که په چین کي د کرونا پيښو کميدو ددغه بحران د ضعیفه کیدو هیلي راپیدا کړي، بیا په نوره نړۍ کي اوس هم ډیر خلک په اخته کیږي. ځکه نو په اکثرو هیوادو کي د هغه پرضد جدي اقدامات نیول کیږي.
انځور: picture-alliance/Xinhua/W. Peiquan
اعلان
د روان عیسوي کال د جنورۍ میاشتي څخه د چین د روغتیا وزارت هره ورځ ددې ارقام خپروي، چي څومره کسان د کرونا په نوي ویروس باندي اخته سوي او څومره نور ورڅخه مړه سوي دي. خو اوس د هغوی تعداد د پخوا په مقایسه ډیر راکم سوی دی. د وروستيو ارقامو پراساس په ټوله هیواد کي فقط ۴۰ کسان نوي په دې ويروس اخته سوي او ۲۲ انسانان مړه سوي دي.
دا هم په داسي حال کي ده، چي چینايي چاراکي په مجموع کي په دغه ویروس باندي د ۸۰۷۰۰ کسانو د اخته کیدو او حداقل ۳۱۱۹ کسانو د مړه کیدو خبره کوي. د پخوا په ډول اکثره کسان بیا هم د چین د هوبي په ولایت کي دي، چيري چي همدا په تیر ډسمبر میاشت کي په لومړي سر کي هغه د دغه ولایت څخه شیوع سوی ؤ. ددغه ولایت ملیوني ښار، ووهان د همدې کال د جنورۍ میاشتي څخه کاملأ قرانطین سوی دی. ددغه ښار تقریبأ ۵۶ ملیونه انسانان په دغه ویروس باندي د اخته کیدو د خطر سره مخامخ دي. خو په کرونا د اخته کیدو لږ پیښو ته په کتو سره همدا تیره جمعې ورځ(د مارچ میاشتي ۶ مه) د حکومت یوه لوړ رتبه مامور وویل، چي کیدلای سي ، ددغه ښار قرانطین تر ډیره حده پوري له منځه ولاړ سي.
جنوبي کوریا هیله منده، ایران بیا په بیره کي
جنوبي کوریا هم د کرونا په ارتباط پر حالاتو باندي غالبیدو ته امیدواره ده. صدراعظم یې، چونگ سای کاین وویل: »که څه چې هم زه اوس هم ډیر احتیاط کوم، خو ددې امیدواري موجوده ده، چي موږ به په ډیره نژدې راتلونکې کي ددغه مرض صعودي حالت طی او نور به ډیر نه سي.» خو ددغه هیواد د صحت عامې د وزارت په خبره، بحران لا پای ته نه دی رسیدلی. په دغه هیواد کي په دې اخرو کي ۲۴۸ کسان په کرونا باندي اخته سوي دي. په مجموع کي په دغه هیواد کي ۷۳۸۲ کسان په هغه باندي اخته سوي او ۵۱ انسانان ورڅخه مړه سوي دي.
د بلي خوا بیا په ایران کي اطفاییه کوښښ کوي، چي د ضد عفوني موادو په کارولو سره ددغه مرض پواسطه د مړو سوو کسانو تعداد راکم کړي. په دغه هیواد کي په مجموع کي ۶۵۶۶ تنه په کرونا باندي اخته سوي او ۱۹۴ انسانان ورڅخه مړه سوي دي.
په ایران کي اطفاییه د ضد عفوني موادو د پاشلو په حال کيانځور: picture-alliance/Zuma/R. Fouladi
په جرمني او فرانسه کي کرونا مخ پر لوړیدو ده
داسي معلومیږي،چي اروپا لا د کرونا مرض د ضعیفه کیدو د امیدوارۍ څخه ډیره لیري ده. د ایټالیا تر څنگ چي تر ټولو ډیر د کرونا پيښي پکښي ثبت سوي او ډیر کسان مړه سوي، په جرمني او فرانسه هر یوه کي پرون په کرونا باندي د اخته کیدو پيښي تر ۱۰۰۰ هم واوښتلې. د جرمني د روبرت کوخ انستیتوت په حواله ۱۱۱۲ نوي پيښي ثبت سوي ، چي نیمايي یې یوازي په نوردراین ویستفالن ایالت کي دي. یو جرمني تر اوسه پوری د کرونا څخه مړ سوی دی.
په فرانسه کي ۱۲۰۹ کسان په کرونا ویروس باندي اخته سوي او ۱۹ انسانان ورڅخه مړه سوي دي.
