د طبابت له مخې هغه کسان چې د بدن مدافع سیستم یې کمزوری وي، د هر ډول ویروس له حملې سره مخامخ کیدلی شي. ویټامي C د بدن د مدافع سیستم په پياوړی کولو کې مهم رول لوبوي. د دې موخې له پاره د لیمو او نورو میوه جاتو استعمال مهم دی.

د زنجبیل (ادرک) څو کوچنۍ ټوټې د لیمو له اوبو سره تر یوځای کولو ورسته په یوه ګیلاس ګرمو اوبو کې واچوئ او بیا یي لږ لږ وڅښئ. په دې توګه تاسې کولی شئ چې په ورځ کې یو یا دوه ګیلاسه داسې اوبه وڅښئ. دا خبره مهمه ده چې په داسې حالاتو کې باید ډیرې اوبه وڅښلای شي.

د بدن د مدافع سیستم د پیاوړی کولو له پاره د Vitamin D3 او زینک ګولیو استعمال ډیر مهم دی. دې موخې له پاره تاسې کولی شئ د شپې له خوا ۱۵ ملي ګرامه د زینک ګولۍ وخورئ.

په آلمان کې له ناروغیو سره د مقابلې ادارې «رابرټ کُخ انیستیتوت» مشر په یوه تلویزوني مرکه کې ټینګار وکړ چې په عامه یا ولسي اجتماعاتو کې له ګډون کولو څخه ځان وساتئ. هغه وویل چې له نورو انسانانو څخه لږ تر لږه د ۲ مترو واټن ساتل له دې ناروغۍ څخه د ځان ساتنې له پاره ډیر مهم دي.

په آلمان کې له ناروغیو سره د مقابلې ادارې «رابرټ کُخ انیستیتوت» مشر په یوه تلویزوني مرکه کې ټینګار وکړ چې په عامه یا ولسي اجتماعاتو کې له ګډون کولو څخه ځان وساتئ. هغه وویل چې له نورو انسانانو څخه لږ تر لږه د ۲ مترو واټن ساتل له دې ناروغۍ څخه د ځان ساتنې له پاره ډیر مهم دي.

زمونږ لاسونو ته چې کوم بانک نوټونه او سکې رارسیږي هغه په لسګونو او حتی سلګونو لاسونو څخه تیر شوي وي، نو له همدې امله د خریدارۍ پر مهال باید په دې برخه کې له احتیاط څخه کار واخیستل شي.

د ۲۰۱۹م کال د دسمبر میاشتې په ۳۱مه نېټه د چین د ووهان ښار روغتیایي چارواکو دا خبر رسما تائید کړ چې د سینه بغل ناروغۍ ته ورته ویروس له کبله په لسګونو کسان تر درملنې لاندې دي. تر هغه وخته داسې شواهد نه ول چې ویروس له یوه انسانه بل ته انتقالیږي. څو ورځې وروسته چینایي تحقیق کوونکو یو نوی ویروس تائید کړ.

د ۲۰۲۰م کال د جنورۍ میاشتې په یوولسمه نېټه چینایي چارواکو د نوي ویروس له کبله د لومړنۍ مړیني خبر ورکړ. مړ شوي ۶۱ کلن کس زیاتره وخت هغه مارکیټ ته تګ راتګ کاوه، کوم چې بیا وروسته د دغه ویروس له خپریدو سره تړل کیده. دغه پيښه په چین کې په داسې یوه وخت کې رامنځ ته شوه چې د کلنۍ رخصتۍ له کبله په سلونو زره انسانان د سفر کولو په حال کې ول.

دا انځور د سویلي کوریا د پلازمینې سئول دی، چې خلک د ماسکونو د رانیولو له پاره په کتار کې ولاړ دي. د روغتیا نړیوال سازمان د جنورۍ میاشتې په نیمایي کې په دې هکله خپل لومړنی راپور خپور کړ او د جنورۍ په شلمه نېټه په جاپان، سویلي کوریا او تایلنډ کې د دغه ویروس لومړني مثبتې پيښې تائید شوې. تر دې یوه ورځ وروسته له ووهان څخه امریکا متحده ایالاتو ته ستون شوي یوه کس کې دغه ویروس تائید شو.

ووهان ښار چې نفوس یې یوولس میلیونه دی، د جنورۍ میاشتې په ۲۳مه نېټه په بشپړ ډول وتړل شو. د ښار دننه او د باندې د تګ راتګ له پاره د هوایي الوتکو، کښتیو او ترانسپورت هر ډول خدمات ودرول شول. تر دغه وخته نوي ویروس د ۲۳ کسانو ژوند اخیستی وو.

