د پاپ په نظر د دغي «ټولي تراژیدۍ» تر شا هم «د قدرت د تږو» او هم د «وسلو د تجارت» کسانو لاس پروت دی. پاپ پر بین المللي ټولني باندي هم سخت انتقاد وکړ او ویې ویل چې «درې جهاني جنګونه په یوه قرن کي او لا یې موږ نه زده کوو». هغه اضافه کړه، موږ ټوله باید د خپلو زړونو «د غیر نظامي کیدو» کوښښ وکړو.
پاپ په دې اواخرو کي د اوکراین د جنګ حالت، د ټولي نړۍ په سطح شخړو او اټومي تهدید ته په کتو سره څو واره «د دریم جهاني جنګ» د شروع کیدو څخه خبره کړې ده.
د جنگونو پرمخ بیولو نوی دریم خطرناک انقلاب
ساینس پوهان له هغو خطرونو څخه خبرداری ورکوي، چي د وژونکو وسلو او روبوت ترمنځ ارتباط ورکول کیږي. نوي تکنالوژي تل د جنگونو د مخته بیولو پر ډول باندي اغیزه کړې ده. د جنگو د مخته بیولو مختلفي مرحلې دلته وگورئ.
انځور: Getty Images/E. Gooch/Hulton Archive
د جنگ د رهبرۍ دریم انقلاب
تر سلو اضافه ساینسپوهانو په یوه لیک کي له ملگرو ملتو څخه غوښتي دي، څو هغه وسلې منع کړي چي د انسانانو له خوا نه استعمالیږي. که څه هم تراوسه پوري لا «وژونکي ربوتونه» نه دي جوړ سوي، خو د مصنوعي زیرکتیا په صنعت کي پرمختگونه دا په یوه واقعیت باندي تبدیلوي.دا به نو په وسلو کي د باروتو تر استعمال او اټومي وسلو وروسته د جنگونو د مخته بیولو نوئ دریم خطرناکه انقلاب وي.
انځور: Bertrand Guay/AFP/Getty Images
د باروتو استعمال
هغه لمړنی تخنیک چي د جنگ په رهبرۍ کي یې انقلاب رامنځته کړ، چینایانو کشف کړی وو. هلته حتی د لسمو او دولسمو عیسوي پیړيو ترمنځ په عادي توپکانو کي تور باروت استعمالیدله، چي مخامخ بې یې ویشتل کوله. ترهغه وروسته په راتلونکو دوو پیړیو کي د باروتو تخنیک د منځنۍ اسیا له لاري اروپا ته ورسیدی او هلته یې د غشي او لېنده د جنگي تخنیک ځای ونیو.
انځور: Getty Images/E. Gooch/Hulton Archive
توپونه
د باروتو کشف د جنگ په میدان کي د توپونو استعمال ته هم زمینه برابره کړه. پوځ په ۱۶ پیړۍ کي په دې پيل وکړ، چي د بارتو په مرسته د توپ درنې فلزي مرمۍ پر دښمنو عسکرو باندي فیر کړي او یا هم ټینگي کلاوي او دیوالونه په ونړوي.
انځور: picture-alliance/akg-images
ماشیندار
د۱۹پیړۍ په وروستیو وختوکي ماشیندار کشف سو، چي مرمۍ به یې په ډیر سرعت سره په پرله پسې ډول فیریدلې. اوس نو عسکرو کولای سول چي رانژدې کیدونکی دښمن د یوه ټینگ سنگر څخه وولي او ورسره مخامخ نه سي. د ماشیندارانو ویجاړونکي مؤثریت په دوهم عمومي جنگ کي ښکاره کړه، چي عسکر د هیچا په هیواد او مځکه کي د دوو جبهو ترمنځ یو له بله سره وژني.
