ولي د ټولو مسلمانانو د روژې پيل او ختم په يوه ورځ نه دی؟
۱۳۹۸ اردیبهشت ۱۷, سهشنبه
که څه هم زيات مسلمانان دا هيله څرګندوي چي اخترونه او لمانځنې يې په يوه ورځ وي، خو بيا هم دغه مراسم په بيلو ورځو وي. دليل يې څه دی؟ ښايي د دغي ستونزي د حل له پاره علمي لاره وي.
اعلان
اسلامي هيوادونه د اسلامي قمري تقويم پر اساس د مياشتو پېل او په دې توګه د ديني مراسمو لکه روژې پېل او د اخترونو ورځې تعينوي. د قمري تقويم د حساب له مخي يوه مياشت حد اقل ۲۹ او حد اکثر۳۰ ورځي وي. اکثره اسلامي هيوادونه د سپوږمۍ له پاره د رويت هلال کمېټې لري. هغوی په رسمي توګه د اسلامي مياشتو د پېل د اعلان دنده پر غاړه لري.
د افغانستان په گډون يو شمېر نور اسلامي هيوادونه بيا د روژې پېل او اخترونه له سعودي عربستان سره يوځای لمانځي. نور هيوادونه بيا غواړي چي په دغه موضوع کي د پرېکړي آزادي ولري.
په داسي حال کي چي د اسلامي هيوادونو جغرافيه او په همدې شان موسمي حالات فرق کوي، نو دا ممکنه نه ده چي په ټولو هيوادونو کي دي په يوه ورځ سپوږمۍ وليدل سي. له همدې وجې په ځينو اسلامي هيوادونو کي اخترونه په بيلو ورځو وي. خو دا چي انټرنټ او نوي تخنیک نړۍ په يو داسي کلي بدله کړې ده چي د واټن تناوونه يې رالنډ سوي دي، زيات مسلمانان په بيلو ورځو د خپلو ديني اخترونو او د نورو مهمو مراسمو لمانځنه د يوې ستونزې په توگه ويني. هغوی دا هيله لري چي ټول مسلمانان په يوه ورځ مشترکه لمانځنه ولري.
دا چي د نوي مياشتي د تلاښ موضوع څومره جنجالي ده، څوک يې تقريبا هرکال په پاکستان کي تجربه کولای سي. نژدې هرکال په دغه هيواد کي پر ياده موضوع اختلافات راولاړيږي او په ترڅ کي يې د هيواد ځیني برخي په يوه ورځ روژه او اختر کوي او نوري برخي يې په بله ورځ.
په مختلفو اديانو کي روژه نيول ـ انځوريز راپور
څو ورځي وروسته د روژې مياشت ده او مسلمانان روژه نيسي. په نورو اديانو کي هم په مختلفو ډولو روژه سته. ځيني يې دلته وپېژنئ:
انځور: AFP/Getty Images
ديني روژه
په نړۍ کي ډير انسانان د دينې عقېدې پر اساس روژه نيسي. د دغو کسانو مقصد په روژه نيولو سره خپل عقيدوي فريضه پوره کول وي او نه دا چي د روغتیايي دلايلو پر اساس دغه پرېکړه وکړي. په ځينو اديانو کي د روژې نيولو احکام يا اصول بېل دي. په ځينو اديانو کي په ښکاره توګه روښانه وي چي پر څه شي ممانعت دی او په بعضو اديانو کي روژه نيونکی تر زياتي اندازې خپله د روژې اصول تفسير کولای سي.
انځور: picture-alliance/dpa
ديني مخکښان
د عيسويانو د عقيدې له مخي عيسی ع په عام محضر کي د خپل دين تر تبليغ پېلولو مخکي دښت ته ولاړ او هلته يې ۴۰ ورځي روژه ونيوله. د عيسی ع په شان نورو ديني مخکښانو هم د روژه نيولو له پاره خلوت انتخاباوه. د بېلګي په توګه موسی ع په سينايي کي او محمد ص د حرا په غار کي په يوازيتوب کي عبادت کاوه او روژې يې نېولې.