په چین کې د کرونا ویروس د زرونو پيښو تر ثبتیدو وروسته د جنورۍ میاشتې په ۲۳مه نېټه د روغتیا نړیوال سازمانه په نړیواله کچه «بیړنی روغتیایي وضعیت» اعلان کړ. د فبرورۍ په دوهمه نېټه له چین څخه د باندې په دغه ویروس د یوه کس د مړیني خبر ورکړل شو. مړ شوی کس ۴۴ کلن فلیپیني وو. دغه مهال په چین کې د دغه ویروس له کبله ۳۶۰ تنه مړه شوي وو.

د روغتیا نړیوال سازمان د فبرورۍ په یوولسمه نېټه د کرونا ویروس له کبله د رامنځ ته کیدونکي سږو د ناروغۍ نوم «کوویډ-۱۹» کيښود. د فبرورۍ تر ۱۲مې نېټې پورې دغه ویروس په چین کې تر ۱۱۰۰ زیات کسان مړه کړي ول، په داسې حال کې چې په دغه ویروس د اخته کسانو شمیر تر ۴۴ زرو اوښتی وو. تر دغه وخته ویروس په ۴۴ هیوادونو کې خپور شوی وو.

د فبرورۍ په ۱۴مه نېټه په فرانسه کې یو ۸۰ کلن چینایي سیلاني د دغه ویروس له کبله ومړ. دا له آسیا دباندې او د اروپا په لویه وچه کې د کوویډ-۱۹ له کبله لومړنۍ مړینه وه.

په افغانستان کې د کرونا ویروس لومړنۍ پيښه د فبرورۍ میاشتې په ۲۴مه نېټه په هرات ولایت کې ثبت شوه. په پاکستان کې بیا د کرونا لومړۍ پيښه د فبرورۍ په ۲۶ نېټه له ایران څخه کراچۍ ته په ستون شوي محصل کې تشخیص شوه. د مارچ میاشتې تر ۱۸ مې نېټې دغه ویروس د پاکستان په ټولو ایالتونو کې خپور شوی وو.

تر دې وروسته دغه ویروس په ډیرې چټکۍ سره په منځني ختیځ، لاتین امریکا او د نړۍ نورو برخو ته ورسید. د فبرورۍ تر ۲۸مې نېټې په ایټالیا کې په نوي کرونا ویروس ۸۰۰ تنه اخته شوي وو او په اروپا یې په چټکۍ سره په خپریدو وو. د فبرورۍ په ۱۹مه نېټه په متحده ایالاتو کې د کرونا ویروس له کبله د لومړنۍ مړیني خبر ورکړل شو.

د متحده ایالاتو ولسمشر د مارچ میاشتې په ۲۱مه نېټه له اروپا څخه ټول پروازونه ودرول او بیا یې د مارچ میاشتې په ۱۳مه نېټه بیړنۍ حالت اعلان کړ. بیا د مارچ میاشتې په ۱۷مه نېټه فرانسې د ټول هیواد په کچه محدودیتونه ولګول او اروپایي اتحادیې د دغه بلاک د باندې هیوادونو څخه خپلو هیوادونو پر داخلیدو بندیز ولګاوه.

د اپریل تر دوهمې نیټې پورې د نړي په ۱۷۱ هیوادونو کې د کرونا ویروس پيښې ثبت شوې او له دغه ناروغۍ څخه د اغیزمنو شوو کسانو شمیر تر یو میلیون اوښتی وو. دغه مهال په نړۍ کې د کوویډ-۱۹، ناروغۍ له کبله ۵۱ زره کسان مړه شوي هم وو. د اپریل تر لسمې نیټې په ټوله نړۍ کې د مړو شوو کسانو شمیر تر سلو زرو واوښت.

د می میاشتې تر نیمایي پورې په نړۍ کې په دغه ویروس د اخته کسانو شمیر تر ۴،۵ میلیونه اوښتی. په متحده ایالاتو کې څه کم یو نیم میلیون کسان په دغه ویروس اخته شوي او د مړو شوو کسانو شمیر یې شا او خوا ۸۷ زره کسانو ته رسیږي چې د نړۍ په کچه له دغه ویروسه تر ټولو زیات اغیزمن شوی هیواد دی.

په آلمان کې د بوندس لیګا، په نوم د فوټبال سیالۍ پیل شوې. دا د اروپا په سطحه لومړنی هیواد دی چې د څو اوونیو وروسته دغه ډول سیالۍ پيلوي. خو د لوبو مینه والو ته لوبغالې ته د ورتګ اجازه نه شته.

