دوی ستړي او ژوبل بنګله دېش ته ورسېدل. د هغوی په منځ کې ښځې، ماشومان، زاړه او ځوانان هم وو. تقريبا ټول مسلمانان د يو څو اوونيو په ترڅ کې له ميانمار څخه بنګله دېش ته وتښتېدل. هغوی هيڅ هم له ځان سره وانه خيستل او تش لاس راغلل، يوازې ناوړه خاطرات يې له ځانه سره راوړي دي. يوه تښتېدلې مېرمن، حسينه، وايي: «له خپل پټنځای څخه به مې ليدل چې زما زوی څنګه هڅه کوله چې وتښتي، خو ډېر عسکر حاضر ول، چې پر ځمکه يې وغورځاوه او بيا يې د اور لبمو ته ورټېله کړ.»
د حسينې مشر زوی وسوځېده او مړ شو، دا له خپل کشر زوی سره وتښتېدله. دا چې دوه نور ماشومان او مېړه يې چېرته دي، ورته معلومه نه ده. مصدقه هم د يو لوی سيند څخه تېره شوې ده. هغه لس کلنه ده او وايي چې عسکرو د دې خور په ډزو ويشتلې ده. «زه ډېره وېرېدلم، هغوی انسانان ټوټه کول. زه له خپل پلار سره بيا وتښتېدمه.»
ملګري ملتونه په ميانمار کې له «دواملرونکي توکميز چاڼ» څخه خبرې کوي او وايي چې دلته «وينه تويه شوې ده» او په «ډله يزه توګه جنسي تېری» شوی دی. سره له دې يې له ميانمار او بنګله دېش دواړو سره د ښه نيت د څرګندولو يو تړون امضا کړی دی. ميامنار وايي چې تښتېدلي کسان بېرته ورستنېدلی شي. خو د کومو شرايطو لاندې؟ آيا ميانمار به روهينګيايان د خپل هېواد د اتباعو په توګه ومني او هغوی پرېږدي چې هلته سوله يز ژوند اختيار کړي؟ دا خبره لا معلومه نه ده او هيڅ کډوال لا په رسمي توګه نه دی ستون شوی. تقريبا يو ميليون روهينګيا کډوال اوس په بنګله دېش کې ژوند کوي، چې اکثريت يې د نړۍ په تر ټولو ستر پنډغالي، په کوتوپالونګ کې، مېشت دي:
سايادور چې د کناراب لپاره يو چوکاټ جوړوي، وايي:
«آيا دغه شکنجه به مو په وطن کې پای ته ورسيږي؟ زه اوس له ۴۵ کلونو راهيسې دغسې ربړونې وينم او له ماشومتوب راهيسې ورسره بلد يم. زه به يوازې هغه وخت بېرته ستون شم، چې دا حالت نور خلاص شي.»
د بارانونو په موسم کې د پنډغالي ډېرې برخې تر اوبو لاندې وي، د خاورو د ښويېدو له کبله کېږدۍ او انسانان هم لاندې کيږي. په لنډ وخت کې به ښايي هيڅوک هم بېرته ميانمار ته ستون نه شي. بر عکس: وار په وار پسې د روهينګيا کډوالو شمېر په زياتېدو دی. د مرستندويو ټولنو په حواله په دغسې بنډغالو کې هره ورځ تقريبا ۶۰ ماشومان هم نړۍ سترګې غړوي.
يو کال مخکې په زرګونو روهينګيايان په کښتيو کې بنګله دېش ته وتښتېدلانځور: AFP/Getty Images/E. Jones
پر ورته موضوع زموږ له آرشيف څخه (04.09.2017):
انځورونه: د روهینګیا مسلمانې لږکۍ بنگلدیش ته تښتي
په لسهاو زره د روهینګیا مسلمان لږکۍ غړي تر مذهبي تاوتریخوالي وروسته له میانمار څخه بنگلدیش ته رسیدلي دي. په لسهاو زره بودیان هم نورو سیمو ته انتقال شوي دي.
