دا د ننګرهار په ولايت کي د خښتو پخولو يوه کره ده چي پکښي ماشومان کار کوي. دا په افغانستان کي د ماشوم کارګرانو د کار يوه بېلګه ده.

د افغانستان د قانون له مخي تر ۱۴ کالو څخه د کم عمر لرونکو څخه د کارګرو په توګه کار اخيستل منع دي. خو دلته تر سترګو کيږي چي فقر د قانون د حاکميت په لاره کي يو خنډ دی.

د افغانستان په خښته پخونکو کرو کي د ۵ څهخ تر ۱۴ کالو پوري عمر لرونکي ماشومې انجوني او هلکان کار کوي. دا په داسي حال کي چي دغه کار ډېر سخت او ستړی کوونکی ګڼل کيږي.

د بعضو راپورونو له مخي په افغانستان کي داسي ماشومان هم سته چي تر ۱۲ ساعتونو پوري په ورځ کي کار کوي. د دغو راپورنو له مخي دغه ماشومان د خپل دغه زحمت په بدل کي اوسطا يو او نيم ډالر معاش په لاس راوړي.

بعضي وخت ماشومان په زور و کار کولو ته اړ ايستل کيږي. خو زيات شمېر ماشومان د کورني اړتياؤ، د سرپرست د نشته والي او له بې وزلې دې ته اړکيږي چي کار وکړي.

افغانستان په ۲۰۱۴ کال کي د هغو ۲۹ هيوادونو په ليسټ کي شامل سو چي د ماشومانو څخه کار اخيستل پکښي منع دي. خو د هغه باوجوده اوس هم په زرهاؤ ماشومان سخت کارونه کوي، لکه خښتو دغه کره کي.

ويل کيږي چي د کار او د اجتماعي امورو د وزارت مقامات د ماشومانو د کار د ممناعت د قانون د تطبيق له پاره اړيني اسانتياوي په لاس کي نه لري.

د بشري حقونو مدافع سازمانونه وايي چي په افغانستان کي ۶ مليونه انسانان کار کوي چي پکښي ۳۰ سلنه يې ماشومان دي. زياتره دغه ماشومان ښوونځيو ته نه ځي او په سختو شرايطو کي ژوند کوي.

د بشري حقونو د سازمانونو د معلوماتو پر اساس په افغانستان کي ۶۰ سلنه ماشومان (د کارګرو او غېر کارګرو ماشومانو په شمول) د ورځنۍ تفريح له پاره ځايونه نه لري چي له دې کبله د فکري ودي مخه يې نيوله کيږي.

په افغانستان کي ماشومان نه يوازي په زراعت بلکه په صنعتي او توليدي ځايونو کي هم کار کوي. په دوی کي زيات شمېر داسي دي چي د ټولې کورنۍ مسؤليت په غاړه لري.

سخته بې وزلي د دې سبب کیږي چې کورنۍ خپل ماشومان کارونو ته واستوي. زیاتره وخت دغه ماشومان په خطرناک وضعیت او په کم معاش کار کوي. د بیلگې په توگه د خښتو په کورو، ساختماني چارو، د خځلو په راټولو او یا د بوغيو (پوکانه) په فابریکو کې کارونه کوي. دغه فابریکې د ډهاکې په اطرافو کې دي او زیات ماشومان پکښې کار کوي، لکه دغه لس کلن ماشوم.

لکه د ډهاکې په اطرافو کې د کمرنگي چړ په دغه فابریکه، کې زیاتره وخت کوچنيان خطرناکو کیمیاوي موادو ته نژدې کار کوي. د بنگله دیش حکومت یوه تگلاره وړاندې کړې ده چې پکښې په ۳۸ بېلا بېلو خطرناکو کارونو کې د وړو پر کار بندیز لگول شوی دی. خو دغه تگلاره لا تر اوسه تطبیق شوې نه ده.

ماشومانو ته د لویانو په پرتله کم معاش ورکول کیږي او د هغوی زیاتره برخه د ورځې تر ۱۲ ساعتونو پوري کار کوي. دا هغه دلیل دی چې ولې دومره ډیر کوچنيان په فابریکو کې کار کوي. دغه واړه په فابریکو کي دننه کار کوي چې له خلکو څخه پټ وساتل شي. هغوی هیخ رخصتي نه لري، یوازې د جمعې تر لمانځه وروسته رخصتي لري.

دغه کارگر کوچنی علي حسن نومیږي. هغه په ډهاکه کې د سلورو په یوه فابریکه کې زیات وخت د ورځې او دشپې کار کوي. ډیر کار او ځوږ په راتلونکي کې د هغه روغتیا ته زیان رسوي.

د کار د قانون له مخې په بنگله دیش کې د قانوني کار له پاره حد اکثر عمر ۱۴ کلني ده. خو دغه ۱۲ کلن آصف، د څرمن جوړولو په یوه فابریکه کې کار کوي. هغه لږ تر لږه د ورځې ۱۲ ساعته د ډهاکه په حاضري بیگ، سیمه کې په کیماوي موادو اخته د څرمن وچولو په برخه کې کار کوي. له دې لاري هغه دومره پیسې گټي چې د ده او د مور گوزاره یې پرې وشي.

ربیع، د چنداپور اوسیدونکی دی. هغه د پلاستیک د پروسس په یوه کارخانه کې کار کوي. دغه کارخانه پلاستیکي بوتلان تولیدوي. د دغې کارخانې مالک وایي چې د کوچنيانو له کار سره مخالف دئ. ربیع ځکه په دغه فابریکه کې کار پيدا کړ، چې د هغه مور د فابریکې له خاونده غوښتي ول چې یوازې هغه پوره پیسې نه شي گټلای.

د کارگرو ماشومانو شاوخوا ۹۳ سلنه په غیر رسمي سکتور کې کار کوي. د بیلگې په توگه په کوچنیو فابریکو، کورونو او یا هم د سړک پر سر کار کوي. د بیلگې په توگه دغه کوچنی په عامه ترانسپورت کې د سپرليانو د حمل او نقل په برخه کې کار کوي. او دا د تعجب وړ خبره نه ده چې زیاتره وخت دغه کوچنيان په ترافیکي پیښو کي قرباني کيږي.

په بنگله دیش کې د خښتو جوړول عام کار دئ. ډیر ماشومان د ډهاکې په امین بازار کې د خښتو په کورو کې کار کوي. دغو کوچنيانو ته د زرونو خښتو د انتقال له پاره په یوه ورځ کې له سلو څخه تر ۱۲۰ ټکه (د بنگله دیش پولي واحد) ورکول کیږي. دغه خښتي ډیري درني دي او د یوې خښتې وزن نژدې ۳ کیلوگرامه ته رسیږي. خو هر کوچنی باید تر ۱۶ خښتې گودام ته انتقال کړي.

دغه ماشوم رحیم نومیږي. ډیر ساعتونه کار کول، کم معاش، په انزوا او خطرناکو شرایطو کې کار کول د هغه جسمي او رواني وضعیت ته زیان اړوي. پر دې سربیره کارگر کوچنيان د نورو ناوړه استفادو لکه نژادي تبعیض، ناوړه چلند او د جنسي تیریو قربانیان گرځي.