په خوست کې د اولادونو بهرته لېږل سیالي که مجبوريت؟
فريدالله ظاهر
۱۴۰۱ مرداد ۱۱, سهشنبه
خوست کې ځيني کورنۍ ځمکې خرڅوي او په پیسو یې اولادونه په ناقانونه لارو اروپا ته لیږي. دوی وایي، بېکارۍ او سخت اقتصادي غربت اړ کړي دي چې اولادونه بهر ته ولیږي. خو یو شمېر ځوانان چې اروپا ته پر لارو بند پاتې دي څه وایي؟
د آرشیف انځور - سربیاانځور: Jelena Djukic Pejic/DW
اعلان
له خوست څخه ځيني ځوانان له هيواده بهر ته په تګ دي او ډېرو یې پر ناقانونه لارو د سفر تابیا کړي. خلک وایي، بهر ته په سفر زرګونه ډالر لګښت راځي چې یو شمېر کورنۍ د خپلو اولادونو د لیږلو له پاره خپلې پلرنۍ ځمکې خرڅوي او ځینې بیا له نورو خلکو پیسې قرض کوي.
سید رسول د خوست مرکز د لکڼو سیمې اوسیدونکی دی او غواړي، چې خپل یوازینی زوی اروپا ته په ناقانونه لارو ولیږي.
۷۰ کلن سید رسول دویچه ویله ته وویل، د زوی لیږلو له پاره اته او نهه زره ډالرو ته اړتیا لري چې ورته یې یوه اندازه ځمکه خرڅه کړي، خو پیسې یې کمې دي او غواړي چې اوس د کورنۍ څاروي خرڅ کړي، تر څو په پیسو یې زوی اروپا ته ولیږي.
هغه وویل: «ما خپله یو څه ځمکه خرڅه کړه، خو دلته ځمکه په کلدارو خرڅیږي، پسې یې ډيرې نه دي ۲ نیم زره ډالر مې ترې ترلاسه کړل. اوس د شیدو غواګانې خرڅوم او که بیا مې هم د زوی لیږلو له پاره قاچاقبر ته پیسې پوره نه شوې، نو بیا له بل چا هم پیسې قرض کوم. ډېره بده ورځ ده. دا مې یوازینی زوی دی، که مجبوري نه وي نه مې لیږلو، زه مې زوی د دې له پاره لیږم، چې که سبا لوږه نوره هم زیاتیږي، نو زوی به مو بهر پیسې راپسې رالیږي او کور به چلوي. »
افغان مهاجر د سربیا او بوسنیا تر منځ په سرحدي سیمه کېانځور: Jelena Djukic Pejic/DW
په دې ورځو کې د خوست په نږدې ډېرو کورنیو کې دا بحثونه دي، چې څنګه اولادونه له هيواده بهر او په ځانګړې توګه اروپا ته په کار او مزدورۍ پسې ولیږي.
خو ډېري کورنۍ د دې توان نه لري چې په ناقانونه لارو بهر ته د اولادونو لیږلو له پاره قاچاقبرو ته پسې پیدا کړي.
محمد الله د خوست مرکز یو بل اوسیدونکی دی چې غواړي د روسیې په لاره اروپا ته ځان ورسوي.
محمد الله دویچه ویله ته وویل، د پخواني حکومت پرمهال یې په یوه کلینیک کې د نرس دنده لرله، خو اوس یې دنده له لاسه ورکړې ده.
نوموړی وایي، اقتصادي ستوونزې، بېکاري او د خوراکي توکو بیو لوړوالي اړ کړی دی چې په بهر کې د خپلې کورنۍ له پاره پيسې وګټي.
محمد الله هم د سفر پیسې نه لري، خو کورنۍ یې ورته ځمکه خرڅه کړې ده: «کوم کس چې موږ په قاچاق وړي شاوخوا ۱۱ زره ډالر غواړي، پیسې مې ورته پوره کړي دي او څو پیسې له چا قرض کوم. زه د مجبورۍ نه ځم، هیڅ نشته. دوکان هم نه چلیږي، ځکه خلک غریبان دي، نو مجبور یم چې بهر ته ولاړ شم، کورنۍ مې هم راسره ومنله، چې یو کس د ګټې وټې له پاره په اروپا کې ولرو. که خېر و، بس راتلونکو ورځو کې سفر لرم.»
