پاکستان ټاکنې: له منع کړی شو ډلو سره د سیاسي ګوندونو اتحاد
۱۳۹۷ تیر ۲۸, پنجشنبه
د پاکستان تحریک انصاف او مسلم لیګ (ن) ګوندونو مهم کاندیدان له هغو مذهبي ډلو ټپلو سره انتخاباتي اتحاد جوړوي چې پرې بندیز دی. د پاکستان پیپلز ګوند هم په تیرو وختونو کې له سپاه صحابه، او اهل سنت والجماعت، سره اتحاد کړی وو.
پاکستاني چارواکو هغه د ۲۰۰۴م کال په می میاشت کې ونیو، خو د شواهدو د نه موندلو له کبله یې شپږ میاشتې وروسته بیرته آزاد کړ. د ده پر ګوند جماعت انصار الامه، باندې هم بندیز لګیدلی وو خو د دې ترڅنګ دغه ډله د پاکستان د دفاع کونسل، برخه هم وه. د متحدو ایالاتو حکومت د ۲۰۱۴م کال د سپتمبر میاشتي په ۳۰مه نیټه مولانا خلیل د نړیوالو ترهګرو په ځانګړي لېست (اس ډي جي ټي) کې شامل کړ.
له بل اړخه د اهل سنت والجماعت سره تړاو درلودونکي اورنګزیب فاروقي د کراچۍ په ملیر سیمه کې د «عوامي خدمت پینل» سره خپل انتخاباتي اتحاد کړی دی.
له بل اړخه مولانا فضل الرحمن خلیل په پي ټي آی، کې د شاملیدو خبره رد کړې ده، خو د اسد عمر د بشپړ ملاتړ اعلان یې کړی دی. هغه له اسد عمر سره خپلو شخصي اړیکو ته اشاره کړې.
د پاکستان تحریک انصاف ګوند ویاند افتخار دراني، له دویچه ویله سره په خبرو کې وویل: «دا د مولانا خلیل او اسد عمر له یو بل سره اړیکي او شخصي پریکړه ده. دا د پي ټي آی تګلاره نه ده. د ټولنیز پرمختګ چارو کې ټول کسان شاملیدی شي او کوم قشر د پرمختګ له عمله نه شي محرومیدای.»
د طالبانو له لوري د عمران خان د مسلسل ملاتړ په هکله د يوې پوښتنې په ځواب کې افتخار دراني وویل: «نن ورځ امریکا د طالبانو د ټولنیز ادغام خبره کوي. نن ویل کيږي چې افراطیان بلکې ترهګر هم په مرکزي سیاسي جوړښت کې شامل کړل شي. نن ورځ ټوله نړۍ وایي چې له طالبانو سره خبرې د افغانستان د ستونزې یوازینۍ لار ده. خو عمران خان دا خبره ۱۵ کاله دمخه کړې وه. له پرویز مشرف سره د هغه اصلي اختلاف هم پر دې وو چې فاټا [قبایلي سیمي] ته پوځ و نه لیږل شي. وخت د عمران خان دریځ سم ثابت کړ.»
افتخار دراني زیاته کړه: «پر موږ د حقانیه مدرسې له کبله هم انتقاد کیږي، خو په دې د پوهیدو هڅه نه کیږي چې دا یوه مدرسه نه بلکې د مدرسو شبکه ده او په دې مدرسو کې په زرونو زده کوونکي زموږ بچي دي.»
د امنیتي چارو کارپوه او د «پاک انستیتتوت آف پیس سټدیز» مشر محمد عامر رانا په دې هکله وایي: «د سیاسي ګوندونو خپل انتخاباتي مجبوریتونه وي. تر ټولو لومړی مسئولیت د ټاکنو د کمیسیون او کورنیو چارو وزارت دی چې دوی په ټاکنیز بهیر کې له ګډون څخه منع کړي. اوس چې هغوی د دغه بهیر برخه دي، نو پر سیاسي ګوندونو تور نه شي پورې کیدای.»
