په افغانستان کې د ملګرو ملتونو دفتر یوناما، د پنجشنبې په ورځ خپل کلنی رپوټ خپور کړ. په رپوټ کې راغلي دي په ۲۰۱۷م کال کې په ټوله کې ۱۰۴۵۳ ملکي تلفات مستند شوي دي.
له دغې ډلې څخه ۳۴۳۸ کسان وژل شوي او ۷۰۱۵ تنه نور ټپیان شوي دي. دغه ارقام په ۲۰۱۶م کال کې د ملکي تلفاتو په پرتله نهه سلنه کموالی ښيي. خو په رپوټ کې دا هم ویل شوي دي چې دوی د ځینو هغو سیمو په هکله چې د طالبانو تر کنترول لاندې دي د وضعیت بشپړ معلومات نه لري.
په رپوټ کې زیاته شوې ده چې ځانمرګي او پيچلي بریدونه او نور ځای پر ځای شوي چاودیدونکي توکي د مرګ ژوبلې لامل شوي دي. دغه څه په تیر میلادي کال کې د مرګ ژوبلې ۴۰ سلنه جوړوي.
د مرګ ژوبلې ۲۲ سلنه چې په پایله کې یې ۶۰۵ تنه وژل شوي او ۱۶۹۰ تنه ټپیان شوي د ځانمرګي او نورو پیچلو بریدونو له کبله رامنځ ته شوې دي. یوازې دغه ډول ۱۶ سلنه تلفات په کابل کې رامنځ ته شوي دي.
په کابل کې د آلمان سفارت مخې ته یوې سترې چاودنې ۹۲ تنه وژلي او نور ۴۹۱ تنه ټپیان کړي ول.
د ۲۰۱۶م کال په پرتله په ۲۰۱۷م کال کې د ځانمرګو او نورو پیچلو بریدونو په پایله کې د مرګ ژوبلې کچه ۱۷ سلنه لوړه شوې ده. ځمکنۍ نښتې د ملکي تلفاتو دوهم ستر لامل وو چې د ټولو ملکي قربانیانو ۳۳ سلنه تر شا وو. دغه څه د ۲۰۱۶ کال په پرتله ۱۹ سلنه کموالی ښيي. د دغې کموالي علت د افغان امنیتي ځواکونو له لوري له زیان څخه د ملکیانو د خوندي کیدو په موخه پورته شوي ګامونه یاد شوي دي.
په رپوټ کې وړاندې راغلي دي چې د عبادت ځایونو، مذهبي مشرانو او عبادت کوونکو پر وړاندې به بریدونو کې ډیر زیاتوالی راغلی دی. په تیر میلادي کال کې په دغه ډول ۳۸ بریدونو کې ۲۰۲ تنه وژل شوي او نور ۲۹۷ تنه ټپیان شوي دي. دغه شمیر بیا د ۲۰۱۶م کال په پرتله درې وارې زیات دی.
تندلارې ډله داعش تر ټولو زیا د دغه ډول بریدونو له پاره مسووله ګڼل شوي، په ځانګړې توګه د شیعه مذهبه مسلمانانو پر مسجدونو باندې د بریدونو له پاره.
په تیر میلادی کال کې ۴۴۰۳ ښځې او ماشومان وژل شوي او یا هم ټپیان شوي دي. د ماشومانو په مرګ ژوبله کې د ۲۰۱۶م کال په پرتله لس سلنه کموالی راغلی دی چې د بیلا بیلو پیښو په ترڅ کې ۸۶۱ ماشومان وژل شوي او ۲۳۱۸ یې بیا ټپیان شوي دي. خو د ماشومانو مرګ ژوبله په ۲۰۱۷م کال کې د ټولو تلفاتو ۳۰ سلنه جوړوي.
د افغانستان له پاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړي استازي تدامیچي یاماموتو، په افغانستان کې د ملکي تلفاتو په هکله خپله ژوره اندیښنه څرګنده کړې: «په رپوټ کې هیښوونکې شمیرې د جګړې د اغیزو په اړه با اعتباره معلومات برابروي، خو یوازې شمیرې نه شي کولی پر عامو خلکو په ځانګړې توګه پر ښځو او ماشومانو یې ناوړه بشري اغیزې راونغاړي.»
د افغان او امریکایي ځواکونو له لوري په هوایي بریدونو کې چې اووه سلنه زیاتوالی پکښې راغلی ۲۹۵ تنه وژل شوي او ۳۳۶ بیا ټپیان شوي دي، چې د ملکي تلفاتو ۶ سلنه جوړوي.
په رپوټ کې ۶۵ سلنه تلفات د حکومت مخالفو عناصو ته منسوب شوي چې ۴۲ سلنه طالبانو، لس سلنه داعش او نور ۱۳ سلنه یې نورو د حکومت مخالف او نامشخصو عناصرو ته نسبت ورکړل شوی دی.
همداشان حکومت پلوه ځواکونه د پنځمې برخې تلفاتو لامل ګڼل شوي دي چې ۱۶ سلنه افغان ځواکونه ته منسوب شوې او دوه سلنه یې بهرنیو ځواکونو ته.