د ایران او ترکیې په پوله افغان مهاجر
په داسې حال کې چې د نړۍ پام له کابل څخه د ائتلافي ځواکونو د ځايي همکارانو رایستلو ته متمرکز دی، د ترکیې او ایران پر پولو فشار پر زیاتیدو دی. د ناټو چارواکو د افغانستان له ګاونډیانو د پولو د پرانیستو غوښتنه کړې.
انځور: ISNA
د ایران پر پوله افغان مهاجر
د افغانستان د مرکزي دولت په پاشل کیدو سره، ډیر شمیر افغانان د نورو هیوادونو په تکل له خپله هیواده ووتل. هغو کسانو چې ویزه او مالي امکانات یې درلودل، له هوایي لارو او نورو لارو مشهد ته ورسیدل. په وروستیو ورځو کې ډیری کسانو هڅه وکړه چې په غیر قانوني ډول د ایران خاورې ته داخل شي، چې د سرحدي ځواکونو له خوا یوه ځای ته راټول شوي.
انځور: ISNA
ایران ته د امنیتي ځواکونو اوښتل
د طالبانو د پرمختګ پر مهال، د افغانستان امنیتي ځواکونو ډیرې سیمې بې له مقاومته پریښودې. یو شمیر افغان امنیتي ځواکونه د میلک له سرحده یران ته واوښتل. د ایران او طالبانو د مسوولینو ترمنځ تر ناستې وروسته دغه کسان بیرته افغانستان ستانه کړل شو. د دغو کسانو د برخلیک په هکله معلومات نه شته چې آیا هغوی د طالبانو په صفوفو کې ځای پر ځای شوی او که خپل «عادي» ژوند ته ورګرځیدلي؟
انځور: FARS
د زرونو افغان مهاجرو بیرته ستنول
د ایران د خبري آژانسونو د رپوټونو له مخې دغه کسان د ایران خاورې ته تر داخلیدو وروسته د ایران د سرحدي ځواکونو له خوا د ملا شریف په اډه کې راټوليږي او د سرې میاشتې له خوا تر لنډ «هرکلي» وروسته د ۲۴ ساعتونو په موده کې د ایراني چارواکو له لوري د میلک د پولې بیرته افغانستان ته ګرځول کیږي.
انځور: ISNA
"کمپ نه دی جوړ شوی"
په وروستیو کې د ایران د اتباعو د چارو مدیر، یو ځل بیا ټینګار وکړ چې ایران د مهاجرو او بې ځایه شوو د منلو له پاره کوم نوی کمپ نه دی جوړ کړی. د هغه په خبره اصولا داسې نه بریښي چې د افغانستان فضا دې داسې وي چې د بې ځایه شوو کسانو او مهاجرو نوې څپه دې د ایران پر لور حرکت وکړي، نو له دې کبله په دې اړه چمتووالي ته اړتیا نه شته.
انځور: ISNA
د کابل هوایي ډګر شا او خوا وضعیت
د کابل هوایي ډګر ته څیرمه د هغو کسانو پر وړاندې چې د افغانستان څخه د وتلو نیت لري، د طالبانو چلن هم سخت شوی دی. په پام کې ده چې له افغانستان څخه د بهرنیو اتباعو او د ائتلافي ځواکونو د ځایي همکارانو د رایستلو پروسه د اګست په ۳۱مه پای ته ورسیږي. څارونکو په دې آند دي چې د کابل هوایي ډګر په بندیدو سره به د پولو له تیریدو فشار هم زیات شي.