انځور: picture alliance/akg-images
په خپله عقيده کي ژور کېدل
په نژدې ټولو اديانو کي روژه د نورو عباداتو سره مل وي. په عيسوي دين کي بايد پېرويان د روژې پر وخت زيات عبادت او دعاوي او الله ته نژدېوالي تلاښ وکړي. خو په عيسوي دين کي روژه زياتي آزادۍ هم لري: روژه نيوونکی کس پخپله پرېکړه کوي چي له څه شي څخه پرهېز کوي. ځيني د روژې پر وخت صرف الکهولي مشروبات پرېږدي او بعضي بيا د خوږو شيانو، سګريټو، تلويزيون کتلو او يا ورته نورو څيزونو څخه پرهېز کوي.
انځور: picture-alliance/dpa
له «ايره چهارشنبې» څخه تر ايستر (عيدلقيام) پوري
د کاتوليکي مذهبه عيسويانو له پاره له «ايره چهارشنبې» څخه بیا تر ايستر پوري د روژې وخت وي. د خپلو ګناهونو د بخښنې غوښتنې په مقصد روژه نيونکي په سمبوليکه توګه پر خپل مخ ايرې پاشي. په دې ترڅ کي کاتوليکي عقيده لرونکي پر تندي په ايرو د صليب نخښه هم ايږدي. عيسويان عقيده لري چي حضرت عيسی ع پر صليب د وژل کېدو څخه وروسته د ايستر په ورځ بېرته راژوندی سوی ؤ.
انځور: picture-alliance/dpa
د «پاکې دوشنبې» ورځ
د عيسوي مذهب د یوناني اورتودوکس مذهب د عقېدې له مخي بيا د روژې لومړۍ ورځ له اورتودوکس ايستر څخه ۴۸ ورځي تر مخه د «پاکې دوشنبې» په ورځ پېليږي. په يونان کي د روژې دغه لومړۍ ورځ د عمومي رخصتي ورځ وي. د يونان په سويلي بندري ښار ګلاکسيدي کي د «اوړو د جګړې» دوديز مراسم هم تر سره کيږي. هغوی په دغه روژه کي له هګيو، شودو او غوړو څخه پرهېز کوي.
انځور: Aris Messinis/AFP/Getty Images)
مارتين او څوينګلي
په کاتوليکي مذهب کي د رېفورم راوستونکي او د پروتستانت مذهب بنياد ايښودونکي مارتين لوتر په قصد سره د روژې اهميت راکم کړ. هغه ټينګار کاوه چي روژه نيسي، خو و الله تعالی ته د نژدې والي له پاره صرف عقيدې ته اړتيا وي او نه روژه. د سويس توندلاری ريفورمر اولريش څوينګلي په ښکاره توګه د روژې پېل د غوښو د ساسيج په خوړلو وکړ. خو په عصري وخت کي زياتو پروتستانت مذهبو بيا په روژه نېولو پېل کړی دی.
انځور: picture-alliance/akg-images
د روژې فرض په اسلام کي
د اسلامي جنترۍ له مخي روژه نهمه مياشت ده. په دغه مياشت کي مسلمانان د خپلې عقيدې پنځم فرض ادا کوي او روژه نيسي. مسلمانان په دغه مياشت کي له لمر خاته څخه تر لمر لوېدو پوري نه شی خوري او نه يې څښي. د هغوی د عقيدې له مخي د ملايکي جبريل له طريقه پر محمدص د قرآن نزول هم په همدغه مياشت کي د ليلة القدر په شپه سوی دی.
انځور: Ahmad Gharabli/AFP/Getty Images
لمونځ په جماعت
په روژې مياشت کي مسلمانان د خپل روح د پاکولو له پاره روژه نيسي او عبادتونه کوي. له همدې کبله مسلمانان د قرآن پاک تلاوتونه کوي او په جماعت لمونځونو کولو تر څنګ خپل تر منځ د شته ستونزو د ليري کولو او پخلا کېدلو هڅې هم کوي. د روژې په مياشت کي مېلمه پالنه او له مسکينانو سره مرسته مهم عملونه بلل کيږي.
