په ترکیه کي د ځان وژني سلسلي پای نه تر سترگو کیږي. همدا تازه بیا درو کورنیو د زهرو په واسطه ځان وژنه کړې. اپوزیسون وايي چي اقتصادي بحران انسانان د مرگ پر لور بیايي. خو نور یې بیا دا یوازني علت نه بولي.
دغي قضیې د ترکیې عامه ذهنیت تر شوک لاندي راوستی، ځکه چي له دې سره موازي دوې نوري پيښي هم د استانبول په فاتي ناحیه کي رامنځته سوي وې. هغوی هم د سیانید زهرجن گاز په واسطه ځانونه وژلي ول. په هغو کي څلورو کسانون ځانونه وژلي ول، چي دوه یې نارینه او دوې یې ښځي وې.
انځور: Getty Images/AFP/I. Akengin
«زه نور څه نه سم کولای»
همدا څو ورځي دمخه په مدیترانه يي ښار انتالیا کي په یوه اپارتمان کي پولیسو د یوه څلور نفره فامیل جسدونه پیدا کړل، چي یو یې پنځه کلن هلک او بله یې نهه کلنه نجلۍ وه. هغوی هم ځانونه د سیانید زهرجن گاز په واسطه وژلي ول.
ترکي رسنۍ خبر ورکوي چي د کورنۍ پلار تر ځان وژني دمخه بیکاره وو. هغه یو خط پرې ایښی وو او پکښي لیکلي یې ول: «زه بخښنه غواړم، خو زه نور نه سم کولای.»
ددغو ټولو قضیو ترمنځ نه یوازي دا چي د زهرجن گاز په واسطه یې وژل کیدل یو ډول ول، بلکي ددوی تر منځ غربت، پوروړتوب او یا بیکاري هم مشترکه وه.
اپوزیسون، اقتصادي بحران د دغو پيښو مسؤل بولي
په ترکي رسنیو او اجتماعي شبکو کي د ځان وژنو پر دغو سلسلو باندي ډیر مفصل بحثونه کیږي. په هغو کي د دسیسې جوړولو تیوري گاني هم رول لري. خو دا چي په ترکیه کي د اقتصادي بحران او ځان وژنو تر منځ څومره ارتباط موجود دی، ډیره شخړه ایزه خبره ده.
اپوزیسون تور لگوي، چي بیکاري او د ترکیې پولي واحد، لیرې رالویدل د شک او تردید یوې فضأ په رامنځته کولو کي رول لوبولی دی. د اپوزیسون لوی گوند CHP مشر کیمال کیلیچ دراگولو، په خپله یوه وینا کي د ځان وژني قضیو ته اشاره وکړه او ویې ویل: «ولي هغه پيښیږي؟ په کثافاتو کی سړی داسي ښځي ویني، چي په خوړو پسي گرځي. موږ یو ډیر اجتماعي دولت او ډیر ثبات ته ضرورت لرو.»
خو ځيني ترکي کارپوهان بیا په دې نظر دي چي د ځان وژني دغه سلسلې پر یوې موضوع پورې نه محدودیږي. غربت پيژندونکې، حاصر فوگو وايي «دا غلطه ده، چي یوې ځان وژني ته د فردي او خالص رواني مشکل په حیث وکتل سي.» هغه ټینگار کوي، چي ځان وژنه اکثرأ اجتماعي عوامل لري: «دغه انسانان په ټولنه کي نه درک کیږي او اهمیت نه ورکول کيږي. هغوی ځانونه یوازي او بیچاره احساسوي. که پرهغو باندي اقتصادي مشکلات هم وراضافه سي، یعني د هغوی اساسي ضرورتونه پوره نه سي، لکه ډوډئ، اوبه او برق ور ونه رسیږي نو دغه مشکلات یې نور هم ډیریږي.»
تر ټولو زياتي ځان وژنې په کومو هيوادونو کي؟
په نړۍ کي د ځان وژنو يا خودکشيو شمېر د کالونو په تيريدو لا زيات سوی دی. په دغه انځوريز راپور کي کتلای سئ چي په کومو هيوادونو ته کي ځان وژنه تر ټولو زیاته ده. ۲۷ انځورونه يې دلته وګورئ:
انځور: Colourbox
په ټولو هيوادونو، ټولونو او قشرونو کي
خودکشي يا ځان وژنه د نړۍ په تقريبا ټولو هيوادونو کي بېله توپيره چي هغه بډای او که مسکين دي، يوه ناوړه موجوده پديده ده. په داسي حال کي چي د نړۍ بيل اديان لکه اسلام په سخته د ځان وژني ممانعت کوي، خو بیا داسي ټولنې او اديان هم موجود دي چي په پرتليزه توګه ځان وژنې ته هغه نظر نه ګوري. بعضي هيوادونه د ځان وژني شمېر نه ثبتوي. هغه چي ثبتوي يې هم ښايي په بشپړه توګه دقيقي نه وي.
