بسم الله بلال، وويل چې په دې ډله ایز قبر کې « لږ تر لږه ۱۰۰جسدونه موندل شوي دي» او زياته یې کړه چې د ځينو جسدونو د ښځو کالي پر غاړه دي او داسې بريښي چې ټول ملکيان دي.
د سيمې اوسيدونکو وويل چې دا پاته شوي په ۱۹۷۸م کال کې د شوروي اتحاد له ملاتړه د برخمن کمونيست حکومت په دورې پورې اړه لري.
په عراق کي د ايزيديانو ډله ايز قبر
02:08
This browser does not support the video element.
يوه ځايي اوسيدونکي سلام شريفي، چې پلار یې هماغه وخت لادرکه شوی او تر اوسه نه دی موندل شوی، وويل: «په ۱۳۵۸کال به کمونستانو خلک دلته راوستل او د محکمې له حکم پرته به دلته په بې رحمانه ډول شهيدان کيدل. تاريخ به دا ظلم هير نه کړي.»
يوه کمېټه ټاکل شوې ده، څو په دغه ډله ایز قبر کې موندل شوي جسدونه انتقال شي. په دې مورد کې د سيمې اوسيدونکي د ښاروالۍ له کاروونکو سره مرسته کوي او وچ هډوکي په کڅوړو کې اچوي.
د سيمې يوه اوسېدونکي منګل، وويل: «هیڅوک نه پوهيږي چې دا شهيدان څوک دي. ټول دلته ښخ شوي دي او موږ یې د هډوکو په ايستلو او جلا کولو کې مرسته کوو.»
د لسیزو تر شخړو وروسته چې د شوروي اتحاد د يرغل څخه نیولې تر کورنۍ جګړې او بيا د امريکا په مشرتوب يرغل پورې، په ټول افغانستان کې يو شمير قبرونه موندل شوي دي.
په ۲۰۰۹م کال کې هم د شوري اتحاد د ملاتړه د برخمن حکومت د وخت يو ډله ایز قبر وموندل شو، چې ۱۲۰ جسدونه پکې ول.
د ۲۰۲۲م کال په سبتمبر میاشت کې هم په سپين بولدک کې د ۱۲ جسدونو يو ډله ایز قبر وموندل شو. دا هغه سيمه ده چې د افغانستان د پخواني حکومت د امنيتي ځواکونو او طالب ځواکونو ترمنځ پکې په تیرو دوو لسیزو کې سختې نښتې رامنځته کيدلې.
د سهار پر لسو بجو دلته په کار بوختو چې شمير یې د دولسو او پنځلسو ترمنځ دی، لومړي جسدونه له ځمکې را ايستلي دي. هغوی ځای پر ځای د فرونزک برخې د مشر اسد محمد په حضور کې دلته پر ښخو شويو جسدونو د ټپونو، د هغوی د جامو، شخصي شيانو او د بدن د نورو ځانگړو نښو نښانو معاينات کوي.
انځور: DW/T. Pedersen
د معلوماتو ثبت
د را ايستل شويو جسدونو په اړه معلومات په دقيق ډول ثبتيږي. خو په زرونه نارينه، ښځې او ماشومانو به احتمالاً همداسې بې نومه پاته شي. د ۲۰۱۸م کال له جنورۍ راهېسې په رقه کې ۴۳۶۰ جسدونه له ډله ايزو قبرونو را ايستل شوي دي چې له دې څخه تر اوسه يوازې۷۵۰ يې پيژندل شوي دي.
انځور: DW/T. Pedersen
د درو زرو مړو قبر
تر اوسه په رقه کې له موندل شويو ديارلسو قبرونو څخه یې الفوخايخه تر ټولو ستر دی. د ساحې له لحاظه نه، بلکې هلته د ښخو شويو مړيو د شمير له کبله. د اټکلونو پر اساس هلته د تر۳۰۰۰ پوري مړي ښخ دي. کاري ډله به د ټولو مړيو د را ايستلو له پاره نيم کال وخت ته اړتيا ولري.
انځور: DW/T. Pedersen
د ترهگرۍ هديره
د روان ميلادي کال په سر کې د رقه ښار په لېرې پرته څنډه کې دا ډله ايز قبر وموندل شو. د دې ميدان يا پټي شمالي برخه يو ډله ایز قبر دی. اټکل کيږي چې په دغه ډله ایز قبر کې به تر ۱۶۰۰ زيات هغه کسان ښخ وي چې په هوايي بريدونو کې وژل شوي او يا هم داعش اعدام کړي دي. د هديرې په پاته برخه کې کابو ۹۰۰ انفرادي قبرونه د داعش د جنگيالو او د هغوی د کورنۍ د غړيو دي.
انځور: DW/T. Pedersen
د يوه عامل قبر
دغه کارکوونکي اټکل کوي چې دا د داعش د يوه افريقايي جنگيالي جسد دی. دی په يوه انفرادي قبر کې ښخ وو. دا جسد هم معاينه کيږي او د مړو له پاره په يوه ځانگړې کڅوړه کې خاورو ته سپارل کيږي. پر بدن یې د سوځيدو نښې دې ته اشاره کوي چې دی په هوايي بريد کې وژل شوی دی.
انځور: DW/T. Pedersen
د يوه کوچني قبر
په ځمکه کې کابو يو متر ژور، کارکوونکو دوه يو ډول سوري موندلي. دا ښايي د داعش جنگيالو مړه زيږيدلي ماشومانو او يا د کوچنيانو قبرونه وي.
انځور: DW/T. Pedersen
بيارغونه
د فرونزک برخې مشر اسد محمد وايي: «دا ځای د داعش د روزنې مرکز نه وو او نه هم د داعش هديره وه، بلکې دلته پټي يا کروندې وې. زموږ دنده دا ده چې دا ځای بيرته په کرهنيزه ځمکه بدل کړو.» هغه زياته کړه: «دا هديره نه ده.»
انځور: DW/T. Pedersen
مړو ته دعا
دا نه يوازې جسمي کار دی، بلکې د کارکوونکو پر روان هم سخت اغيز لري. دا کارکوونکي په منظم ډول دمه کوي څو چای يا سگريت وڅکي او د ماسپښين لمونځ وکړي ـ او مړو ته هم دعا وکړي. د دوی له پاره دا عادي کار نه دی چې په ساعتو ساعتو هډوکي او خراب شوي جسدونه را وباسي. خو باور لري چې په دې توگه به رقه ښار ته د يوه نورمال ژوند په بيرته راگرځيدو کې مرسته وکولی شي.