انځور: picture-alliance/dpa
روژه مات تر لمر لوېدو وروسته
په اسلام کي د مسافرو، ناروغانو، ماشومانو او بل عذر لرونکو کسانو علاوه پر ټولو پېرويانو روژه فرض ده. مېرمنې په خپلو ميعادي ورځو کي نه بايد چي روژه ونيسي خو که حامله داره هم وي بيا هم ورباندي روژه فرض ده. د لمر لوېدو سره سم بايد چي روژه ماته کړله سي او کورنۍ په ګډه روژه مات سره کوي.
انځور: picture-alliance/dpa
د يهوديانو روژې
د يهودي دين له مخي د «پخلاينې ورځ» په نوم ځانګړې ورځ باندي بايد چي روژه ونيوله سي. د روژې په ورځ نه د څښلو اجازه سته او نه هم د خوراک يا سګريټ څکولو. د دې تر څنګ په کال کي پنځه نوري داسي ورځي سته چي يهوديان بايد پکښي روژه ونيسي. دغه پنځه ورځي د يهوديانو د تاريخ له پنځو غمګينو ورځو څخه دي چي پکښي د دويم ځل له پاره په بيت المقدس کې د معبد د له منځه وړلو د وير ورځ «تيشا باو» هم شامله ده.
انځور: picture-alliance/dpa
بودها د منځنۍ لاري ښوونه کوله. بودايانو نه د ځان وږي کولو او نه هم تر اندازې زيات خورک کولو ملاتړ کوي. له همدې کبله په دغه دين کي د روژې احکام نسته چي پېرويان په روژه نيولو مکلف کړي. خو د دغه دين پېرويان وايي چي روژه نيول د دوی سره د ميديتاسيون يا په خلوت کي د غور و فکر کولو په ترڅ کي او «رڼا» ته د رسېدو پر لاره کومک کوي. له همدې کبله بودايي راهبان د غرمې ۱۲ بجو وروسته له خوړلو پرهيز کوي.
انځور: AFP/Getty Images
انځورونه1 | 11
سږکال بيا د رسمي رويت هلال کمېټې او د هيواد د نورو برخو له خوا د روژې د اعلان تر منځ د يوې ورځي توپېر راغلی. په داسي حال کي چي د پېښور زياتو اوسېدونکو د ځايي مشهور مسجد له اعلان سره سم د دوشنبې په ورځ (۲۰۱۹ کال د می ۶مه نېټه) لومړۍ روژه نيسي او نور پاکستان يوه ورځ وروسته.
زيات وختونه هغه ملا امامان او د رويت هلال کميټې سره مخالف عالمان د پوليسو له خوا نه يوازي دا چي توقيف ته اچول کيږي، بلکي ځيني وختونه خبره کوڅو و تاوتريخوالي ته هم رسيږي.
د پاکستان د ساينس او تخنيک وزير فواد چودهدري دغه اونۍ اعلان وکړ چي له ۲۰۲۰م کال څخه به پاکستان د نوي علمي ميتود او محاسبې له مخي د روژې د پېل او اخترونو ورځي تعينوي. خو دا چي ايا دغه وزير به په رشتيا د خپل اعلان په عملي کولو کي بريالی سي که نه، دا پوښتنه به وخت جواب کړي. البته دا خبره روښانه ده چي زيات علما د نوي ميتود له مخي د نوي مياشت د معلومولو پر ځای په سترګو ليدلې مياشت او ګواهانانو پخواني ميتود ته لومړيتوب ورکوي.
د نوي مياشتي د معلومولو پر ميتودونو نه يوازي دا چي عالمان تاوده بحثونه کوي، بلکي زيات ځوان مسلمانان هم پر انټرنټ پر دغه موضوع دلايل سره تبادله کوي. لکه يو ځوان مسلمان چي د بحث په يو انټرنټي فوروم کي ليکلي: «موږ د دې پر ځای چي د لمر مقام وڅارو پر ځای يې د ساينسي ميتودونو پر اساس محاسبه سوي وختونه د آذان او لمونځ د وختونو له پاره استعمالوو. نو موږ ولي همدغه لاره د نوي مياشتي د ليدلو له پاره وکاروو؟».
