له څو ورځو را په دې خوا د سویس غرنۍ او له واورو ډکې سیمې «داووس» چیرته چې هر کال نړیوال اقتصادي فورم دایریږي، د نړیوالو پام ځان ته اړولی. د نړۍ د پیاوړو اقتصادي هیوادونو مشران يو په بل پسې د خپلو دولتونو پر کورنيو او نړیوالو اقتصادي او سیاسی پالیسو باندی رڼا اچوي.
د آلمان صدراعظمې انگلا میرکل د وینا مهم ټکي د اروپايي ټولنې پر روان ناخوال وضعیت متمرکز ول. میرکل د شکایت په توگه وویل: «یوه گډ او متحد اروپایي بهرني سیاست ته لا تر اوسه هم په کافی اندازه وده نه ده ورکړ شوې.»
هغې وویل چې د نړۍ د ستر لوبغاړو پرمختگ ته په کتو سره اروپا یو واحد غږ ته اړتیا لري: «که چیرې د اروپا اتحادیه د خپل راتلونکي ۲۷ غړو سره ونه شی کړای د نړۍ سترو هیوادونو لکه هند، چین، امریکا متحده ایالات او روسیې ته یو گډ سیگنال ورکړي او بیا هم یواځي پر خپلو ملي سیاستونو ټینگار ولري او سره له دې هم وغواړو چې په نړۍ کې یو لوبغاړی وگرځي، نو دا به یو ناکامه هڅه وي.»
میرکل وویل چې یو واحد موقف ته ځکه اړتیا ده چې د نړیوالو کړکیچونو یوه ستره برخه د اروپا د پولو په گاونډیتوب کې پیښیږي. هغې په دې اړه د بیلگې په توگه اروپا ته له آسیا او افریقا څخه د مهاجرو بهیر ته اشاره وکړه چې ډيري دغو مهاجرینو له جگړو او اقتصادي بې وزلې څخه اروپا ته مخه کړې ده.
میرکل وویل چې اروپا نه یواځې یو گډ بهرني سیاست بلکه یو گډ او متحد دفاعي سیاست ته هم اړتیا لری. هغې زیاته کړه: «که چیرې موږ خپل شا او خوا ته پام وکړو، یو لړ نړیوال کړکیچونه زموږ د دروازو تر شا ولاړ دي. په ۲۰۱۵ کال کې موږ گلوبلازیشن عملا ولید چې اروپا ته یې مخه کړه او هغه هم د بشري مهاجرت په بڼه کې. وجه یې دا ده چې موږ د سوریې د جگړې د حل له پاره څه ونه کړل، په عراق کې د داعش پرضد مو څه ونه کړل.»
د معقولې همکارې له پاره غږ
د آلمان صدراعظمې یادونه وکړه چې د اروپا په لور د اکثرو سوریايي مهاجرو راتگ ته په کتو سره اروپا تر ټولو زیات باید د دغې جگړې د پای ته رسولو له پاره لیوالیتا ښکاره کړې وای. خو هغې وویل چې له بده مرغه « د دغې جگړې د حل په هڅو کې د اروپا اتحادیه کابو هیڅ نقش نه دی لری».
د آلمان صدراعظمې وویل چې د هغې هیواد به «په راتلونکې کې هم د نړیوالو ستونزو په حل کې له هیڅ ډول زیار څخه سپما ونه کړي». دغه راز هغې د اروپا په دننه او په نړیواله سطحه «عوام پالنې» او «پروتکشنیزم» یعنی د خپل هیواد د اقتصادي بازار دروازې د نړیوال محصولاتو پر مخ د تړلو هڅو باندی انتقاد وکړ:
د اروپا له پاره یوه لس کلنه ستراتيژي
که څه هم میرکل پر «پروتکشنیزم» باندی له اننقاد سره د چا نوم وانخیست، خو احتمالا د امریکا متحده ایالاتو د ولسشمر دونالد ترمپ هغې اقتصادی پالیسی ته اشاره وي چې وايي په لومړي سر کې د امریکا اقتصادی بازار باید د امریکايي محصولاتو په اختیار کې وي.
