د روغتیا نړیوال سازمان وایي په سوریه کې ۸۵۰۰ کسان په زلزله کې مړه شوي دي، چې دوه پر درېیمه برخه یې د یاغیانو تر کنټرول لاندې سیمو کې ژوند کاوه. د سوریې د روغتیا وزارت د وژل شویو کسانو شمېر ۵۹۰۰ اعلان کړی دی.
اړوند مطلب: ملګري ملتونه: د زلزلې د مړو شمېر ښايي ۵۰ زرو ته لوړ شي
ترکیه اوس د نړیوالو مرستو په مرکز بدله شوې ده، خو د سوریې زلزله ځپلو سیمو ته لاس رسی ډېر محدود دی. د ملګرو ملتونو د بیړنیو مرستو همغږي کوونکي مارتین ګریفیث د «سوریې د ځپل شويو په حق کې بې توجویي» او د هغوی پریښودل خواشینونکي بللي. هغه په یوه ټویټ کې لیکلي دي، نړیواله ټولنه مکلفه ده چې دغه بې توجویي په بیړني ډول جبران کړي.
ګریفیث د یکشنبې په ورځ ترکیې ته د خپل سفر پرمهال وړاندوینه وکړه چې په دواړو هیوادونو کې به د مړو شمیر ۵۰ زرو ته لوړ شي.
په عين حال کې د نړۍ د کاتوليکانو مشر پاپ فرانسيس د زلزلې له امله د زيانمنو شويو خلکو سره د خواخوږۍ څرګندولو پرمهال وویل چې بايد له ټپيانو سره مرستې وشي.
د ناروغۍ خطر ډیریږي
د ترکیې او سوریې زلزلې څخه یوه اونۍ تیریږي، خو خلک د څښلو پاکو اوبو ته لاس رسی نه لري او د ساري نارغیو پېښدو د خطر زنګ وهل شوی.
ځپل شوي سیمي دومره پراخي دي چې د لازمو روغتیایي مرکزونو رامنځته کول امکان نه لري، چې یو لامل یې له صفر ټیټې یخه هوا ده.
حرارتي کمرې او د څو کسانو د ژوند ژغورل
ژغورونکي د تودوخې عکس اخیستونکي کمرې کاروي، ترڅو تر خاورو لاندې ژوندي پاتې شوي کسان تعقیب کړي. دغه کمرې د ژغورونکو سره مرسته کوي چې د ژوندي انسان د بدن تودوخه په ژورو کې معلومه کړي.
اړوند مطلب: په سوريه کي زلزله: بشري مرستي له خنډونو سره مخامخ دي
د ترکیې او ايټاليا یوه ډله په دې وتوانیده چې دوه تنه چې عمرونه یې ۳۵ او ۳۲ دي، د اته پوړیزې ودانۍ تر خټو لاندې راوباسي.
د دې ټکنالوژۍ او روزل شویو سپیو په مرسته د لټون په پنځمه ورځ څو کسان چې تر خرابیو لاندې ول، وژغورل شول. د دوی په منځ کې دوې خویندې په اډیمان کې تر ۱۵۳ ساعتونو وروسته له خاورو را ایستل شوې.
د یوه پنځه میاشتني ماشوم ژغورل
په انتاکیه ښار کې ژغورونکي وتوانیدل چې پنځه میاشتنی ماشوم له پنځو ورځو وروسته له خاورو ژوندی راوباسي. په هغو انځورونو کې چې د ترکيې پر ټلوېزیون په ژوندۍ بڼه خپاره شوي، ماشوم په یوه تنګ، یو متر سوري کې موندل شوی، بې هوښه دی خو تنفس کوي. په همدې ترتیب د زلزې ویجاړیو لاندې یو شپږ کلن هلک هم موندل شوی دی.
