په اساسي قانون کې د تغير وړاندیز همدا څه موده وړاندې د اردوغان له خوا مطرح شو. بې له يوه ريفرندم د داسې يوه تغير د تصويب له پاره په پارلمان کې د ۴۰۰ غړيو اکثریت ته اړتيا ده. د دې کار له پاره د اردوغان محافظه پال ګوند د جمهوري غوښتونکو پر رايه تکيه کوي. خو که چېرې دا کار ونه شي نو پر دې وړاندیز بيا يو ریفرندم ترسره کیدلای شي څو د خلکو رايه بيا وروستۍ پايله وټاکي.
دمګړۍ داسې ښکاري چې اردوغان دا ډول هدف لري. نوموړي د تلویزيون له لارې ټينګار وکړ: «که چېرې دا ستونزه په پارلمان کې حل نه شوه نو دا موضوع به خلکو ته وړاندې شي.»
په ترکيه کې د حجاب موضوع په څو ځلي لانجمنه شوې ده او اوس يو وار بيا په راتلونکي کال کې د ولسمشرۍ او پارلماني ټاکنو تر مخه دې موضوع زور اخيستی دی.
جمهوري غوښتونکی ګوند د محافظه پال او سنتي قشر د رايو د ترلاسه کولو لټه کوي. له همدې کبله یې مشر کمال قليچ دار اوغلو د قانون وړاندیز کړی وو چې له مخې په عامه ځایونو کې د ښځو له خوا د پوړنې د پر سر کولو حق تضمين شي.
اردوغان د قليچ دار اوغلو پر پلان نيوکې کړې وې او ويلي یې ول چې پارلمان ته وړاندې کړل شوي متن یې د مسئلې ټول اړخونه په نظر کې نه دي نيولي.
په ترکيه کې يوه برخه رايه اچووونکي په دې اړه انديښنه لري چې د دغه ګوند [د خلکو د جمهوري غوښتونکي ګوند] د کاميابۍ په صورت کې پر حجاب له نوي سره بندیز ولګيږي. له همدې کبله قليچ دار اوغلو د دې ګوند د دود پر ضد چې په اصل کې يو سيکولر ګوند بلل کيږي، په خپلو خبرو کې د دې انديښنې د له منځه وړولو هڅه وکړه. تر دې هم مخه هم نوموړي په خپله يوه مرکه کې ويلي ول: «موږ په ماضي کې د پوړنې په اړه ځينې تېروتنې کړې وې.»
له دې کبله داسې بريښي چې اردوغان ددغه ګوند وړاندیز قانع کوونکی نه ګڼي او د ترکیې په اساسي قانون کې د تغير په لټه کې دی.
که څه هم چې د ترکیې اکثريت وګړي مسلمانان دي خو د دغه هېواد په اساسي قانون کې دين له سياست څخه جلا کړل شوی دی. اوږده موده ترکي ميرمنو اجازه نه لرله چې په دولتي ادارو کې پوړنی پر سر کړي. د اردوغان په مشرتوب د حق او عدالت ګوند په ۲۰۱۳م کال کې دا بندیز لغوه کړ.
ب. ص/ ا. و. ا (دويچه ويله فارسي)
زموږ له آرشيف څخه:
برقع، حجاب او یا هم نقاب؛ کوم يو مسلمانو ښځو له پاره «مناسب» لباس دی؟
په اسلام دين کې حکم شوی چې ښځې بايد حجاب رعايت کړي. د حجاب په اړه متفاوت تفسيرونه شتون لري. په دغه انځوريز رپوت کې هغه تر ټولو معمول لباسونه انتخاب شوي، چې مسلمانې ښځې يې اغوندې.
انځور: Getty Images/AFP/S. Maina
حجاب
د اسلام دين اکثريت عالمان پر دې توافق لري چې ښځې بايد حجاب واغوندي. حجاب هغه ډول جامې دي چې د ښځې سر، غاړه، لاسونه تر بند او پښې تر بجلک پورې پټوي. په دغه انځور کې امريکايي پيغله هانا شرايم ليدل کيږي چې په خپل کور کې يې حجاب مرعات کړی.
انځور: picture-alliance/AP Photo/J. Martin
ټيکری (پړونی)
ټيکری يا پړونی تر ټولو معمول لباس دي چې مسلمانې ښځې يې په سر کوي. مسلمانې ښځې په ټيکري باندې خپل د سر ايښتان، غاړه، سينه او نور اندام پټوي. دا په مختلفو رنګونو کې وي خو تر ټولو معمول يې تور دی. ټيکري تر ټولو ډير په افغانستان، پاکستان، ايران، سعودي عربستان، سوريې او عراق کې ښځې په سر کوي. لکه د سعودي عربستان دغه پيغله. دا ډول ټيکري تڼۍ يا کومه غوټه نه لري.