د هغه په خبره د دومره افراطي، فرقه پالو او ترهګرو ډلو له لوري د کاندیدانو اعلان یو خطرناک تمایل دی: «زموږ حاکمه دستګاه باید دې ته پام وکړي چې له یوه اړخه د ترهګرو د ملا ماتولو ادعا کوي او له بل اړخه د هغوی د خوشالولو له پاره هلې ځلې کوي.»
عامر رانا په دې آند دی چې د ترهګرو د ملا ماتولو لومړنی شرط دا دی چې په ټولنه کې د هغوی د تفکر اغیز له منځه یوړل شي. د هغه په خبره د راتلونکي ملکي حکومت ته به د نړیوالې ټولنې پر وړاندې له دې پالیسۍ څه دفاع کول ګران وي او ښایي د ملکي حکومت او پوځ ترمنځ اړیکي یو ځل بیا خرابې شي.
لیکوال او خبریال ضیغم خان، له دویچه ویله سره په خبرو کې وویل چې د پاکستان سیاسي ګوندونو تل له افراطي ډلو سره انتخاباتي ائتلاف کړی دی. هغه زیاتوي: «دغه ډول ګامونه د پي ټي آی له پاره زیانمن تمامیدای شي. عمران خان ته د طالبان خان لقب ورکړل شوی، ځکه چې هغه د بې پيلوټه الوتکو د بریدونو پر ضد پرلت کړی وو، د طالبانو له پاره یې د دفتر د پرانیستو خبره کوله او له هغوی سره یې د مذاکراتو کولو پر سر ټینګار کاوه. اوس داسي فکر کيږي چې عمران خان له یوه اړخه د بریلویانو په زیارتونو کې سجدې کوي او له بل اړخه د دیوبندي ډلو پر وړاندې د تعظیم له پاره سر ټیټوي، څو توازن وساتي.»
شیراز راج
زموږ له آرشیف څخه:
د پاکستان پېچلی سیاسي تاريخ ته لنډه کتنه
پاکستان لنډ تاریخ لري، خو ډیر بحرانونه یې گاللي دي. کله پوځ په مستقیم ډول او کله د نورو په وسیله واک ته رسیدلی دی. ډیر منتخب حکومتونه ونه توانیدل خپله دوره بشپړه کړي. د پاکستان د پیچلي سیاسي تاریخ ځنې پيښې.
انځور: Getty Images/Keystone/Hulton Archive
۱۹۴۷- آزادي او لومړی جمهوريت
له بریتانيا څخه د آزادۍ ترلاسه کولو وروسته هند وویشل شو او له مسلمان اکثریت درلودنکو سیمو څخه د پاکستان په نوم یو نوی هیواد رامنځته شو. د پاکستان بنسټ ایښودونکی محمد علي جناح د جنرال ګورنر (دولت مشر) او لیاقت علي خان د لومړي وزیر په توګه وټاکل شول. جناح د نري رنځ (تبرکلوز) ناروغۍ له کبله د پاکستان له رامنځته کیدو یو کال وروسته مړ شو.
انځور: AP
۱۹۵۱ لیاقت علي خان
لیاقت علي خان په راولپنډۍ کې ووژل شو. د راولپنډۍ په کمپني باغ سیمه کې د یوې غونډې پر مهال پر هغه وژونکی برید وشو او تر سخت ټپي کیدو وروسته یې په روغتون کې سا ورکړه. پوليسو هم برید کوونکی وواژه. په دې کړکیچن وضعیت کې خواجه ناظم الدين د لومړي وزیر په توګه وټاکل شو.
انځور: OFF/AFP/Getty Images
۱۹۵۸- لومړۍ پوځي دوره
د پاکستان لومړی اساسي قانون(آئين) په ۱۹۵۶م کال کې معرفي شو، خو دوه کاله وروسته (په ۱۹۵۸ م کال کې) ولسمشر سکندر مرزا بیا دغه قانون تعليق او مارشالا یا پوځي حکومت یې اعلان کړ. څو ورځې وروسته د پوځ مشر جنرال ایوب خان، سکندر مرزا له واکه لیري او پخپله یې د چارو واګې په لاس کې ونيولې. په دې توګه نو په پاکستان کې د لومړي ځل له پاره واک په مستقيم ډول د پوځ لاس ته ورغلی.