انځور: Imperial War Museums
جنگي الوتکي
په ۱۹۰۳م کال کي د لومړۍ طیارې کشف هم نظامیانو له پامه ونه غورځاوه. شپږ کاله وروسته د امریکا پوځ د«Wright Military Flyer» په نامه لومړۍ جنگي الوتکه رانیوله. په راتلونکو کلونو کي پرلا پرمختللو الوتکو باندي تحقیقات وسول. د دوهم نړيوال جنگ تر پایه پوري بیا د ډیرو هیوادو په پوځونوکي جنگي الوتکي شاملي سوې.
انځور: picture-alliance/dpa/dpaweb/U.S. Airforce
موتوریزه کول
که پوځونو په عنعنوي ډول تراوسه پوري په جگړو کي د پوځي تجهيزاتو د انتقال له پاره له عسکرو او اسانو څخه کار اخيست، د دوهم عمومي جنگ په جریان کي په مخ پر ډیریدونکي ډول سره پوځ موتوریزه کیدی، یعني ټانکونه او نور نظامي وسایط ورداخلیدله. د دې کار نتیجه ژر پرختگ او نورهم ډیر تخریب او ویراني سوه. د جرمني نازیانو د جنگونو په رهبرۍ کي د (چټک جنگ)په نامه ستراتیژۍ کي ددغو نوو امکاناتو څخه کار واخيست.
انځور: ullstein bild - SV-Bilderdienst
راکټونه
که توپونه مؤثره وه، خو لږ فاصله یې ویشتلای سوای، ترڅو پوري چي په دوهم عمومي جنگ کي لومړي راکټونه استعمال سول. هغوی داسي هدفونه هم ویشتلای سول چي په سونو کیلومتره لیري وه. دغه ډول لومړی المانئ راکټ(V-2) که څه هم ډیر عادي جوړ سوی ؤ، خو د راتلونکو ټولو رهبري سوو او د اټومي سرگولولو انتقالونکو توغنديو اساس یې کښیښود.
انځور: picture-alliance/dpa
کابينونه
د دوهم نړیوال جنگ په پای کي په لومړیو جنگي الوتکو کي کابينونه جوړ سول، خو پروالا الوتکي لا هم کاریدلې. کابين لرونکو الوتکو د ډیرسرعت په سبب کولای سوای خپلو اهدافو ته ژر ورسیږي. د دښمن له پاره هم سخته وه، چي هغوی وولي. تر دوهم عمومي جنگ وروسته داسي جنگي جیټ الوتکي جوړي سوې چي تر ۲۵ کیلومتره لا هم لوړي او تر ږغ چټکي وې.
انځور: picture-alliance
اټومي وسلې
د جنگونو د مخته بیولو دوهم انقلاب خپل وحشتناکه تأثیرات د ۱۹۴۵م کال د اگست میاشتي پر۶ ښکاره کړل، کله چي امریکا د "Little Boy"په نامه لومړی اټومي بم د جاپان پرهیروشیما باندي استعمال کړ. د هغه په سبب ډیرژرد ۶۰۰۰۰ او ۸۰۰۰۰ ترمنځ انسانان ووژل سوه. وروسته د امریکا او پخواني شوروي ترمنځ د ساړه جنگ په زمانه کي ډیري زیاتي اټومي وسلې جوړي او په یوه نژدې راتلونکي کي یې د یوه اټومي جنگ خطر رامنځته کړ.
انځور: Getty Images/AFP
ډیجیټلي کیدل
په تیرو لسیزو کي د جنگونو په مخته بیولو کي له کمپیوټرونو څخه ډیر کار واخيستل سو. هغوی نظامي ارتباطات نور هم چټک او اسانه کړل او همدارنگه یې د ډیرو وسلو مؤثریت نور هم دقیق کړ. په وروستیو وختونو کي پوځونه نور هم د خپلو کمپيټري امکاناتو پر وسعت باندي اتکأ کوي، ترڅو د ملي زیربنا دفاع وکړي او پر دښمن باندي سایبري بریدونه وکړي.