د کووید ۱۹ ناروغانو د درملي له پاره، په لوړه اندازه د ملاریا ضد دوا کارول د زړه سخت ضربان رامنځته کړ. په برازیل کي د ۱۱ ناروغانو تر مړیني وروسته اوس د هغه تيست کول په ټپه ودریدل.
اعلان
د واکسین د جوړولو ترڅنګ په ټوله نړۍ کي ډاکټران دا هم آزمويي چي د سارس کووید ۲ د ناروغۍ پرضد موجوده دوا هم ښايي مرسته وکولای سي او څنګه.
همدارنګه په تیرو اونیو کي د ملاریا ضد پخوانیو دارو درملو په هکله هم پلټني رواني وې. د کلوروکین په نامه دغه دوا له لسیزو راهیسي د ملاریا ناروغانو د درملني له پاره کارول کیږي.
په چین او فرانسه کي د کلینیکونو له خوا دوو پلټنو وښودله چي کلوروکین، د کووید ۱۹ ویروس په وړاندي هم خپل اغیز ښودلی او د سختو ناروغانو په بدن کي د دغه ویروس علایم راکموي، نو ښايي هغه د ویروسي ناروغیو په وړاندي هم استعمال سي.
که څه هم ددغي دوا د استعمال او جانبي عواقبو په هکله ځیني اندیښنې موجودي وې، خو بیا هم ډیرو ځايي کلینیکونو پر ناروغانو باندي د هغې آزمویل پیل کړل.
په برازیل کي د آزمویلو مرګونې پروسه
په برازیل کي د یوې کوچني پلټني په ترځ کي، د کووید ۱۹ د ناروغانو د درملني له پاره د کلورکین او په تیره بیا د نور انتي بیوتیک لکه آزیترومایسین استعمال دا وښودله چي څنګه ۱۱ تنه ناروغانو د زړه د سخت او یا هم غیرمنظم ضربان له امله خپل ژوند له لاسه ورکړ.
په دغه آزموینه کي چی د دولت له خوا یې مالي ملاتړ سوی وو او مؤقتي نتیجه تر لاسه سوې وه، ۸ ناروغانو برخه اخیستې وه. په دوهم پړاو کي یې باید حتي ۴۴۰ ناروغانو برخه اخیستې وای.
آیا د دوا اندازه ډیره وه؟
په اصل کي د ملاریا ضد دوا، ناروغانو ته په کمه اندازه او د ډیرو لږو ورځو له پاره ورکول کیږي. خو په برازیل کي بیا هغه د چینايي او امریکایی صحي چارواکو له خوا تر ټاکل سوې اندازې ډیره استعمال سوه.
د چین د ګوانګدونګ په ولایت کي روغتیايي چارواکو په ورځ کي دوه واره یوازي د ۵۰۰ ملي ګرامه او هغه هم د لسو ورځو په جریان کي مشوره ورکوله.
امریکايي کارپوهانو هم په اول سر کي د ۶۰۰ ملي ګرامو او ۱۲ ساعته وروسته د نورو ۳۰۰ ملي ګرامو توصیه کړې ده.
په برازیل کي ډاکټرانو د دوو یا درو ورځو په جریان کي دا معلومه کړه چي د دغي دوا ډیره اندازه استعمال په سختو ناروغانو کي د زړه ضربان رامنځته کړی دی. په شپږمه ورځ لسو ناروغانو خپل ژوند له لاسه ورکړ او له همدې کبله د نوموړي دوا د تيست له پاره دوهم پړاو په سمدستي ډول بند سو.
آیا په دې هکله خبرداری په نظر کي نه وو نیول سوی؟
په تیرو اونیو کي لا د کانادا د طبي انجمن ژورنال د کلوروکین د دوامداره استعمال په هکله خبرداری ورکړی وو، په تیره بیا که هغه د نورو انتي بیوتیکو لکه ازیترومایسین سره یو ځای استعمال سي. د هغه په نتیجه کي ښایی د زړه غیرمنظم ضربان، په بدن کي د شکر کښته کیدل، سرګیچي او رواني ناروغۍ رامنځته سي. د هغې په لوړه اندازه استعمال ښايي د ایپیلپسي حملو، د کوما حالت او حتي د زړه د دریدو سبب سي.
کلینیکي آزمویني ضروري دي
د یوه واکسین او یا هم دوا د جوړولو له پاره که هغه د کووید ۲ سارس له پاره هم وي، بیا هم کلینیکي آزموینو ته اړتیا لیدل کیږي. یوازي د دوا د تولید کوونکو، کلینیکونو او روغتیايي تاسیساتو د ګډي همکارۍ په نتیجه کي دا په ډاګه کیدای سي چي آیا دغه دارو درمل خپله اغیزه ښودلای سي، جانبي عوارض لري، په کومه اندازه باید ناروغانو ته ورکول سي او داسي نور.
په عادي حالت کي د یوې دوا د آزمویني له پاره له ۱۰۰ څخه تر ۵۰۰ کسانو پوري برخه اخیستلای سي. په ډیرو هیوادونو کي بیا د کلینیکي آزموینو له پاره سخت مقررات سته تر څو د پلټني د ګډونوالو له پاره یې خطر راکم کړی وي.
ډاکټران مکلف دي هغو کسانو ته چي په دغو آزموینو کي برخه اخلي، معلومات ورکړي چي د دغو دواوو آزمویل له ځانه سره خطرونه او جانبي عواقب هم درلودای سي.