ارشيف:
آیا دوامداره روژه د انسان بدن ته ګټه رسوي؟
په نړۍ کې د روژې یا له خوراک څخه د پرهیز داسې مختلف میتودونه شته چې د بدن زهري مواد لمنځه وړي. د روغتیا روژه کې روژه لرونکی ټوله ورځ په بشپړ ډول خوراک او څښاک نه کوي. آیا داسې روژه روغتیا ته ګټه لري؟
انځور: picture alliance/zb
د روغتیا روژه څه ده؟
د روغتیا روژې په نوم یو ډول چلند کې روژه لرونکی د ۳۰ ورځو له پاره له سختو خوراکونو پرهیز کوي. ډیري بیا دغه روژه له ۵ څخه تر ۱۰ ورځو پورې نیسي. دوی بی له اوبو څخه د هر څه له خوړلو ډډه کوي. د دې روژې په نورو ډولونو کې د ميوې او سبزیجاتو جوس یا اوبو ته د څښاک په پروګرام کې ځای ورکول کیږي.
انځور: picture-alliance/dpa/C. Klose
د روژې بیلابیل ډولونه
په دې برخه کې داسې غذایي رژیم هم شته چې روژه لرونکی ساعتونه، ورځ او یا په اونۍ کې ورځې انتخابوي چې په هغو ساعتونو یا ورځو کې عادي خوراک او څښاک کوي. دلته مختلف میتودونه شته. د بیلګي په توګه د ۲:۵ ماډل چې په اوونۍ کې دوې ورځې روژه او ۵ ورځې عادي خوراک او څښاک کوي. په ۸: ۱۶ماډل کې شخص ۱۶ ساعته خوراک نه کوي. په دې ماډل کې د خوب وخت هم د روژې په ساعتونو کې شمیرل کیږي.
انځور: Imago/McPhoto
د روژې تاثیرات
د علمي څیړنو پایلي ښیي چې په نړۍ کې د روژې مختلف میتودونه د انسان پر روغتیا اغیزه کوي. له خوراک څخه ډډه کول د ويني فشار له کمیدو سره مرسته کوي، د روماتیزم او د مفصلونو د التهاب په څیر مزمنو ناروغیو په درملنه کې مرسته کوي. بدن ځوان ساتي او په دیمنشیا ناروغۍ د اخته کیدو مخه نیسي. نوي څيړنې ښيي چې روژه حتی د سرطان ناروغۍ پر وړاندې هم ګټوره ثابتیدلی شي.
انځور: Colourbox/KarynaChe
روژه او بدن ته یي ګټه
تازه څيړنې ښيي هغه کسان چې په منظم ډول لږ خوراک کوي د ارقامو له مخې اوږد عمر لري. وروسته له ۱۴ ساعتونو روژې څخه بدن په اوتوماتیک ډول داخلي اصلاحات فعالوي. روژه د انسان جلد یا پوستکی تازه ساتي، د بدن دفاعي سیستم پياوړی کوي او د وزن په کمولو کې هم مرسته کوي.
انځور: Imago
روژه او د انسان روح او روان ته یي ګټې
کارپوهان وایي چې روژه د انسان رواني روغتیا ته هم ګټه رسوي. روژه لرونکی وروسته له یوې مودې د تازګۍ او آرامتیا احساس کوي.
انځور: picture-alliance/dpa/C. Klose
ولی روژه روغتیا ته ګټه لري؟
د روژې په بیلا بیلو ډولونو کې یا خو د مختلفو خوړو له خوړلو څخه ډډه کیږي او یا خوراک کمیږي. روژه لرونکی په روژه کې ډیري اوبه څښي او د بدن د اړتیا وړ مواد د څښاک له طریقه جبرانوي. سوپونه او نور نوشابه باب په بدن کې د زهرجن موادو په لمنځه وړلو کې مرسته کوي او د بدن فعالیتونه تنظيموي.