په افغانستان کې د مطبوعاتو آزادي سخته محدوده شوې ده
۱۴۰۰ مهر ۹, جمعه
د بشري حقونو فعالانو په افغانستان کې پر طالبانو باندې په پراخه کچه د مطبوعاتو او بیان د آزادۍ د محدودولو تور پورې کړی دی. په وروستیو کې طالبانو داسې قوانین وضع کړي چې عملا د دوی په اړه د هر ډول انتقادي رپوټونو مخه نیسي.
آرشیف انځورانځور: Bilal Guler/AA/picture alliance
اعلان
هیومن رایټس واچ، د جمعې په ورځ خبرداری ورکړی دی چې د طالبانو له لوري نافذ شوي اقدامات لا دمخه د انتقادونو او مخالفو نظرونو د چپ کولو سبب شوي. د بشري حقونو د دغه نړیوال سازمان د رپوټ له مخې د سپتمبر میاشتې په پای کې د اطلاعاتو او کلتور وزارت ځینې قواعد صادر کړل چې دومره پراخ او مجهوله وو چې «عملا د طالبانو پر وړاندې د هر ډول انتقادي رپوټونو» مخه نیسي.
د آسیا د حوزې له پاره د بشري حقونو د څار ادارې مرستیالې مشرې پتریشیا ګوسمن، ویلي دي چې «نوي مقررات په دغه هیواد کې د مطبوعاتو آزادي خفک کوي.» د هغې په خبره نوې مقررات دومره پراخ دي چې ژورنالیستان غوره ګڼي چې سکوت وکړي، ځکه چې په بل صورت کې له بندي کیدو څخه باید اندېښنه ولري.
د دغه سازمان د رپوټ له مخې د دغو مقرراتو په ترڅ کې پر رسنیو بندیز لګول شوی دی چې د داسې مواردو چې له «اسلام سره په ټکر کوي»، «د ملي اهمیت درلودونکي کسانو ته پکې توهین شوی وي» او د «خبرونو محتوا ته بدلون ورکړل شوی وي» د هغې له نشرولو او خپرولو ډډه وکړي.
زیاته شوې ده چې خبریالان باید دې ته هم پاملرنه وکړي چې په رپوټونو کې «تعادل» مراعات شوی او د داسې موضوعاتو په هکله رپوټونه ور نه کړي چې د رسمي لوري تائید شوي نه وي او یا «پر عامه ذهنیت باندې اغیز اچولی شي.» هیومن رایټس واچ توانیدلی چې دغه مقررات و ارزوي.
په وروستیو کې د طالبانو امنیتي ځواکونو ځیني خبریالان په خپلسري توګه نیولي او ربړولي دي. د بشري حقونو د نړیوال سازمان د رپوټ له هغه وخته چې طالبان بيا واک ته رسېدلي دي، ۳۲ خبریالان يې نیولي دي. پر دې سربیره د خبریالانو له قوله ویل شوي دي چې د طالبانو له لوري دوی ته خبرداری ورکړل شوی چې د دوی رپوټونه چې طالبانو د «پروپاګند» په توګه یاد کړي باید ودروي. یو شمیر خبریالان له هیواده وتلي او یا له خپل کاره لاس پر سر شوي. همداشان په ځانګړې توګه د لویو ښارونو دباندې ځینې رسنۍ تړل شوي دي.
د ګوسمن په خبره: «طالبانو دا خبره ډېره روښانه کړي ده چې نه غواړي په پرانیستو بحثونه کې ګډون وکړي.» هغې زیاته کړې ده چې نور حکومتونه دي په راتلونکي کې له طالبانو سره د اړیکو پر مهال د رسنیو پر وړاندې دغه اقدامات خپله مرکزي موضوع وګرځوي.
زموږ له آرشیف څخه:
په افغانستان کې د طالبانو ضد اعتراضونو انځورونه
په وروستیو ورځو کې د کابل په ګډون، په مزار شریف او هرات کې افغانانو پراخ لاریونونه وکړل او د آزادۍ، خپلو حقوقو د مراعاتولو او د افغانستان په چارو کې د «د پاکستان د لاسوهنې» د ختمیدو غوښتنه وکړه.
په دغو احتجاجونو کې د ښځو د پراخ حضور دلیل دا دی چې دغه قشر د نورو په پرتله د خپلو حقوقو له لاسه ورکولو په هکله اندېښمن دي. د دوشنبې په ماښام د هرات، کابل او مزار شریف په ښارونو کې هم لاریونونه شوي وو. په دغو لاریونونو کې هم زیاتره ښځو ونډه درلوده.
انځور: WANA/REUTERS
مظاهره کوونکو له نورو ښځو هم وغوښتل چې و نه ډار شي او د ښځو د حقوقو د ساتلو له پاره خپل غږ پورته کړي. د لاریون له ګډونوالو څخه یوې وویل: «موږ په سترو حکومتي پریکړو کې د ګډون او په ټولنه، سیاست او اقتصاد کې د فعالیت غوښتونکي یوو.»
انځور: REUTERS
تر اوسه طالبانو د ښځو د حقوقو په هکله خپل رسمي سیاست نه دی اعلان کړی او یوازې یې ویلي دي چې ښځې «د اسلامي شریعت په چوکاټ» کې کولی شي کار او تحصیل وکړي. ښځې د ټولنې د نورو قشرونو په پرته د طالبانو له حاکمیته ویره لري او اندېښمنې دي چې د زده کړو د فرصت، کار او حقوقي لاس ته راوړنې به یې له منځه ولاړې شي.
انځور: WANA/REUTERS
د مقاومت جبهې مشر احمد مسعود، له لوري په یوه غږیز پیغام کې د عمومي پاڅون، د غوښتنې وروسته یو شمیر ښځې او نارینه سړکونو ته راووتل او د آزادۍ شعارونه یې ورکول. په همدې ترڅ کې د اعتراض کوونکو د شمیر په زیاتیدو او وخت په تیریدو سره د احتجاج کوونکو پر وړاندې د طالبانو غبرګون هم تند شو.
انځور: WANA/REUTERS
تیره ورځ یو شمیر رسنیو خبر وکرړ چې خبریالان یې دغو لاریونونو ته د پوښښ ورکولو پر مهال د طالبانو له لوري نیول شوي دي. طالبانو ویلي دي چې هغه کسان چې د سوله ایزو لاریونونو ترسره کیدل غواړي، باید لومړی له چارواکو اجازه واخلي.
انځور: REUTERS
اعتراض کوونکي په دې باور دي چې طالبان د پاکستان په مرسته د افغانستان په ولکه کولو وتوانیدل، له دې کبله زیاتره شعارونه د پاکستان ضد ول. د پاکستان ضد احساسات هغه وخت لا پسې زیات شول چې د پاکستان د استخباراتي ادارې مشر په یوه ناببره سفر کابل ته ورسید.