کومو وباوو تر ټولو زيات انسانان وژلي؟ ـ انځوريز راپور
د بشريت په تاريخ کې ساري ناروغيو انسانانو ته سخت تاوانونه رسولي دي. له دغو وباؤ څخه تر ټولو وژونکي په دغه راپور کي پېژندلای سئ چي حتی د ځينو سيمو بشپړه څېره يې وربدله کړه:
انځور: picture-alliance/National Museum of Health and Medicine
۶ مقام ـ کولرا
په دغه انځوريز راپور کي د راغلو نورو پنځو ناروغيو په پرتله په کولرا پر يوه وخت هومره زيات انسانان نه دي اخته سوي. خو د روغتيا د نړيوال سازمان په وينا هرکال د ۳ او ۵ ميليونو تر منځ انسانان په اخته کيږي چي پکښي ۱۲۰ زره يې خپل ژوند له لاسه ورکوي. دغه ناروغي د هغو اوبو او غذا له کبله رامنځ ته کيږي چي په کولرا مکروب ککړ وي. کولرا د سختي نسناستي او استفراق لامل کيږي.
انځور: picture-alliance/Dr.Gary Gaugler/OKAPIA
۵ مقام ـ انطوني طاعون ـ ۵ مليونه قربانيان
انطوني طاعون د روم د مارکوس انطونيوس قيصر د واک په زمانه کي په ۱۶۵مېلادي کال پېل سو او تر ۱۸۰ ميلادي کال پوري يعني ۱۵ کاله يې دوام وکړ. نني کارپوهان اټکل کوي چي دغه وبا په اصل کي د چيچک يا کوي د ناروغۍ ويروس سره مربوط ويروس له کبله رامنځ ته سوې وه. په دغه زمان کي د نړۍ د ټول نفوس اټکل ۱۹۰ ميليونه کيږي چي پکښي له دغې ناروغۍ ۵ ميليونه انسانان مړه سول. ويل کيږي چي دغه ناروغي له عراقه تر اروپا ورسېده.
انځور: Courtesy of C. S. Goldsmith; William Bellini, Ph.D./CDC/dpa/Montage: DW
۴ مقام ـ جستينياني طاعون ـ ۲۵ مليونه قربانيان
په ۵۴۱ ميلادي کال د کښتيو په بار کي له مصر څخه اروپا ته د موږکانو له لاري د طاعون مرض انتقال سو. دغه طاعون په داسي حال کي ۲۵ ميليونه انسانان ووژل چي هغه وخت په ټوله نړۍ کي د انسانانو شمېر نژدې ۲۰۰ ميليونه ؤ. په دې توګه نو دغې وبا د نړۍ اتمه برخه انسانان ووژل. دغې وبا په قسطنتنيه کي ۴۰ سلنه نفوس وواژه. کارپوهان اټکل کوي چي دغه د وروستيو طاعون ناروغيو لومړۍ دوره وه.
انځور: picture-alliance/dpa
۳ مقام ـ ايډز ـ ۳۵ ميليونه قربانيان
ايډز ناروغي د ايچ آی وي ويروس له کبله رامنځ ته کيږي او د ۲۰۱۵م کال د شمېرو له مخي نژدې ۳۷ ميليونه انسانان په ايچ آی وي اخته دي. د اټکلونو له مخي په ايچ ای وي د اخته کيدو تر ټولو لويه منبع چي نژدې ۹۳ سلنه کيږي، د وينو د عطاء لاره ده. د دې تر څنګ په ايچ ای وي اخته کس سره بې پوښه جنسي اړيکي، ککړي پيچکارۍ، ککړي پاکي چړې او ورته څيزونه هم په ايچ آی وي د اخته کيدو لامل کيدلای سي.
انځور: picture-alliance/dpa/P. Pleul
۲ مقام ـ هسپانوی والګی ـ ۵۰ ميليونه قربانيان
که څه چي دغه والګی له هسپانيا څخه نه ؤ خپور سوی، خو ورباندي د هسپانوي والګي نوم کښېښودل سو. دغه والګی په ۲۰۰۹م کال د سواين والګي ته ورته ؤ او لومړۍ پېښه يې په ۱۹۱۸م کال په مارچ کي په متحده ايالاتو کي راڅرګنده سوه او نژدې ۵۰ ميليونه انسانان يې په ټوله نړۍ کي ووژل. په ۱۹۱۹م کال د ناڅرګنده دلايلو پر اساس په ناڅاپه توګه دغه ناروغي بېرته ورکه سوه.
انځور: picture-alliance/Everett Collection
۱ مقام ـ توره وبا ـ د ۷۵ او ۲۰۰ ميليونو تر منځ قربانيان
توره وبا يا تور مرګ هغه طاعون ته ويل کيږي چي په ۱۴ مېلادي پېړۍ کي يې د ۱۳۴۷ او ۱۳۵۱ کلونو تر منځ په نړۍ او په زياته په اروپا کي خپور سو. په يادو کلونو کي د نړۍ نفوس ۴۵۰ ميليونه انسانان اټکل کېدی. دغه وبا هغه وخت د ۷۵ او ۲۰۰ ميليونو تر منځ او په دې توګه د نړۍ د ۳۰ او ۶۰ سلنې تر منځ نفوس له منځه يووړ. اروپا ته دغه ناروغي د ورېښمو د لاري تجارانو راوړې وه.
