په امریکا متحده ایالاتو کې له یوه نوي میتود سره کیدای شي په ډیره لنډه موده کې په بدن کې د کرونا ویروس موجودیت تشخیص شي. دا نوی میتود د انتي جینونو له طریقه ترسره کیږي، خو د ضعف یوه لویه نقطه هم لري.
انځور: picture-alliance/dpa/Geisler-Fotopress
اعلان
د امریکا متحده د خوړو او درملونو سازمان (FDA)د انټي جینونو له طریقه د کرونا ویروس د ټیسټ یا معاینې له پاره بیړنی مجور صادر کړی دی.
د کریسپر په نامه دغه معاینه چې د جینونو د څیړنې تخنیک له طریقه ترسره کیږي کیدای شي په افرادو کې د کرونا ویروس د موجودیت د چټک معلومولو له پاره وکارول شي.
د امریکا د خوړو او درملو سازمان د یکشنبې په ورځ (د ۲۰۲۰ کال د می ۱۰مه) د دې جواز د صادرولو په ارتباط لیکلي دي: «دا یوه نوې معاینه ده چې کیدای شي په څو دقیقو کې نتیجه ترلاسه کړای شي.»
د انټي جین نوی معاینه د پوزې په افرازاتو کې د ویروس د پروتین د پارچو پیدا کولو له لارې صورت نیسي. تر اوسه پورې د کریسپر(PCR) په نوم دغه ټیسټ به د سارس کووید ۲، د تشخیص له پاره د ستوني له افرازاتو یا مایع او د بدن دفاعي حجرو(د بدن د دفاعي سیستم په وسیله تولید شوي انټي باډي) د نمونې په ترلاسه کولو سره تشخیص کیده.
کومه معاینه ښه نتیجه ورکوي؟
د بدن د دفاعي حجرو د کچې معلومولو معاینه یوازې په هغه صورت کې مطلوبه نتیجه ورکولی شي چې پر کرونا ویروس مشکوک اخته کس بیرته روغ شوی وي. پر ویروس تر اخته کیدو څو ورځې وروسته، د بدن دفاعي سیستم د پاتوژنونو پر ضد ځانګړي انټي باډي تولیدوي.
پر اړونده موضوع زمونږ له آرشیف څخه انځوریز رپوټ:
د دې آزموېنې نتیجه ښیې چې مخکې تر دې بدن پر دې ویروس اخته شوی دی او که نه؟ او په دې توګه د نوموړي کس د دوباره اخته کیدو مخه نیول کیدای شي. که یو څوک پر کرونا ویروس اخته وي د هغې له پاره د انټي باډي معاینه ښه لاره نه ده. د دې آزمایش پر ځای اوس داکتران د ستوني د مایعاتو نمونې څخه استفاده کوي چې هغه په اصطلاح د PCR (کریسپر) د معاینې له پاره لابراتوار ته استوي.
د دغو نمونو ارزونه او معاینه له ۳ تر ۵ ساعتونو پورې وخت نیسي په هغې کې داکتران د ویروس د جینیټيکي اجزاو په لټه کې وي.
د امریکا د خوړو او درملو سازمان د نوي میتود په اړه لیکي چې له دې میتود سره کیدای شي په راتلونکي کې د انټي جین معاینې په لا زیاته لنډه موده کې ترسره شي. د دې معاېنې هدف دا دی چې معلوم کړای شي شخص همدا اوس پر کرونا اخته دی او که نه.
خو په نوي معاینه کې پایلې د جنیټکي برخو د تحلیل په اساس نه ترسره کیږي، بلکې پر پروتینونو، یعنې له پاتوژن څخه د پروتین پر اجزاو ترسره کیږي.
