجرو ۳ سلنه برخه ده.
انځور: Getty Images/C. McGrath د عاجل له ساحله هم مهاجرت ډير سوی. له دغي سیمي وتلي خلک اروپا ته د رسېدلو مهاجرو ۴ سلنه برخه ده
انځور: picture alliance/dpa اروپا ته د رسېدلو مهاجرو ۸ سلنه برخه ده.
انځور: picture-alliance/dpa اروپا ته د رسېدلو مهاجرو ۸ سلنه عراقيان دي.
انځور: picture alliance/dpa/NurPhoto له نايجريا څخه هم هجرت ډېر سوی. دوی اروپا ته د رسېدلو مهاجرو ۱۰ سلنه برخه ده.
انځور: picture-alliance/AP Photo/A. Harnik له جنگ ځپلي افغانستان څخه تر سوريې را وروسته اروپا ته د رسېدلو مهاجرو ۱۲ سلنه برخه ده.
انځور: Getty Images/AFP انځور: picture alliance/AP Photo/E. Morenatti ارقام د ملګرو ملتونو د مهاجرت اداره او انځورونه د دويچه ويله له آرشيف څخه.
انځور: Getty Images/M. Cardy