انځور: imago stock&people
۱۹۶۵
ایوب خان لکه د امریکا په څیر په پاکستان کې صدارتي نظام معرفي او په ۱۹۵۶م کال کې یې د ټاکنو ترسره کولو اعلان وکړ. نوموړی د پاکستان د مسلم لیګ ګوند له خوا د صدارت له پاره نوماند او د دغه هیواد د بنسټ ایښودونکي له خور فاطمه جناح سره یې انتخاباتي سیالي وکړه. فاطمه جناح ډیرې رایې ترلاسه کړې، خو ایوب خان د «الیکټورل کالج» په وسیله د هیواد ولسمشر وټاکل شو.
انځور: imago stock&people
۱۹۶۹
په ټاکنو کې د فاطمه جناح شخړیزه ماته او له هندوستان سره د ۱۹۶۵م کال تر جګړې وروسته د ایوب خان محبوبیت کم او پر ضد یې احتجاجي غورځنګونه پیل شول. ایوب خان واک جنرال یحیی خان ته وسپاره او په دغه هیواد کې یو وار بیا مارشل لا نافذ کړای شو.
انځور: imago/ZUMA/Keystone
۱۹۷۰م کال
په پاکستان کې عمومي ټاکنې ترسره شوې او د شیخ مجیب الرحمن ولسي ګوند د پارلمان له ۳۰۰ څخه ۱۶۰ چوکۍ وګټلې. ذولفقار علي بهټو د ۸۱ چوکیو په ترلاسه کولو سره په دویم مقام کې ځای ونیوه. خو د شیخ مجیب الرحمن عوامي لیګ کوند ته واک ونه سپارل شو.
انځور: Journey/M. Alam
۱۹۷۱م کال
دې جنجال زور واخیست او پاکستاني پوځ د دغه هیواد په ختیځ کې پوځي عملیات پیل کړل. هندوستان هم په دې شخړه کې ښکیل شو او تر جګړې وروسته پاکستان وویشل شو. د ختیځ پاکستان پر ځای د بنګله دیش په نوم یو نوی هیواد رامنځته شو.
انځور: Journey/R. Talukder
۱۹۷۲م کال- دویمه جمهوري دوره
مارشالا ختمه کړای شوه او ذولفقار علي بهټو د هیواد ولسمشر وټاکل شو. هغه په همدې کال د پاکستان اټومي پروګرام پیل کړ.
انځور: STF/AFP/GettyImages
۱۹۷۳م کال
په پاکستان کې نوی اساسي قانون جوړ او له مخې یې په دغه هیواد کې پارلماني جمهوریت اعلان شو. د سنا مجلس او پارلمان تشکيل او مشري یې لومړي وزیر ته وسپارل شوه. بهټو په ۱۹۷۶م کال کې ضاء الحق د پوځ مشر وټاکه چې وروسته ورته هغه په یو مصیبت بدل شو.
انځور: imago/ZUMA/Keystone
۱۹۷۷م - دویمه پوځي دوره
په پاکستان کې عمومي ټاکنې ترسره شوې. په دغو ټاکنو کې د ذولفقار علي بهټو د پیپلز پارټي ګوند په پارلمان کې اکثریت ترلاسه کړ. د بهټو پر ضد په ټاکنو کې د درغلۍ تورونه ولګول شول او احتجاجي مظاهرې پيل شوې. ضیاء الحق له دغه وضعیت څخه په استفادې بهټو له واکه لیري، اساسي قانون یې تعليق او په هیواد کې یې مارشالا اعلان کړه.