د ښاپېرک په هکله حيرانونکي پټ حقايق ـ انځوريز البوم
د کرونا په بحران کي داسي اټکلونه زيات مطرح کيږي چي ګواکي دغه ويروس له ښاپېرکانو څخه انسانانو ته منتقل سوی دی. خو د دغه حيوانانو په هکله ښايي لاندني حيرانونکي معلومات هر چا ته نه وي معلوم:
انځور: picture-lliance/Zuma
شودې ورکوي
ښاپېرک ته په پښتو کي د شوپرک، آسمان څکالکي، آسمان چکالي، چرمي ښاپېرک، ماښمک او نور اصطلاحات هم کارول کيږي. دا حيوان چي د انټارکتيکا علاوه په نورو ټولو لويو وچو کي ژوند کوي يوازنی حيوان دی چي هم الوزي او هم خپلو چيچانو ته شیدې ورکوي. دغه حيوانان د غارونو تر څنګ په سواحلونو، ونو او د کورونو په چتونو کي لا هم اوسيږي.
انځور: Imago/Bluegreen Pictures
پر پاڼه اوسېدنه
ښاپيرک تر ۱۴ سوه څخه زيات بېلابېل اقسام لري چي پکښي صرف ۵ ډوله يې سپين دي. لکه دغه سپين ښاپېرک چي د ۴ او ۵ سانتي متر تر منځ لويوالی لري، صرف په اينځرو ګوذاره کوي، د بېلکونيا په نوم بوټي پاڼي داسي پرې کوي چي د کږدۍ شکل اخلي او بيا ورباندي ژوند کوي.
د ويروسونو د نومولو وظيفه د روغتيا د نړيوال سازمان (WHO) په غاړه وي. خو دغه علمي نومونه د ځانګړو اصولو له مخي ايښودل کيږي او په اصل کي ډېر اوږده وي او له دې کبله يې عام خلک لنډيزونه کاروي. لکه د روانې وبا له پاره د مسؤل ويروس بشپړه نوم داسي دی: (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2)
انځور: picture-alliance/dpa/S. Di Nolfi
ايا پر ويروسونو د موندونکي يا بل انسان نوم ايښودل کيدلای سي؟
پر ويروسونو د نوم ايښولو کار د ځانګړي مسلکي لاري يا پروتوکول له مخي داسي ايښودل کيږي چي واحد او منفرد وي. له دغو نومونو څخه د ويروسونو اصلي ټبر، څانګي او لا نور معلومات څرګنديږي او په دقيقه توګه يې له نوم څخه نژدې ټول اړين معلومات لوستل کيدلای سي. پر ويروسونو د انسانانو، قومونو، حيواناتو يا ورته نورو څيزونو نومونه نه سي ايښودل کيدلای.
انځور: Reuters/NEXU Science Communication
د روانې وبا د مسؤل ويروس اصلي نوم څه دی؟
هغه ويروس چي دمګړی ورڅخه د وبا بحران رامنځ ته سوی، په لومړي سر کي ورته «د کرونا نوي ويروس» خطاب کېده. خو اوس د روغتيا نړيوال سازمان دغه ويروس ته د «سارس کوف ۲» يا (Sars-CoV-2) نوم ورکړی دی. کوف (CoV) معنی د کرونا ويروس او سارس (severe acute respiratory syndrome) هغه ويروس ؤ چي لومړی په ۲۰۰۲ د سږو او تنفس د لارو د ناروغۍ د او سلهاؤ انسانانو د مړيني د سبب په توګه رابرسېره سو.
انځور: Imago Images/Chromorange/K. Niehaus
په پښتو کي کرونا او که کورونا وليکو؟
عموما په يوه ژبه کي پردی نوم د امکان تر حده هغسي ليکل کيږي چي تلفظ يې اصلي ژبي ته ورته وي. دا چي د انګريزي لغت (Corona) دوه ځله په «و» ږغ تلفظ کيږي نو په پښتو کي هم بايد اصلا «کورونا» وليکل سي. خو دا چي دمګړی د «کرونا» لغت عام سوی، او د ژبپوهنې اصول وايي چي هغه بڼه چي زياته مروجه وي بايد وليکل سي، نو زياتي پښتو رسنۍ او نور ليکونکي د کورونا پر ځای «کرونا» ليکي.