انځور: Reuters/M. Ponir Hossainد بنلګه دیش چارواکو اعلان کړی دی چې د دې هیواد کمپونه له روهینګیايي مسلمانانو ډک دي او د نورو کډوالو د منلو ظرفیت نه لري.
روهنګیايي مسلمانان په میانمار کې یو اقلیت دی. د دې هیواد اکثریت نفوس بودایان تشکیلوي.
په میانمار کې د روهنګیایانو او بودایانو ترمنځ مذهبي تاوتریخوالي د څو کلونو راهیسې ادامه لري او په دې ترڅ کې تر ټولو ډیر بیا میرمنې او ماشومان اغیزمن شوي دي.
په بنګلدیش کې د خیریه سازمانونو چارواکي وايي چې هره ورځ د میانمار له غرب څخه زرګونه روهنګیایان د تاوتریخوالي له ویرې بنګلدیش ته تښتي.
د میانمار پوځ له بنګلدیش سره خپله ګډه پوله هم په تر کنټرول لاندې نیسي او په زیاتره مواردو کې بنګلدیش ته د روهنګیایانو د تګ مخنیوي هم کوي.
د مهاجرینو له پاره د ملګرو ملتونو د عالي کمیشنرۍ ویاند ویویان تان وايي چې د ۲۰۱۷م کال د اګست له میاشتې راهیسې هغه مهال چې دغه تاوتریخوالی پیل شوی تر اوسه پورې شاوخوا ۷۳ زره کسان له میانمار څخه بنګلدیش ته تښتیدلي دي.
د همدې کمیشنرۍ یو بل چارواکی بیا وايي چې په دې وروستیو کې ۵۰ روهنګیايي مهاجرین په داسې حال کې چې په بدن یې د مرمیو ټپونه وو، بنګلدیش ته رسیدلي او د درملنې له پاره روغتون ته انتقال شوي دي.
روهنګیايي مهاجرین په لومړي سر کې د ماهیګران شاه پوریر په نامه په بنګلدیش کې یوه کلي ته رسیږي. د دویپ په نامه یو مهاجر وايي: «پوځ خلک سرکوب کوي. بمونو ته چاودنې ورکول کیږي او روهنګیايي مسلمانان ژوندي اور ته اچول کیږي.»
د میانمار پوځ ویلي چې نږدې ۴۰۰ کسان چې زیاتره یې یاغیان دي، په دې وروستیو کې یې د امنیتي ځواکونو پر پوستو بریدونه کړي دي.
د میانمار په راخین ولایت کې روهنګیايي یاغیان او د دې هیواد د امنیتي ځواکونو چارواکي پر یو بل باندې د تاوتریخوالي د ترسره کولو تورونه پورې کوي.
بنګلدیشیان هم د روهنګیايي مهاجرینو له راتګه خوښ نه دي. په دې انځور کې د بودايانو یو لاریون لیدل کیږي چې د روهنګیايي مسلمانانو پر ضد یې ترسره کړی دی.
په میانمار کې د روهنګیايي مسلمانانو وضعیت د دې سبب ګرځیدلی چې په سیمه کې مسلمان میشته هیوادونو اتباع د روهنګیايي مسلمانانو په ملاتړ لاریون وکړي. په دې انځور کې د مالیزیا د بیلابیلو ادیانو ځوانان لیدل کیږي چې د روهنګیایانو په ملاتړ یې په لاریون لاس پورې کړی دی.
په دې وروستیو کې ملګرو ملتونو د انګ سان سوچي په مشرۍ چې د سولې نوبل جایزه هم ګتلې د میانمار پر حکومت له روهنګیايي مسلمانانو سره د چلن له امله سختې نیوکې وکړې. ملګرو ملتونو د دې هیواد پوځ د روهنګیايي مسلمانانو په عامه وژنې، جنسي تیري، تاوتریخوالي او د بشریت پر وړاندې د جنایت په ترسره کولو تورن کړل.