نیکوس دندیاس (ښي اړخ ته) د زلزله ځپلو سیمو څخه د خپل ترکي سیال چاوش اوغلو سره لیدنهانځور: REUTERS د ترکیې او یونان محتاطانه نږدیوالی
د یکشنبې په ورځ د فبرورۍ پر ۱۲ د یونان د بهرنیو چارو وزیر نیکوس دندیاس په یوه ناڅاپي سفر د ترکیې زلزله ځپلو سیمو ته سفر وکړ او له خپل ترکي سیال سره یې ولیدل. د یونان دولتي تلویزیون د دواړو مشرانو صمیمانه لیدنه وښودلو، چې یو بل په غیږ کې نیسي. چاوش اوغلو د یونان له مرستې مننه وکړه او زیاته یې کړه، دوه هيوادونه کولی شي، چې خپل مسایل د خبرو له لارې حل کړي.
انقره او آتن له څو لسیزو راهیسې د ایجین سمندر ټاپوګانو او سمندري پولو په اړه اختلاف لري.
په ترکیه کې د ۱۱۳ ساختماني قراردادیانو د نیولو حکم شوی
د ترکیې د ولسمشر مرستیال فواد اوکتای د خوندي ساختماني چارو په برخه کې د غفلت په قضیه کې د ۱۱۳ مشکوکو کسانو د پېژندلو او د هغوی د نیولو امر صادر کړی دی.
د ترکیې د عدلیې وزارت د لسو زلزله ځپلو ولایتونو د انجینرۍ په سیستم کې د احتمالي سرغړونو په اړه څېړنې کوي. د ترکیې د چاپېریال وزیر ویلي دي چې د دوشنبې په زلزله کې ۲۵ زره کمپلکسونه یا په بشپړه توګه نړېدلي او یا هم سخت زیانمن شوي دي.
په دا کچه د ویجاړیو اندازه، د غیر اصولي ودانیو نښه ګڼل کیږي.
ن ز/ ف ظ/ dw
په ترکيه او سوريه کې د زلزلې د ناورين انځورونه
د ترکیې او سوریې ترمنځ په سرحدي سيمو کې د سختې زلزلې له کبله په زرونه ودانۍ ويجاړې شوي دي. مرستندويان تر ويجاړيو لاندې په ژوندو پاته شويو پسې لټه کوي. انځورونه ښيي چې وضعيت څومره ډراماتيک دی.
انځور: SERTAC KAYAR/REUTERSد ديارباکير سيمې دا څو پوړيزه ودانۍ له هغو په زرونو ودانيو څخه يوه ده چې د ترکیې او سوریې ترمنځ په سرحدي سيمه کې ۷،۸ درجې سختې زلزلې نړولې ده. زلزله د سيمې پر وخت سهار وختي داسې مهال شوې چې زياتره خلک لا ويده ول.
چارواکو تر اوسه په سوريه او ترکیه کې د تر ۵۰۰۰ ډېرو کسان د مړني خبره کړې. زلزلې همدا راز تقريباً ۲۰ زره کسان زخميان کړي هم دي. په زرونو کورونه هم ويجاړ شوي دي لکه دلته (په انځور کې) د قهرمان مرعش ایالت د ديارباکير په ښار کې چې زياتره اوسيدونکي یې کردان دي.
په سختو شرايطو کې د ژغورنې عمليات
لکه دلته (په انځور کې) په آدانا ښار کې زيات شمیر ژغورونکي او ملکيان د ويجاړې شوې ودانۍ څخه د خلکو په رايستلو بوخت دي. تر دې قوي زلزلې وروسته سيمه نورو ۵۰ زلزلو هم لړزولې. تر ټولو قوي یې دوشنبه غرمه مهال رامنځته شوه چې د ریشتر په مقياس يې کچه ۷،۵ وه.