د می میاشتې په دوهمه نېټه په هسپانیا کې د بارسلونا مشهور ساحل، د خلکو پر مخ پرانیستل شو. د می له ۱۶ نېټې څخه په فرانسه او ایټالیا کې هم ځیني سمندري ساحلونه پرانیستل شوي. د اروپا په یو شمیر هیوادونو کې په تدریجي ډول په بندیزونو کې نرمښت رامنخ ته کیږي او دغه اتحادیه کوښښ کوي چې احتمالا د جون میاشتې تر نیمایي پورې د سرحدونو تړل کیدل ختم کړي او د اروپا دننه سیاحت پېل کړل شي.

ماربورګ د آلمان د يو ښار نوم دی چيري چي په ۱۹۶۷ مېلادي کال ګڼ شمېر انسانان د يو ويروس له کبله مړه سول. دا چي دغه ويروس په همدغه ښار کي وپېژندل سو نو ورته د ماربورګ نوم ورکول سو. دا د نړۍ له تر ټولو خطرناکو ويروسونو څخه يو بلل کيږي او په ۹۰ سلنه پيښو کي په دغه ويروس اخته انسانان خپل ژوند له لاسه ورکوي.

ايبولا ويروس د ۲۰۱۳ او ۲۰۱۶ کالونو تر منځ په لوېديځه افريقا کي تر ۱۱ زرو څخه زيات انسانان ووژل. دغه ويروس مختلف ډولونه لري او په لوړه اندازه وژونکې ناروغي رامنځ ته کوي. په دغه ويروس له اخته کسانو څخه عموما ۹۰ سلنه يې خپل ژوند له لاسه ورکوي.

د کرونا له خپرېدو وروسته په چين کي په هانټا ويروس د وژل سوي کس خبر هم د زياتو رسنيو سرټکی وګرځېدل. هانټا نوی ويروس نه دی. په دغه ويروس اخته کسانو کي د سږو ناروغۍ، تبه او د پښتورګو د غيرفعاله کېدو علايم راڅرګنديږي.

د لېوني سپي ويروس د سپيانو، ګيدړو او يا شوپرکانو د داړلو په نتيجه کي انسان ته انتقاليږي. که څه چي کورني سپي ټول د دغه ويروس پر ضد واکسين کيږي، خو د افغانستان او پاکستان په شمول په زياتو هيوادونو کي لا زيات کوڅه ډبه سپي د دغه ويروس د خپراوي سبب کيږي. دغه ويروس په لوړه اندازه وژونکی دی.

د ايچ آی وي ويروس له کبله د ايډز ناروغي رامنځ ته کيږي. دغه ويروس په اتيايمه لسيزه کي د پېژندل کيدو راهيسي تر ۳۸ مليونو څخه زيات انسانان وژلي دي.

انسانانو په زرونو کاله د کڅوک ويروس سره مبارزه وکړه. د روغتيا نړيوال سازمان په ۱۹۸۰ کال اعلان وکړ چي دغه خطرناک ويروس په بشپړه توګه له منځه تللی دی. په دغه ويروس د اخته کسانو څخه ۳۳ سلنه کسانو به خپل ژوند له لاسه ورکاوه.

په نړۍ کي هر کال په زرونو انسانان د انفلوينزا يا والګي له کبله ژوند له لاسه ورکوي. والګی مختلف اقسام لري. په ۱۸۱۸ مېلادي کال د هسپانوۍ تبي په نوم والګي د هغه وخت نړۍ له ۱،۸ مليارډ نفوس څخه د ۲۷ او ۵۰ مليونو تر منځ انسانان ووژل.

د ډينګي ويروس د غوماشي/ماشي په واسطه خپريږي. د نورو ويروسونو په پرتله د دغه ويروس له کبله د وژل کېدونکو شمېره ټيټه ده. د دغه ويروس ناروغي د ايبولا په شان علايم لرلای سي. د دغه ويروس ضد واکسينو جوړولو اجازه په ۱۹۱۹ کال په متحده ايالاتو کي ورکول سوه.

د روټا ويروس په زياته د نوو زېږېدلو ماشومانو له پاره ډېر خطرناک دی. په ۲۰۰۸ کال د دغه ويروس له کبله پنځه مليونه داسي ماشومان مړه سول چي عمرونه يې لا پنځه کالو ته نه ول رسېدلي.

دغه ويروس زيات اقسام لري. په ۲۰۱۲ کال دغه ويروس په سعودي عربستان کي لومړی په اوښانو کي او بيا په انسانانو کي خپور سو. له دې مخکي د دغه ويروس سارس قسم په ۲۰۰۲ کال کي په ۲۶ هيوادونو کي خپور سوی ؤ چي بشپړه نوم يې Sars Cov يعني سارس کرونا ويروس ؤ. دمګړی دغه ويروس د کويد ۱۹ په نوم په ټوله نړۍ کي خپور سوی دی.