د چک جمهوریت صدراعظم، پيتر فیالا، د جمعې په ورځ وويل چې هیواد ېې اوکراین ته د جنګي چورلکو د لېږد تر څنګ اوکرایني پيلوټانو ته روزنه هم ورکوی چې د امریکا ساخت اف-۱۶ ډوله جنګي جيت الوتکو پيلوټانو هم پکې شامل دي. هغه د اوکراین له ولسمشر، ول,ديمیر زیلنسکي سره تر خبرو وروسته، د ناټو په سازمان کې د اوکراین د غړيتوب له وړانديزه ملاتړ وکړ.
فيالا خبريالانو ته وویل: «د چیک جمهوریت به د لاډېرو جنګي چورلکو او د سلونو زرو لوی قُطر درلودونکو مهماتو مرسته وکړي.»
هغه زیاته کړه چې دغه پروګرام همدارنګه مرسته کوي چې له لارې (اوکرایني) پيلوټانو چې په هغو کې د اف-۱۶ الوتکو پيلوټان هم شامل دي، د اوکراین په خاوره کې د روزنې امکانات برابر شي.
ورته نورو ولولئ: زیلنسکي: موږ کولی سوای د روسیې پر وړاندې ځوابي برید ژر پیل کړو
د چک صدراعظم زیاته کړه چې هېواد ېې د ۲۰۲۲م کال په فبرورۍ کې پر اوکراین د روسي یرغل راهیسي اوکراین ته د درونو تسليحاتو ۶۷۶ واحدونه او د متوسطو او لوي کالبیر یا قُطر درلودونکو مهماتو څه باندې څلور ميلیونه واحدونه ورکړي دي.
پيتر فیالا وویل: «موږ به دغو مرستو ته ادامه ورکړو او ټوله دیموکراتیکه نړۍ هم باید همداسې وکړي.» هغه د ناټو په سازمان کې د اوکراين د غړيتوب ترلاسه کولو ته هېله مندي ښکاره کړه او وې ویل چې هیله مند دی چې «د ناټو ټول غړي د اوکراین د غړيتوب له هڅو ښکاره ملاتړ وکړي.»
بل لور ته د نیويارک ټايمز، پوليتيکو او د ان پي آر راډيو ستیشن په ګډون، مختلفو رسنیو رپوټ ورکړی چې امريکا متحده ایالات غواړي اوکراین ته خوشه يي بمونو برابر کړي.
ورته نورو ولولئ: پوتين غواړي په بلاروس کې تاکتيکي اټومي وسلې ځای پر ځای کړي
د چک جمهوریت صدراعظم، پيتر فیالاانځور: Vit Simanek/CTK/picture alliance خوشه يي بمونه یا مهمات د ملکیانو د ژوند له پاره یو جدی خطر ګڼل کيږي او د اوسلو کنوانیسیون مطابق، د هغو توليد، راکړه ورکړه، زیرمه کول او کارول، ممنوع دي. سي ان ان شبکې ويلي دي چې په پام کې ده د امریکا پوځي چارواکي د جمعې په ورځ په دې ارتباط یوه اعلاميه خپره کړي. نهايي تصمیم نیول، د ولسمشر جو بایدن کار دی.
د امریکا د ګډو ځواکونو مشر، مارک ميلي، وړاندې وېلي وو چې واشنګټن اوکراین ته د روسيې پر وړاندې د دفاع له پاره د «پراخو مهماتو» پر برابرولو تمرکز لري. د سپېنې ماڼۍ له وياند څخه هم اوکراین ته د خوشه يي بمونو د احتمالي لیږد په هکله پوښتنه وشوه چې هغه ېې په ځواب کې همدا د مارک ميلي د خبرې استناد ورکړ، اما نور جزئيات ېې ور نه کړل.
ورته نورو ولولئ: د اوکراین جگړه: اروپا په پراخه کچه ځان په وسلو سمبالوي
د اوسلو کنوانسیون، د خوشه يي بمونو تولید، زیرمه کول او انتقال ممنوع کړی او په ۲۰۱۰م کال کې د نړۍ له ۱۰۰ ډير هیوادونه د هغه غړي شول. خو د دغو وسلو اصلي تولیدونکي لکه امریکا، چين او روسیې دغه تړون نه دی لاسلیک کړی.
د افغانستان، لبنان، عراق او کوزوو په ګډون هیوادونو د کلونو جګړو په تېرولو او سربېره پر دې چې جګړې پکې لا هم قرباني اخلي، له خوشه يي بمونو استفاده نه ده کړې.
آژانسونه/م.ک.ص./ن.ز.
