د فيليپين د ملکي خوندیتوب ادارې يوه چارواکي برنارډو رافیلیتو الیخاندرو څلورم، وویل چې د مړه سوو کسانو شمیر ممکن نورهم لوړ سي، خو هغه هیله لري چې دغه رقم به له سلو کم پاته سي.
د نوموړي په خبره ډېر کسان د خاورو او ویجاړیو له امله اغیزمن سوي دي. لږ تر لږه ۱۴۰ کسان ټپیان سوي دي. خو د لادرکه کسانو د شمیر په هکله لا معلومات په لاس کې نسته. چارواکي له یوه «ناورین» څخه خبره کوي.
د امریکا متحده ایالاتو د جیولوژیکي سروې (USGS) د معلوماتو له مخې، د ریشتر په مقیاس د ۶،۹ درجې زلزلې د سه شنبې په ماښام ناوخته (ځایي وخت) د سیبو او لیټ ساحلونو ته نږدې د لسو کیلومترو په ژوروالي کې د جنوب ختیځې آسیا دغه ټاپو هیواد ولړزاوه.
اړوند:د خوراکي توکو ذخیره کول او تخلیه؛ چین او فلېپين يوه سخت ستر طوفان ته چمتووالی نيسي
د فیلیپین د اورغورځونې او زلزلې پېژندنې د انسټیټیوټ په وینا، تر دې دمه پورې تر ۶۰۰ ډیرې کوچنۍ زلزلزې هم رامنځته سوي دي چې شدت یې تر ۴،۸ درجو پورې و. په هغه ماښام لا د یو متر لوړو څپو سره مل احتمالي څونامي خبرداری ورکړل سوی و.
د سیبو او لیټ ولایتونه ډیر زیات نفوس لري، چې په مجموعي ډول دلته تقریباً شپږ میلیونه انسانان ژوند کوي. دغه ولایتونه د پلازمینې مانیلا جنوب لور ته په ۵۰۰ کیلومترۍ موقعیت لري.
فلېپين په زلزله ځپلو سیمو کې د ژغورنې عملیاتو لپاره سپي روزي
د فېليين پلازمینه منيلا احتمالي زلزلو ته چمتووالی نیسي، ځکه چې دا ښار په داسې سيمه کې موقعيت لري چې ډېرې زلزلې پکې رامنځته کیږي. دولتي مرستندويان سپي او د هغوی مالکان د ژغورنکو په توګه روزي. انځور: JAM STA ROSA/AFP د بیړني وضعيت لپاره روزنه هره یکشنبه شاوخوا ۴۶ سپي د منیلا ښار څنډو ته راوړل کیږي څو یوځای وروزل شي. ټاکل شوې دا روزل شوي سپي د زلزلې پرمهال د ژغورنې په عملیاتو کې د طبیعي ناورین مدیریت څانګو سره مرسته وکړي.
انځور: JAM STA ROSA/AFP درې کلنه سپۍ حازل، او د هغې مالکه ناتالیا چووا، روزل کیږي چې څه ډول له خنډونو تیر، له زینو ښکته او پورته لاړ شي څو زلزله ځپونکي پیدا کړي. ۱۷ کلنه چووا وایي :«زما هدف دا دی چې له حازل سره یو ځای د لویو زلزلو له پاره د امکان تر بریده چمتو اوسو.»
انځور: JAM STA ROSA/AFP د زلزلې په ویجاړیو کې د خلکو د موندلو تمرین ناتالیا چووا، ځان په خنډونو کې پټوي او حازل باید هغه تعقیب او ومومي. دغه سپۍ مخکې د چووا له ساتنې په سړکونو ګرځیده او ډیره ډنګره وه. هغه د یو شمیر نورو سپیانو په څیر چې دلته روزل کیږي اصل او نسب نه لري. خو هغه شور ډیر شو او لیوالتیا ښیې. هغه چې کله چووا ومومي، خپل بریالیتوب په غپیدو څرګندوي او دغه راز خپله لکۍ خوځوي.
انځور: JAM STA ROSA/AFP د سپيو روزونکې کاترینا فلورنس وايي: «موږ ټول پوهیږو چې موږ باید واقعا د یوې لوې زلزلې لپاره چمتو اوسو.» منیلا د تکتونيکي درز په لویدیځ کې (د ځمکې د سطحې چاوده) موقعیت لري. زلزله پوهان داسې انګیري چې د دوو تکتونيکي تختو حرکتونه ښایي د شدیدې زلزلې او د فلېپين پلازمینه کې د یوې فاجعې لامل شي.
انځور: JAM STA ROSA/AFP د کورنیو سپیو لپاره د حکومت روزنه د سپيو د روزنې لګښت د منیلا پراختیایی ادارې لخوا ورکول کیږي. سپي او د دوی مالکان باید لږ تر لږه د روزنې ۱۲پړاونه ترسره کړي څو عملیاتو ته چمتو شي. رضاکارو ډلو له ۲۰۱۶ کال راهیسې شاوخوا ۷۰۰ کورني سپي روزلي دي، او تمه ده چې د هغوی شمېر به زیات شي. موخه دا ده چې په منیلا کې د ژغورنې عملیاتو لپاره ۳۴۰۰ سپي چمتو شي.
انځور: JAM STA ROSA/AFP یو سپی د روزنې په ځای کې ټوپ کوي. کارپوهان ویره لري چې که د منېلا لویه سیمه زلزله ولړزوي نو په لسګونو زره خلک به له خطر سره مخ شي. د خطر په وخت کې دغه کورني سپي کولی شي د انسانانو ژوند وژغوري.