انځور: picture alliance/JOKER/K. Eglau
مقنعه
مقنعه يو بل ډول جامه ده چې مسلمانې ښځې يې اغوندې. له دغه لباس لستونې لرونکې ډول يې هم شته. مقنعه د ښځې سر، غاړه او سينه تر نامه پورې پټوی. دغه ډول اسلامي لباس تر ټولو ډير په ايران او بيا په افغانستان او سوريه کې رايج دی. په ايران کې ښځينه زده کونکې او حکومتي مامورينې د مقنعه پر اغوستلو مکلف ګرځول شوي دي.
انځور: Getty Images/AFP/B. Mehri
چادر نماز
چادر نماز يو لوی او پراخ لباس دی چې په اغوستلو سره يې د ښځې بدن له سر نه تر پښو پورې پټيږي. د مخ پټول په کې اختياري دی، ځينې ښځې په کې پټوي او ځينې نه. دغه ډول اسلامي لباس تر ډيره په ايران او همدا ډول د افغانستان په يو شمير سيمو کې کارول کيږي. په عام ډول په تور رنګ کې دي، خو په ځينو نورو رنګونو کې هم جوړيږي، د بيلګې په توګه سپين رنګ چادر نماز تر ډيره د لمانځه ادا کولو پر وخت اغوستل کيږي.
انځور: Getty Images/AFP/A. Kenare
نقاب
نقاب هغه ډول اسلامي لباس ته وايي چې د ښځو سر او غاړه او د بدن ځينې نورې برخې لکه سينه په کې پتيږي، خو سترکې نه. نقاب تر ډيره په عربي ملکونو کې ښځې په سر کوي. نقابونه په مختلفو ډولونو کې جوړيږي لکه عربي ماډل چې يوه برخه يې شاته اچول کيږي.
انځور: picture-alliance/dpa/B. Roessler
عبایا (عبا)
د ښځو دغه ډول اسلامي لباس ته عبايا وايي چې هماغه عبا ده چې سر نه تر پښو پورې يوه ټوټه وي. مختلف ماډولونه لري، د بيلګې په توګه هغه چې مخه يې خلاصه وي او تڼۍ لري او هغه چې مخه يې بشپړه بنده وي. عبا تر ډيره په عربي هيوادونه کې ښځې اغوندي. ځينې ښځې ورسره په خپل رنګ دستکشې هم په لاس کوي. په انځور کې د عبا په ګډون مختلف اسلامي حجابونه د مود په يوه نمايش کې ښودل کيږي.
انځور: picture-alliance/dpa/A. Haider
برقع
برقع يا چادري په افغانستان کې تر تولو رايج اسلامي لباس دی چې ښځې يې د بدن پوښلو په موخه اغوندي. په مختلفو رنګونو کې جوړيږي خو تر ټولو معمول يې آبي رنګ دی. برقع د افغانستان تر څنګ په پاکستان کې هم رايج ده. د دغه پوښښ په اړه ځينې وخت بحثونه هم راپورته کيږي. يو شمير افغانان برقع مناسب حجاب نه ګڼي.
انځور: Getty Images/F. Usyan
نوي ماډولونه
د نورو جامو په څير نن ورځ د اسلامي لباسونو په مود کې هم په پر له پسې توګه تغييرات رامنځ ته کيږي. حتی د اسلامي لباسونو ډولونه اوس د مود او فيشن په نړيوالو نندارتونونو کې ښودل کيږي. لکه په ماليزيا کې دغه نمايش (انځور).
انځور: Getty Images/AFP/M. Vatsyayana
"محبجه"
د حجاب رعايت يا د مسلمانو ښځو د بدن د پټولو له پاره مناسب لباس د نړۍ په هر ګوډ کې فرق کوي. موږ په دغه انځوريز رپوټ کې د دغو حجابونو يو څو معمول ډولونه ښودلي دي. د نوعيت له مخې د حجاب انتخاب، په هر ټولنه کې د خلکو د عقايدو، يوهې او دودونو له مخې تفاوت لري.
انځور: Mahmud Turkia/AFP/Getty Images
له حجاب پرته يا لوڅ سر
داسې مسلمان ښځې هم شته چې ټيکری نه په سر کوي، لکه له اردن څخه ملکه راينا. هغه وايي چې اسلام دين ښځې نه دي مجبوره کړي چې خپل مخ پټ کړي. ملکه راينا وايي د ښځو په اړه قضاوتونه بايد د هغو د اخلاقو او د يني ارزښتونو له مخې وشي نه د هغه څه له مخې چې اغوندي يې.