دلته د وسلو پر موضوع زموږ له آرشیف څخه یو انځوریز البوم کتلی شئ:
انځوریز رپوټ: د وسلو تر ټولو ستر تولیدونکي شرکتونه
هر کال په نړیواله کچه د وسلو په پلور کې زیاتوالی رامنځته کیږي. په نږدې ۲۰۰۰ میلیارده ډالرو سره، د وسلو د پلور ریکارډ په ۲۰۱۹م کال کې مات شو. په دې انځوریز رپوټ کې د نړۍ له تر ټولو سترو وسلو تولیدونکو شرکتونو سره آشنا شئ: انځور: Lee Jin-man/AP Photo/picture-alliance دغه امریکایي کمپنۍ د نړۍ د وسلو تر ټولو ستر تولیدونکی شرکت دی. د دې کمپنۍ ۸۹ سلنه عاید د وسلو د پلور له طریقه ترلاسه کیږي. د لاکهید مارتین شرکت اکثره تولیدات د هوا- فضاء په برخه کې دي. دغې کمپنۍ په ۲۰۱۹م کال کې تر ۵۳ میلیارده ډالرو د ډیرو پیسو وسلې پلورلي دي. انځور د لاکهید مارتین کمپنۍ تولید د امریکایي پوځ د اف ۳۵ جټ الوتکه.
انځور: Reuters بوئینګ د نړۍ د وسلو تولیدونکو په کتار کې دویم ځای نیولی دی. په ۲۰۱۹ م کال کې د دغې کمپنۍ ټول عاید ۷۶ میلیارده او ۵۰۰ میلیونه و چې ۴۴ سلنه یي د جنګي وسایلو د پلور له طریقه ترلاسه کړي دي.
انځور: Krzysztof Kaniewski/ZUMA Wire/picture alliance د نورثروپ ګرومن امریکايي کمپنۍ د جنګي تجهیزاتو د طرحې او تولید، جنګي الوتکو، کیښتیو، الوتکې لیږدونکي بیړیو، سپوږمکیو، رادار، د توغندیو دفاعي سیستم او نورو د تولید په برخه کې فعالیت کوي. په ۲۰۱۹ م کال کې دې کمپنۍ ۲۹ میلیارده ډالره یا ۸۶ سلنه د ټولو فروشاتو څخه د جنګي وسایلو د پلور له طریقه ترلاسه کړي دي.
انځور: Alan Radecki/U.S. Navy/Northrop Grumman via Getty Images د ریتیان Raytheon امریکایي کمپنۍ فروشات په ۲۰۱۹م کال کې ۸ سلنه زیات شوی و. د دې کمپنۍ ۸۵ سلنه عاید یعنې ۲۵ میلیارده ډالره یي د جنګي وسایلو له درکه ول. دغه کمپنۍ په نړۍ کې د رهبري کیدونکو توغندیو تر ټولو لوی تولیدونکی بلل کیږي.
انځور: Getty Images/AFP/T. Sloan دغه امریکایي شرکت چې هوایي یا فضایي صنایع تولیدوي د خپل عاید ۶۲ سلنه برخه چې څه باندې ۲۴ میلیارده او ۵۰۰ میلیونه ډالره کیږي د جنګي وسایلو د پلور له لارې ترلاسه کوي. جنرال داینامیکس د اف ۱۶ جنګي الوتکې (عکس کې) تولیدونکی شرکت دی.
انځور: picture-alliance/dpa/Wolfgang Mendorf آویک چینایي شرکت (Aviation industry Corporation) په چین کې د وسلو د تولید تر ټولو ستر شرکت دی. په ۲۰۱۹م کال کې د دې شرکت ۳۴ سلنه عاید یعنې ۲۲ میلیارده او ۵۰۰ میلیونه ډالره د جنګي وسایلو د پلور له طریقه ترلاسه شوي دي. آویک د الوتکو، بی پیلوټه الوتکو او هیلي کوپترونو تولیدونکی دی.
انځور: Shan He/dpa/picture alliance دغه بریتانوي شرکت په ۱۹۹۹م کال کې د «بریټش آیروسپيس» او «جي ای سي- ماکروني» شرکتونو له یوځای کیدو څخه رامنځته شو او له هغه وخت راهیسې د نړۍ د وسلو د تولید یو له تر ټولو لویو کمپنیو څخه شمیرل کیږي. د دې شرکت ۹۵ سلنه عاید یا ۲۲ میلیارده ډالره یي د جنګي وسایلو د پلور له طریقه وو. دغه کمپني د جنګي الوتکو لیږدونکو بیړیو، اوبتلونو په تولید او د اف ۳۵ او یورو فایټرر په جوړولو کې شراکت لري.