انځور: Colourbox/kuzmafoto
۱۲۵ مقام ـ افغانستان ـ ۴ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۲۵ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي. دا هغه خودکشۍ دي چي د جنګي وسلې په توګه نه بلکه له نورو عواملو کيږي. دا چي دغه شمېره صرف ثبت سوي ځان وژني ښيي نو ښايي يو شمېر داسي ځان وژني هم وي چي ثبت سوي نه دي.
انځور: DW/C. James
۲۵ مقام ـ هنګري ـ ۱۵،۷ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۵،۷ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: THOMAS COEX/AFP/Getty Images
۲۴ مقام ـ هند ـ ۱۶ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه 16 کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Getty Images/G. Copley
۲۳ مقام ـ بلجيم ـ ۱۶،۱ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۶،۱ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: picture-alliance/dpa/D. Karmann
۲۲ مقام ـ بورکينا فاسو ـ ۱۶،۵ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۶،۵ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: picture-alliance/dpa
۲۱ مقام ـ اوکراين ـ ۱۶،۶ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۶،۶ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Getty Images/S. Gallup
۲۰ مقام ـ لاتويا ـ ۱۷،۴ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۷،۴ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Zelma Brezinska
۱۹ مقام ـ کامرون ـ ۱۷،۵ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۷،۵ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: picture alliance/dpa/J. P. Kepseu
۱۸ مقام ـ سويس ـ ۱۷،۹ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۷،۹ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: picture-allianc/dpa/T. Eisenhuth
۱۷ مقام ـ روسيه ـ ۱۷،۹ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۷،۹ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: picture alliance/K. Kokoshkin
۱۶ مقام ـ زمبابوې ـ ۱۸ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۸ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: DW/P. Musvanhiri
۱۵ مقام ـ پولند ـ ۱۸،۵ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۸،۵ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Daniel Franz
۱۴ مقام ـ سپينه روسيه ـ ۱۹،۱ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۹،۱ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: picture-alliance/dpa
۱۳ مقام ـ د مرکزي افريقا جمهوريت ـ ۱۹،۶ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۱۹،۶ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: DW/W. Bashi
۱۲ مقام ـ بوليويا ـ ۲۰،۵ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۰،۵ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: sb.veronica
۱۱ مقام ـ سيراليون ـ ۲۲،۱ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۲،۱ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Bjoern Kietzmann
۱۰ مقام ـ جنوبي کوريا ـ ۲۴،۱ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۴،۱ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Getty Images
۹ مقام ـ انګولا ـ ۲۵،۹ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۵،۹ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: DW/N. Sul d'Angola
۸ مقام ـ لتوانيا ـ ۲۶،۱ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۶،۱ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: DW/W. Janczys
۷ مقام ـ استوايي ګينيا ـ ۲۶،۶ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۶،۶ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Angue Nguema/AFP/Getty Images
۶ مقام ـ سرانام ـ ۲۶،۹ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۶،۹ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Conservation International/Ivor Balsemhof
۵ مقام ـ د عاج ساحل ـ ۲۷،۲ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۷،۲ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: Getty Images/AFP/I. Sanogo
۴ مقام ـ قزاقستان ـ ۲۷،۵ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۷،۵ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: AFP/Getty Images/S. Filippov
۳ مقام ـ مغلستان ـ ۲۸،۱ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۲۸،۱ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: picture alliance/Robert Harding World Imagery
۲ مقام ـ ګويانا ـ ۳۰،۶ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۳۰،۶ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي.
انځور: C. Rose/Getty Images
۱ مقام ـ سريلنکا ـ ۳۴،۶ ځان وژنې
په دغه هيواد کي هر کال د هرو ۱۰۰ زرو انسانانو څخه ۳۴،۶ کسان يې ځان وژنه يا خودکشي کوي. {منبع: د روغتیا نړيوال سازمان راپور ۲۰۱۵} [چمتو کوونکی: احمدولي اڅکزی]