د فرانسې ولسشمر ایمانویل مکرون، هم چې د لومړي ځل له پاره یې د داووس په نړیوال اقتصادي فورم کې وینا وکړه، د نړیوالو سیاسی او اقتصادي ننگونو ته د ځواب لپاره د میرکل په څير د یو گډ اروپايي دریځ غوښتنه وکړه: «فرانسه د اروپا محور ته بیرته راستنه شوه. دا ځکه چې موږ به هیڅکله د فرانسې بریالیتوب د اروپا د اتحادیې له بریالیتوب څخه پرته ونه وینو.»
مکرون وویل چې د اروپا اتحادیه باید په راتلونکو لس کلونو کې ژور اصلاحاتو ته غاړه کیږدي. هغه ټینګار وکړ چې دغې ستراتيژی ته اړتیا ده ترڅو اروپا له سیاسي، اقتصادي او ټولنیز لحاظه نوره هم پیاوړې شي. خو د فرانسې ولسشمر یادونه وکړه چې د ټولنې تر ټولو زیات د «اسیب پذیره غړي» باید د هر پرمختگ په قیمت قرباني نه کړای شي.
زموږ له آرشیف څخه:
په کومو هيوادونو کې د زيات ژوند تمه کيږي؟
نړيوال اقتصادي فورم په يوه رپوټ کې د وګړو د متوسط عمر په اړه د ترسره شوې څيړنې نتايج خپاره کړي او هغه ۱۵ هيوادونه يې درجه بندي کړي چې وګړي يې اوږد متوسط عمر لري.
انځور: picture alliance/dpa/J. Favre
ناروې (۱۵ درجه / متوسط عمر ۸۱کاله)
په يوه هيواد کې د متوسط عمر لوړوالې په ډيرو عواملو پورې تړلې وي چې په هغه کې د امنيتي د کچې څخه نیولې د ژوند د کيفيت، د پرمختګ تر ميزان پورې شامل وي. ناروې د نړيوال اقتصادي فورم په دې درجه بندۍ کې ۱۵ ځای خپل کړې. دلته متوسط عمرڅه باندې ۸۱ کاله دی.
انځور: picture-alliance/dpa/D. Gammert
سويدن (رتبه ۱۴ / متوسط عمر: ۸۲ کاله)
د نړيوال اقتصادي فورم په دې درجه بندۍ کې شاملو کارپوهانو د څيړنيو په چوکاټ کې بيلا بيلې نظر پوښتنې هم ترسره کړي او د نورو سربيره یې د خلکو د روغتيايي وضعيت هم پوښتلی. سويدن د ۸۲ کالو متوسط عمر په درلودو سره په دې جدول کې ۱۴ ځای خپل کړی.
انځور: picture-alliance/pixeljunge
کانادا (درجه ۱۳/ متوسط عمر: ۷۲کاله )
څومره چې په يوه هيواد کې د روغتيايي سستم، زده کړو او همدا راز د ټولنیزو خدماتو کچه لوړه وي، هومره د خلکو متوسط عمر هم ډير وي. د کانادا وګړي په اوسط ډول ۸۲ کاله عمر کوي. په دې جدول کې دا هيواد ۱۳ ځای لري.
انځور: Imago
ایسلند (درجه ۱۲/ متوسط عمر: ۱ / ۸۲ کاله)
د ایسلند وګړي د سويدن، ناورې او کانادا د وګړو په پرتله يو څه اوږد عمر لري. د ماشومانو د مړينې او همدا راز د چاپيريال د ککړتيا د کچې ټيټوالې هغه عوامل دي چې د وګړو پر متوسط عمر اغیز لري.
انځور: Fotolia/frenk58
جنوبي کوريا (درجه ۱۱ / متوسط عمر: ۲ / ۸۲ کاله)
په جنوبي کوريا کې د اقتصادي پراختيا او همکارۍ د سازمان د نورو غړو هيوادونو په پرتله د کار کچه ډيره لوړه ده. د اوسط کلني کار حجم يا بار د ۲۱۱۱ ساعتو څخه زيات دی. خو سربیره پر دې هم متوسط عمر د ۸۲ کالو څخه يو څه لوړ دی. د امنيت او په مدني برخه کې د خلکو فعاليتونه د متوسط عمر پر اوږدوالي بې اغیزه نه دي پاتې.
انځور: City of Suwon/South Korea
لوګزامبورګ (درجه ۱۰ / متوسط عمر: ۲ / ۸۲ کاله )
د کوګزامبورګ وګړي هم د ۸۲ کالو زيات متوسط عمر لري. دا هيواد چې کم نفوس لري، وګړي یې په ټولیزه توګه د روغتيا او نظافت په برخه کې ښه خدماتو برخمن دي. لوګزامبورګ په دې جدول کې ۱۰ مقام لري.