انځور: ISNA
"ګاونډیان دې پولي پرانیزي"
په کابل کې د ناټو یوه جګپوړي چارواکي د چهارشنبې په ورځ د رویترز له خبري آژانس سره په خبرو کې د افغانستان له ګاونډیانو څخه د پولو د پرانیستې غوښتنه وکړه. هغه ویلي دي: «ایران، پاکستان او تاجیکستان باید د ځمکي او هوایي لارې لا زیاتو کسانو ته د داخلیدو اجازه ورکړي.»
انځور: ISNA
د ترکیه پر پوله افغان مهاجر
ترکیې له میاشتو راهیسې له ایران سره پر پوله د دیوال په جوړیدو سره د افغانستان پيښو ته غبرګون وښود. خو پر دې سربیره هم دغه هیواد په خپلو ختیځو پولو ورځ تر بلې د افغان مهاجرو د زیاتیدو شاهد دی.
انځور: Necmettin Karaca/picture alliance/AA
د سرحدي ګزمو زیاتیدل
د ترکیې سرحدي ځواکونو په وروستیو ورځو کې له ایران سره پر پوله خپلې هوايي او ځمکنۍ ګزمې زیاتې کړي دي. ترکي چارواکو ویلي دي چې شا او خوا ۱۸۲ زره ثبت شوي افغانان او ۱۲۰ زره نور چې ثبت شوي نه دي په ترکیه کې ژوند کوي.
انځور: Ali Ihsan Ozturk/Demiroren Visual Media/abaca/picture alliance
ترکیې ته په راتلونکو اوونیو کې د مهاجرو څپه؟
د ترکیې سرحدي ځواکونو د پولو د کنترول پاره د څارنې برجونه جوړ کړي او له بې پيلوټه الوتکو او د شپې له دوربین څخه استفاده کوي. ترکي چارواکو ویلي دي چې د طالبانو تر تسلط وروسته د افغانانو د مهاجرت د زیاتیدو شاهدان نه دي، خو د کابل د هوایي ډګر تر تړل کیدو وروسته ترکیې ته د نوو مهاجرو رسیدل له افغانستان څخه د لیرې والي له کبله ښایي څو اوونۍ وخت ونیسي.
هغه کسان چې د پولیسو له خوا نیول کیږي د امنیتي ارزونې له پاره، د ګوتو د نښو او عکس اخیستلو له پاره یوه مرکز ته بیول کیږي. په یوه مرکز کې یوه مهاجر وویل: «یوه میاشت دمخه یې په کابل کې خپل کور پریښود او ویره یې درلوده چې له امریکایانو او ترکانو سره د د موټر چلوونکي په توګه د کار کولو له کبله د طالبانو د غچ اخیستې سره مخامخ نه شي.»
انځور: Emrah Gurel/picture alliance/AP
افغانستان ته د اخراج لړۍ ځنډول
بیا وروسته افغان مهاجر د ترکیې په ختیځ کې د وان په ښار کې د بیا ستنولو مرکز ته ګرځول کیږي او کولی شي چې خپل هیواد ته د بیرته ستنولو دمخه تر ۱۲ میاشتو هلته پاتې شي. اوسمهال افغانستان ته د دغو مهاجرو د اخراج لړۍ درول شوې او شا او خوا ۷۵۰۰ کسان په دغه مرکز کې ساتل کیږي.
انځور: Emrah Gurel/picture alliance/AP
هغه کسان چې خوندیتوب ته اړتیا لري
د ترکیې د مهاجرت ادارې مرستیال رمضان سچیلمیش، ویلي دي چې دغه اداره هڅه کوي چې د طالبانو له لوري له ګواښ سره مخامخ کسان مشخص کړي او دریم هیواد ته انتقال شي. هغه زیاته کړې: «هغه کسان چې محافظت ته اړتیا لري له هغو کسانو بیل شي چې د اقتصادي ستونزو له کبله زموږ هیواد ته راغلي دي. موږ نه شو کولی چې ټول کسان له دې کبله چې د افغانستان تابعیت لري په اتومات ډول اخراج کړو.»