انځور: Getty Images/AFP/L. Parnaby دغه چینایي کمپنۍ په الکترونیک او رادار صنایعو په برخه کې فعالیت کوي او ۴۶ سلنه یا د ۱۵ میلیارده ډالرو معادل فروشات یي د نظامي وسایلو د پلور له طریقه ترلاسه کړي دي.
انځور: Dongxu Fang/Costfoto/picture alliance د نورینکو «Norinco» چينایي کمپنۍ چې یو له تولیداتو څخه یي ټانک دی په نړۍ کې د وسلو یو له لویو تولیدونکو څخه دی. دغه شرکت په ۲۰۱۹م کال کې د ۱۴ میلیارده او ۵۰۰ میلیونه ډالرو وسلې پلورلي دي. دا مقدار د دې کمپنۍ ۲۲ سلنه فروشات تشکیلوي.
انځور: Reuters/J. Lee دغه امریکایي کمپنۍ په ۲۰۱۹م کال کې د «ګروه هریس» او «ال ۳ ټکنولوژي» له ادغام څخه رامنځته شو او د نظامي مخابراتو په برخه کې، د شپې دوربین، د الکترونیکي قوماندې مرکزونو او نورو د تولید په برخه کې فعالیت کوي.۱۴ میلیارده ډالره یا ۷۷ سلنه له فروشاتو څخه یي د وسلو پورې اړه پيدا کوي.
انځور: Maurizio Gambarini/dpa/picture alliance دغې امریکایي کمپنۍ په ۲۰۱۹م کال کې تر ۱۳ میلیارده ډالرو د ډیرو پيسو وسلې پلورلي دي. خو دا د دغې کمپنۍ د فروشاتو یوازې ۱۷سلنه برخه تشکیلوي. یونایټډ ټکنولوژي په ۲۰۲۰م کال کې له ریتیان سره یوځای شو او اوس په نړۍ کې د وسلو د سترو تولیدونکو په کتار کې شمیرل کیږي.
انځور: picture-alliance/dpa د لئوناردو ایټالوي کمپنۍ د عاید ۷۲ سلنه برخه د وسلو د تولید له درکه ترلاسه کیږي. دغه کمپنۍ په کلني حساب تر ۱۱ میلیارده ډالرو د ډیرو پیسو وسلې صادروي. دغه کمپنۍ د یورو فایټر جنګي الوتکو په تولید کې هم برخه لري.
انځور: DW/Teri Schultz مسافربري الوتکې د ایرباس کمپنۍ د شهرت اصلي دلیل دی. خو د دې شرکت ۱۴ سلنه عاید د نظامي وسایلو د تولید له درکه ترلاسه کیږي. ایرباس تر ۱۱ میلیارده ډالرو ډیر نظامي محصولات خرڅوي، خو مجموعي فرشات یي ۷۹ میلیارده ډالره و. آلمان او فرانسه ۱۱ سلنه او هسپانیا ۴ سلنه په دې شرکت کې ونډه لري.
انځور: Hauke-Christian Dittrich/dpa/picture alliance د تالس فرانسوي کمپنۍ په اروپا کې د وسلو د تولید دریمه کمپنۍ ده. د دې کمپنۍ د اسهامو ۲۶ سلنه برخه د فرانسې د دولت په اختیار کې ده. دغه کمپنۍ په کلني حساب د ۹ میلیارده او ۵۰۰ میلیونه یورو په ارزښت وسلې خرڅوي چې دا د تالس کمپنۍ د مجموعي عاید ۴۶ سلنه برخه تشکیلوي.
انځور: Getty Images/AFP/E. Piermont د دغې روسي کمپنۍ ۹۸ سلنه محصولات وسلې تشکیلوي. «آلماز- آنتي» د فروشاتو له کمښت سره مخامخ شوی دی او د پوځي صنایعو په رده بندۍ کې درې درجې ښکته شوی دی. خو سره له دې هم دغې کمپنۍ په ۲۰۱۹م کال کې ۹ میلیارده یورو فروشات درلودل.
انځور: Imago/Itar-Tass د متحده اماراتو د «EDGE» شرکت د عربي هیوادونو لومړنی شرکت دی چې د نړۍ د وسلو د ۲۵ سترو تولیدونکو شرکتونو فهرست ته داخل شوی دی. د آلمان دوه شرکتونه د نړۍ د ۱۰۰ شرکتونو په لیست کې موجود دي. د راین متال شرکت د لئوپارد ټانک (انځور کې) جوړونکی، د نږدې ۴ میلیارده ډالرو په فروشاتو سره یو له دغو شرکتونو څخه دی.
انځور: Philipp Schulze/dpa/picture alliance