زموږ له آرشیف څخه:
په افغانستان کې تر ټولو وژونکي بریدونه
د طالبانو په يوه برید کې د سه شنبې په ورځ په پکتیا ولایت کې تر۳۰ زیات کسان ووژل شول او تر۲۰۰ تنو زیات نور پکښې ټپیان شول. کومو وسله والو بریدونو په افغانستان کې ډیر تلفات رامنځ ته کړي؟
انځور: Reuters/O. Sobhaniد ۲۰۰۷ کال د نومبر ۶مه نیټه
یوه ځانمرګي برید په بغلان ولایت کې د ۵۹ ماشومانو او د پارلمان د شپږو غړو په ګډون ۷۹ کسان ووژل.
د ۲۰۰۸م کال د فبروري میاشتې ۱۷مه نیټه
په کندهار کې د سپو جنګولو په موخه د راټولو شویو کسانو په منځ کې ځانمرګي برید د ۵۰ امنیتي ځواکونو په ګډون ۱۴۰ تنه ووژل.
د ۲۰۰۸م کال د جولای میاشتي ۷مه نیټه
په کابل کې د هندوستان پر سفارت برید ۶۰ کسان ووژل.
د ۲۰۰۹ کال د اګست ۲۵مه نیټه
په کندهار کې یوه موټر بم ۴۳ ملکيان ووژل.
د ۲۰۱۰ کال د جون میاشتې ۹مه نیټه
یوه ځانمرګي برید کوونکي د واده په یوه محفل کې چاودنه وکړه او ۵۰ تنه یې ووژل.
د ۲۰۱۱م کال د دسمبر میاشتې ۶مه نیټه
په کابل کې د عاشورا مراسمو پر مهال یوه برید ۸۰ کسان ووژل.
د ۲۰۱۲ کال د اکتوبر میاشتې ۲۶مه نیټه
په شمالي ولایت فاریاب کې په یوه مسجد کې چاودنه وشوه چې له کبله یې ۴۲ تنه ووژل شول.
د ۲۰۱۳م کال د اپریل میاشتې ۳مه نیټه
طالبانو په فراه ولایت کې د محکمې مخې ته برید وکړ او د ۱۰ امنیتي ځواکونو په ګډون یې ۴۶ کسان ووژل. طالبانو غوښتل خپل هغه غړي آزاد کړي چې محاکمې یې جریان لره.
د ۲۰۱۴ کال د نومبر میاشتې ۲۳مه نیټه
طالبانو په پکتیکا ولایت کې د هغو کسانو په منځ کې چې د والیبال د یوې لوبې لیدو ته راټول شوي ول، چاودنه وکړه او ۵۷ کسان یې ووژل.
د ۲۰۱۵ کال د نومبر میاشتې ۹مه او ۱۰مه نیټې
طالبانو د کندهار پر هوایي ډګر برید وکړ او لږ تر لږه ۵۰ کسان یې ووژل.
د ۲۰۱۶م کال د اکتوبر۲۶مه نیټه
په داعش ترهګرې ډلې پورې تړلو کسان له غور ولایت څخه ۳۰ تنه برمته کړل او بیا یې ووژل. په وژلو شویو کسانو کې ماشومان هم شامل ول.
د ۲۰۱۶ کال د اپریل میاشتې ۱۹مه نیټه
په کابل له چاودیدونکو موادو ډکه یوې لارۍ موټر چاودنه رامنځ ته کړه چې بیا یې په تعقیب د سپکو وسلو جګړه پیل شوه. په پیښه کې ۶۴ کسان ووژل شول او ۳۴۰ تنه نور ټپیان شول.
د ۲۰۱۶م کال د نویمبر میاشتې ۲۱مه نیټه
داعش په کابل کې د شعیه مسلمانانو پر یوه مسجد د برید پړه پر غاړه واخیسته چې په پایله کې یې ۲۷ تنه ووژل شول او ۶۴ تنه نور ټپیان شول.
د ۲۰۱۷ کال د جنوري میاشتې ۱۰مه نیټه
په کابل کې پارلمان ودانۍ ته نزدې غبرګونۍ چاودنې وشوې چې پکښې ۳۸ تنه ووژل شول او ۸۶ تنه نور ټپیان شول.
د ۲۰۱۷ کال د مارچ میاشتې ۸مه نیټه
د ډاکترانو په جامو کې برید کوونکي د کابل پوځي روغتون ته ننوتل او تر ۵۰ زیات کسان یې ووژل. په دې برید کې تر ۱۰۰ ډیرو کسانو د وژل کیدو خبره هم کیږي. د برید پړه ترهگري ډلي داعش پر غاړه واخیسته.
د ۲۰۱۷م کال د اپریل ۲۱مه نیټه
طالبانو په مزارشریف ښار کې پر یوې پوځې اډې برید وکړ او ۱۴۴ تنه یې ووژل.
د ۲۰۱۷م کال د مې میاشتې ۳۱مه نیټه
په کابل کې د آلمان سفارت ته نزدې چاودني تر۱۵۰ ډیر کسان ووژل او په سونو تنه نور یې ټپیان کړل.
د ۲۰۱۷ کال د اګست میاشتې لومړۍ نیټه
په هرات ولایت کې په یوه مسجد کې چاودنې لږ تر لږه ۳۳ کسان ووژل. د برید پړه داعش ترهګري ډلې پرغاړه واخیسته.
د ۲۰۱۷ کال د اګست میاشتې ۲۵مه نیټه
په کابل کې د شعیه مسلمانانو په مسجد کې چاودنه وشوه چې له کبله یې ۲۸ کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړ او ۵۰ تنه نور ټپیان شول. د اسلامي دولت ترهګرې ډلې د برید پړه پر غاړه واخیسته.