انځور: Getty Images/Keystone/Hulton Archive
۱۹۷۸
جنرال ضیاء الحق د پوځ د مشرۍ ترڅنګ د هیواد د چارو سمبالول هم پر غاړه واخیستل. په ۱۹۷۹ م کال کې یې ذولفقار علي بهټو د قتل د سازش په مجرم اعدام کړ. ضیاالحق په همدې کال د «حدود آرډیننس» په نوم قانون اعلان او اسلاميزه کولو تګلاره یې خپله کړه.
انځور: imago/ZUMA/Keystone
۱۹۸۵م کال
په دغه هیواد کې غیرګوندي ټاکنې ترسره شوې. مارشل لا، ختمه کړای شوه او جنرال ضیاء الحق د اتو کلونو له پاره ولسمشر او محمد خان جونیجو یې لومړی وزیر وټاکل شو. تر دې یو کال مخکې ضیاء الحق د خپل اسلاميزه کولو د تګلارې په اړه ریفرینډم ترسره کړی وو او ادعا یې وکړه چې ۹۵ سلنه خلکو یې ملاتړ کړی دی.
انځور: Getty Images/Keystone/Hulton Archive
۱۹۸۸م
د مخ پر ډیریدونکو اختلافاتو په پام کې نیولو سره ضیاء الحق د اساسي قانون د ۵۸ مادې د B دوه بند حق څخه په استفادې لومړی وزیر جونیجو له دندې ګوښه او دواړه مجلسونه منحل کړل. هغه د ۹۰ ورځو په موده کې د دوباره ټاکنو ترسره کولو اعلان هم وکړ، خو د همدې کال د اګست میاشتې پر ۱۷ نیټه هغه له ۳۱ تنو نورو سره د الوتکې په پيښه کې ووژل شو.
انځور: PHILIPPE BOUCHON/AFP/Getty Images
۱۹۹۰
د پاکستان ولسمشر غلام اسحاق خان پر بینظیرې د فساد تورونه ولګول، دا یې له دندې ګوښه او دواړه مجلسونه یې منحل کړل. نوي ټاکنې ترسره شوې او د ضاء الحق په وخت کې د سیاست ډګر ته راغلی نوازشریف د هیواد لومړی وزیر وټاکل شو. په راتلونکي کال کې پارلمان د «شریعت بل» قانون تصويب او اسلامي قوانين د هیواد د عدلي نظام برخه وګرځول شوه.
انځور: imago/UPI Photo
۱۹۹۳
ولسمشر غلام اسحاق خان د نواز شریف حکومت هم فاسد وباله او هغه یې له دندې ګوښه کړ. وروسته یې پخپله هم د ولسمشرۍ له دندې استعفاء وکړه. بیا عمومي ټاکنې ترسره شوې او بینظيره د دویم ځل له پاره لومړۍ وزیره شوه. د همدې له ګوند یعني پیپلز پارټۍ څخه فاروق لغاري د هیواد ولسمشر شو.
انځور: Getty Images/AFP/L. Frazza
۱۹۹۶
لغاري، بنظیر بهټو له دندې ګوښه او دواړه مجلسونه یې منحل کړل. په دغه هیواد کې په یوه لسیزه کې ۴ واره عمومي ټاکنې وشوې. د مسلم لیګ کوند مشر نواز شریف د رایو اکثریت په ترلاسه کولو بریالی شو او د دویم ځل له پاره لومړی وزیر وټاکل شو.
انځور: picture-alliance/dpa
۱۹۹۸
پاکستان د بلوچستان ایالت په چاغي غرونو کې د اټومي وسلو لومړۍ کامیابه آزموېنه وکړه. د اټومي تجربو وروسته نړیوالې ټولنې پر پاکستان ډیر اقتصادي بندیزونه ولګول.
انځور: picture alliance / dpa
۱۹۹۹- د پوځي واک دریمه دوره
له هند سره د کارګل تر جګړې وروسته، نوازشریف د پوځ مشر پرویز مشرف له دندې ګوښه او پر ځای یې جنرال ضیاء الدین د پوځ مشر وټاکه. خو پوځ په بیړه غبرګون ښکاره کړ، نواز شریف یې دستګير او مشرف د هیواد چارې په خپل لاس کې ونیولې.