انځور: JAM STA ROSA/AFP د سپي او انسان پیاوړی یوالی کله چې ناتالیا چووا، دا سپۍ په ۲۰۲۱ کې د کورني حیوان په توګه غوره کړه، هغه مهال سپۍ ډیره کمزورې او ډارنه وه. هغه له روزنې سره آرامه او زړوره شوې. چووا وايي: «هغه له روزنې سره مینه لري. زه فکر کوم که چیرې دغه سپۍ د ژغورنې او پټلنې برخه کې هیڅ لیوالتیا هم ونه لري دا پروګرام له سپيو سره د اړیکو د پراختيا او د زده کړې لپاره یو ښه فرصت دی.»
انځور: JAM STA ROSA/AFP
الیخاندرو وویل: "موږ باور لرو چې نوموړې زلزلې یو لوی ناورین رامنځته کړی دی. نور کوچني ټکانونه لا هم دوام لري، او ډېر خلک نه غواړي خپلو کورونو ته بیرته ستانه سي، په ځانګړې توگه په بوګو سیتي کې." نوموړي ساحلي ښار تر ټولو ډیر تلفات زغملي دي: د ناورین د مدیریت د ادارې په وینا، په دغه ځای کې لږ تر لږه ۳۰ کسان د مځکې ښویدنې له امله مړه سوي دي.
فیلیپین په اصطلاح د آرام سمندر د اور په حلقه کې پروت دی، د اورغورځونې داسي یو کمربند چې ارام سمندر یې له دریو خواوو محاصره کړی دی. دا په مځکه کې له جیولوژیکي پلوه ترټولو زیات فعال زون دی، چې ډېر وختونه له زلزلو او اورغورځونو څخه اغیزمن کیږي.
دا هغه ځای دی چې د مځکې د قشر مختلف پلیټونه سره ټکر کوي، چې د ټیکټونیکي بدلونونو سبب گرځي.
منيلا ته څېرمه د اور غورځوونکی غره خطرناکه منظره
په فلېپين کې د تال په نامه اور غورځوونکی غر غيرې فعال دې. خو اوس هغه بيا لوګې او ایرې شيندي او دا د يو ستر خطري حالت د پیلیدو نښې دي. اوس دغه غره په اورشيندنې هم پېل کړی. انځور: Getty Images/E. Acayan د تال په نوم دغه غره کلونه خوب وکړ. خو اوس د فلېپین دغه اورغورځوونکی غر، چې له پلازمينې منیلا، څخه شا او خوا ۶۵ کيلومتره واټن لري، راويښ شوې. دغه اور شيندونکې تر يو کيلومتر لوړوالې کې په ټنونو ايرې فضا ته شیندي او په ژوره کې غرهار کوي.
انځور: Getty Images/E. Acayan د ایرو ذرې چې د شيندلو په وخت کي هوا ته خارجيږي ، په فضا کې لوګي او لمبې خپرولو د رعد او بريښنا ویرونکی منظر جوړ کړې، چې هوايي ترافیک ګواښي او له همدې کبله د مانيلا هوايي ډګر تړل شوی.
انځور: picture alliance/dpa داسی ښکاري چې د ایرو وريځې په خطرناک ډول تفريحې پارک "Sky Ranch" ته نږدې کيږې. د ستر څرخ چلولو ته سپارښتنه نه کيږې.که څه هم چې دغه څرخ يوه ښکلي منظره لري.
انځور: picture-alliance/AP Photo/B. Marquez په زرګونو کسان د اور غورځوونکي غره له سیمې څخه کډه شوي. دغه کورنۍ چې په رکشا کې خوندي ځای ته د ځان رسولو هڅه کوي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/A. Favila د ايرو او اورښت ګډوله په هر درز او ژوره کې ننوزي. ښه خبره دا ده چې تر اوسه کوم ځاي ته تاوان نه دي رسیدلې. د ګرځنده تليفون شبکه هم کار کوي او تر دې دمه کوم راپور نه دې تر لاسه شوې.
انځور: Getty Images/E. Acayan د ایرو زرې کولې روغتيایي ستونزې رامنځ ته کړي. لکه تنفسي ستونزې، د سترګو خارښت او جلدي ستونزې. د فلېپين روغتيا وزارت سپارښتنه کوي چې د کور دننه پاتې شئ او کړکۍ بندې وساتئ. که چیرې په رښتيا سره غواړئ وتښتئ نو بايد ماسکونه واغوندئ.
انځور: Getty Images/E. Acayan تال په آرامو ورځو کې. دغه اور غورځوونکې غر د منیلا په دروازه کې پروت او يوه ښکلې منظره لري، چې د ټولو د علاقې وړ ځاي دې. او تر اوسه يې ۳۳ ځله فعال شوی دی. خو له ۱۹۷۷م کال راهيسې آرام وو. وروستې ځل په کال ۱۹۱۱ م کي اور غورځوونه وکړه، چې له يو زرو ۳۳۵ څخه زيات انسانان یې وژلي ول. له يکشنبې راهيسې په باتانګاس ولايت کې د دغه اور غورځوونې له کبله خلکو له ښاره وتل پيل کړي.
انځور: Imago/Hans Blossey له ډاډمن ځاي څخه د نندارې کولو تلوسه له تاگایتای څخه سړی کولي شي دغه په زړه پورې منظره وګوري. دغه ښار د تال څخه په څو کيلومترۍ کې پروت دی.
انځور: Getty Images/AFP/B. Marquez