انځور: Emrah Gurel/picture alliance/AP
د مهاجرو مخنیوی
د هغو کسانو په ډله کې چې ترکیې ته رسیږي، ښځې او ماشومان هم شته. ایران او ترکیه یوازې هغه هیوادونه نه دي چې د افغان مهاجر د ورتګ مخنیوی کوي. یونان هم پر پوله د ۴۰ کیلومتره په اوږدو کې کټارې او نظارتي سیستمونه نصیب کړي دي، څو اروپا ته د مهاجرو د راتګ مخه ونیسي.
انځور: Emrah Gurel/picture alliance/AP
انځورونه1 | 14
که څه هم د طالبانو واکمنیدو سره ډېرو خلکو خپلې دندې له لاسه ورکړې او ډيرې کورنۍ له سخت اقتصادي کړاو تیریږي، خو ویل کیږي، بهر ته ټول تلوونکي کسان نه يوازي د مجبوریتونو له امله بلکې ځینې یې د سیالۍ په بڼه سخت خطرونه قبلوي او بهر ته سفرونه پیلوي.
د خوست اسماعیل خېلو او مندوزیو ولسوالۍ اوسیدونکی مبین دویچه ویله ته وویل، ځینې کورنۍ د سیالۍ په بڼه د دې له پاره چې ځینې خپلوان یې اروپا ته رسیدلي، غواړي چې د دوی اولادونه اروپا ته ولاړ شي.
مبین وایي: «سمه ده، بیکاري، غریبي او ستوونزې ډيرې دي. ځينې کسانو په پخواني حکومت کې دندې کړي او بهر ته که ځي څه خبره نه ده. داسې کورنۍ او پلرونه پیژنم، چې له ضده او په سیالۍ کې راغلي او خپل اولاد اروپا ته لیږي. اوس خلکو کې اوازه ده، چې فلانی فرانس ته رسیدلی، جرمني ته رسیدلی او یا بل هېواد ته. بس هر سړی لېونی شوی چې زما اولاد خو له اروپا نه پاتې شو.»
په ناقانونه لارو اروپا ته سفرونه له سختو ستوونزو او کړاونو ډک دي او ډېر کله آن د مسافرو په مرګ تمامیږي.
اوس هم سلګونه افغان کډوال چې په ناقانونه ډول یې سفرونه پیل کړې دي، په ایران، ترکیه او ځینې یې په بېلاروس کې بند پاتې دي او د خپل سخت ژوند او کړاو څخه شکایت لري.
د طالبانو له بیا واکمنیدو یو کال تیریږي، خو لا هم هغوی د یوه منظم حکومت په جوړولو نه دي توانیدلي چې له همدې امله په هېواد کې بیکاري زیاته شوې او خلک په یوه ناوړه اقتصادي حالت کې ژوند تیروي.
په دې وروستیو کې یو ځل بیا بهر ته د ناقانونو سفرونو څپه پیل شوې ده، چې هره ورځ سلګونه افغانان د ایران او ترکیې او دغه راز د روسیې او وروسته د بېلاروس له لاري د ارووپا په نیت سخت سفرونه پیلوي او په بدل کې یې قاچاقبرو ته زرګونه ډالر ورکوي. خو د دوی ډيری تر خپلو موخو نه رسيږي او پر لارو بند پاته وي.
د هغو کسانو ډېری چي د اروپا په موخه يې ځانونه ترکيې ته رسولي ول، ترکيې بيرته افغانستان ته اخراج کړي او اوس هم دغه لړۍ روانه ده. د ځمکي له لاري اروپا ته ناقانونه لاري تقريباً ټولي بندي دي.
د مهاجرت پر موضوع زموږ له آرشیف څخه یو انځوریز البوم:
له بوسنيا څخه اروپايي ټولنې ته د مهاجرت له خطرونه ډکه لاره
د پسرلي له پېل راهيسې نه يوازې د مهاجرو شمير چې د بالکان له لارې اروپا ته راځي، د ډېريدو په حال کې دی، بلکې تاوتريخوالي او په کروشيا کې د اروپايي اتحادیې له سرحده د مهاجرو غيرقانوني ستنولو لړۍ هم يو ځل بيا چټکه شوې ده.