د سوریې شمال هم اغیزمن شوی
د سوریې شمالي ايالت ادليب هم اغیزمن شوی دی. د دوشنبې ورځې دې زلزلې چې په څو لسیزو کې تر ټولو زوروره بلل شوې، هغه سیمې اغیزمنې کړي چې د سوریې د کورنۍ جګړې پر وخت یې سخت زيان ليدلی وو. يوې عيني شاهدې دويچه ويله ته وويل چې په حلب کې مرستندويان بې له ماشينونو او ابرازو په ژوندو پاته شويو پسې لټه کوي.
په جګړه کې زيانمن شوي کورونه نړيدلي
په ادليب کې خلک د وارخطايي په حال کې له خپلو کورونو ووتل. لږ وروسته هغه لومړي کورونه ونړيدل چې د جګړې په ترڅ کې د روسیې د هوايي بریدونو له کبله زيانمن شوي ول خو نوي ودان شوي کورونه هم ونړېدل. د سرماده سيمې يوه خبريال دويچه ويله ته وويل چې بشبړې کورنۍ تر ويجاړيو لاندې شوي دي.
«سپين خولۍ» په مرسته بوخت دي
د سوریې د کورنۍ جګړې په ترڅ کې د «سپين خوليو» په نوم رامنځته شوې مرستندويه ټولنه د سوریې په شمال کې د ياغيانو په سيمه کې د ژغورنې په عملياتو کې برخه اخلي. د يادې ټولنې دغه دوه غړي په زردانا سيمه کې په ژوندو پاتو شويو پسې لټه کوي.
تاريخي ودانۍ هم سختې زيانمنې شوي
کلتوري خزانو هم په زلزله کې زيان ليدلی دی. د ترکیې په ملطيه سيمه کې د ديارلسمې پيړۍ مشهور جومات هم سخت زيانمن شوی دی. په دې ترڅ کې توپان او واورو د ژغورونکو کار نور هم سخت کړی دی. ترکیې د دوشنبې په ورځ د ناټو له خپلو شریکانو او همدا راز له اروپايي ټولنې څخه د ژغورنې او ژوندي پاتو شويو د راايستلو په برخه کې د مرستې غوښتنه وکړه.
بشپړې سيمې مرستې ته اړتيا لري
ځينو هيوادونو او حتی اوکراين هم د مرستې وړاندیز کړی دی. د آلمان د کورنيو چارو وزيرې نانسي فيزر خبريالانو ته وويل چې د بيړنيو مرستو زمينه برابره شوې او لومړنۍ مرستې ناورين ځپلو سيمو ته پر لاره دي چې په هغه کې د عاجل سرپناه وسايل او د اوبو رسولو دستګاوې شاملې دي. نوموړې وويل: «موږ باید هېر نه کړو چې هلته د سړې هوا له کبله هم وضعيت ډېر حساس دی.»
د کانتېنرونو په بندر کې د اور لمبې
د ترکیې بندري ښار اسکندرون زلزلې سخت اغیزمن کړی دی. په زرونه کانتينرونه د زلزلو جټکو ولړزول او چپه شول. په ځينو کې یې اور هم ولګيد. تر زلزلې وروسته د ښار فضا لوګيو هم پوښلې وه.
د اسکندرون ښار په روغتون کې چې د دوشنبې ورځې په زلزله کې یې ځیني برخې ویجاړې شوي دي، د ژغورنې عمليات ترسره شول. هلته هم تر ويجاړيو لاندې يو شمير کسان وژغورل شول.
د سرې مياشتې کمېټې د دوشنبې په ورځ زيانمنو شويو سيمو ته د مرستو په انتقالولو پېل وکړ. د بغداد (په انځور کې) له يوه پوځي هوايي ډګر څخه په مرستندويه توکو بار يوه الوتکه د سوریې پر لور پرواز ته چمتووالی نیسي.
د نړيوالو له خوا خواخوږي ډېره ده - په شخصي توګه هم خلک هڅه کوي د ناورين ځپلو سره مرسته وکړي. په دنهاک کې د ترکانو دا کلتوري مرکز په ترکيه کې د اغیزمنو شويو له پاره توکي راټولوي.