انځور: AP
اسرائیل (درجه ۹ / متوسط عمر: ۲ / ۸۲ کاله)
په اسرائيلو کې متوسط عمر ۸۲/۲ کاله دی او په دې جدول کې ۹ ځای لري. د يادونې وړ ده چې د اسرائيل نارينه د نړي د نورو هيوادونو د نارينو په پرتله اوږد عمر لري.
انځور: imago/David Vaaknin
استرليا (درجه ۸ / متوسط عمر: ۳ / ۸۲ کاله)
په دې جدول کې ۸ ځای استرليا خپل کړی. غربي کلتور او جوړښتونه او په عینې حال کې هوسا ژوند له يوه پلوه او له بله پلوه ښکلی او وحشي طبيعت د استرليا ځانګړتياوې دي. داسې بریښي چې دا متنوع ترکيب د ژوند پر کيفيت او همدا راز د متوسط عمر پر لوړ والي بې اغیزې نه دی پاتې شوی.
انځور: Fotolia/kraskoff
فرانسه (درجه ۷ / متوسط عمر: ۴ / ۸۲ کاله)
فرانسويان هم په متوسط ډول ۸۲/۴ کاله عمر لري او په جدول کې ۷ ځای لري. د ژوند کيفيت او خوندونه يې د فرانسويانو له پاره دير اهميت لري. دوی په ځانګړي توګه خپل خوراک ته پام کوي او په ورځني ژوند کې په مقایسوي توګه پخلي ته ډير وخت ورکوي. ښه او باکيفيته خواړه فرانسويانو ته ډير مهم دي.
«خوږ ژوند» (La Dolce Vita) هغه مشهور عبارت چې د اېتاليا او کلتور سره يې تړاو لري. کورنيو اړيکو ته پاملرنه او ښه خواړه او هوا هغه څه دي چې د دې هيواد د وګړو په اوږد عمر کې مهم نقش لري.
د سویس هيواد د نړيوال اقثصادي فورم په درجه بندۍ کې ۴ ځای لري. په سوېس کې تر ټولو اوږد عمر لرونکي يوه ميرمن ده چې ۱۱۳ کاله عمر لري. دا هيواد د ډير ښه اقتصاد خاوند دی او حکومت يې د وګړو هوساينې او روغتيا ته ځانګړې پاملرنه کوي.
انځور: picture alliance/chromorange/S. Vogel
هسپانيا (درجه ۳ / متوسط عمر: ۱ / ۸۳ کاله)
د هسپانیې وګړي په اوسط ډول څه باندې ۸۳ کاله ژوند کوي. دا هيواد د کار او ژوند، استوګنې، روغتيايي خدماتو او همدا راز د ټولنیزو اړيکو او امنيت له پلوه يو پرمختللې هيواد بلل کيږي. د هسپانيا وګړي په خپل ورځني ژوند کې استراحت ته خاصه پاملرنه کوي.
انځور: picture-alliance/dpa/C. Ehlers
جاپان (درجه ۲ / متوسط عمر: ۶ / ۸۳ کاله)
جاپانيان چې ډير کاري او خواري کښ خلک بلل کيږي، په اوسط ډول ۸۳/۶ کاله عمر لري. څيړنو ښوولې چې هغه کسان چې اوږد ژوند يې درلودلای وو، تر اخر عمره پورې ډير فعال او په کار بوخت ول. د څيړونکو په آند کار او فعاليت د دې باعث ګرځي چې سړی په جسمي توګه روغ پاتې شي او وروسته زوړ شي.
انځور: picture-alliance/dpa/D. Kurokawa
هانګ ګانګ(درجه ۱ / متوسط عمر: ۸۴ کاله)
سره له دې چې د هانګ ګانګ هوا ډيره پاکه نه ده، خلک یې په اوسط ډول ۸۴ کاله عمر لري. هانګ ګانګ د نړيوال اقتصادي فورم د «ژوند د تمې» په درجه بندۍ کې لومړۍ مقام خپل کړی. ويل کيږي چې د درملنې ښه سسټم او صحي خوراک د هانګ ګانګ د اکثريت وګړو د اوږد عمر له لاملونه څخه دي.