د کرونا پر موضوع له آرشيف څخه يو انځوريز البوم:
ايا د ملاريا په درملو د کرونا علاج ممکن دی؟
دونالد ترمپ له هند څخه د ملاریا درمل غوښتي او تقريبا په ګواښونکي لهجه يې د درمل د نه لېږلو په صورت کي د عواقبو خبره کړې ده. خو ايا د ملاريا په درملو په رشتيا د کرونا علاج کيدلای سي؟
انځور: Reuters/F. Grulovic
د ملاريا کوم درمل مطرح دي؟
هغه درمل چي د متحده ايالاتو ولسمشر ترمپ له هند څخه غوښتي دي، هايډروکسي کلوروکين (Hydroxychloroquin) نوميږي او له ۱۹۴۰ کالونو راهيسي د تروپيکي يا استوايي ملاريا د درملنې له پاره کارول کيږي.
انځور: AFP/G. Julien
د ملاریا او کورونا تر مینځ کومي اړيکي سته؟
ملاريا د غوماشو د چيچلو او کرونا د کويد ۱۹ ويروس له کبله رامنځته کيږي او يو د بل سره تړاو نه لري. هغه کسان چي د ملاريا د زيات ګواښ سره مخامخ وي، په اوتوماتيکه توګه د کويد ۱۹ تر خطر لاندي نه وي.
انځور: picture-alliance/dpa/P. Pleul
د کرونا له پاره ولي د ملاريا درمل؟
د هايډروکسي کلورو کين درمل د ملاريا تر څنګ د يو شمېر نورو د بدن د مقاومت سره تړلو ناروغيو د درملنې له پاره کارول کيږي. د کرونا ويروس هم د بدن پر دفاعي نظام بريد کوي. له دې کبله د دغه درمل په مرسته د بدن د روغتيايي نظام د ساتنې خبره مطرح ده.
انځور: picture-alliance/dpa/AP/NIAID-RML
ايا متحده ايالات دغه درمل نه لري؟
د راپورونو له مخي دغه درمل تر مخه لا په متحده ايالاتو کي په زياته اندازه موجود دي. خو ترمپ غواړي چي دغه درمل زيرمه کړي. که څه هم چي دغه درمل په امريکا کي د ډاکټر له نسخي پرته هم رانيول کيدلای سي خو زيات بې وزله کسان د دغه درمل د رانيولو توان نه لري.
انځور: picture-alliance/AP Photo/E. Vucci
ډاکټران څه نظر لري؟
په امريکا متحده ايالاتو کي د دغې موضوع په تړاو د ډاکټرانو نظرونه متفاوت دي. د ترمپ پلويان غواړي چي دغه درمل وازمويل سي خو د امريکا د طبي ټولنې مشر وايي چي د دغه درمل د کارولو وړانديز او سپارښتنه به ونه کړي.
انځور: Imago Images/Panthermedia/Kzenon
خطر يې څه دی؟
د دغو درملو ضمني اغېزې پر زړه بد تاثير کولای سي. په دې ترڅ کي ښايي دغه درمل د فشار د ټيټېدو او عضلاتو او اعصابو ته د زيان رسېدو لامل سي. د دې تر څنګ په سينه کي درد زياتېدلای او د زړه دربی کميدلای سي.
انځور: picture-alliance/dpa/imageBROKER
ايا دا درمل تر مخه هم د ورته ويروس پر ضد کارول سوي؟
ډاکټرانو د سواين/خنځير د والګي پر وخت د هند په راجستان ايالت کي دغه درمل په بريا د والګي پر ضد وکارول. خو د پاتي ناروغانو له پاره تر اوسه لا دغه مرکب نه دی کارول سوی او ازمويل سوی.
انځور: picture-alliance/NurPhoto/R. Shukla
د کرونا پر ضد د دغه دوا د استعمال مفکوره څنګه رامنځ ته سوه؟
له دې مخکي چي يو درمل پر مريضانو وازمويل سي، بايد د نورو لارو يې د ازموينې ټول پړاونه پوره کړي وي. د دغه درمل له پاره هم دغه اصول صدق کوي او بايد ازمويني تر سره سي چي ايا په رشتيا د کرونا پر ضد کارول کيدلای سي که نه.
انځور: Reuters/F. Grulovic
تر دمګړي ازموينو څه پايلي لرلي دي؟
يوې څېړني ښودلې چي د دغه درمل د استعمال له کبله د بدن حجرو ته د کرونا ويروس ننوتل مشکل کيږي. خو بلې څېړني ښودلې چي دغه درمل د کرونا ناروغانو ته ګټه نه رسوي. البته دغه څېړنه صرف پر ۱۱ مريضانو تر سره سوې.
انځور: picture-alliance/PantherMedia
ايا دغه درمل پر زياتو انسانانو ازمويل سوی؟
په چين کي د تر سره سوي يوې څېړني پايلي ښيي چي کله چي دغه درمل د لسو روغتونو ۱۰۰ په کرونا ناروغانو اخته کسانو ته ورکول سول، نو د هغوی په روغتيايي وضعه کي بهتري راغله. خو په دغه څېړنه کي دا معلومات نه دي ورکول سوي چي هغه ناروغان چي دغه درمل نه ول ورکول سوي، په پرتليزه توګه د هغوی روغتيايي وضعه څنګه وه.
انځور: picture-alliance/dpa/Hao Yuan
ترمپ کومه څېړنه مطالعه کړې ده؟
ترمپ ويلي دي چي په فرانسه کي څېړونکو خورا ښه ازموينه کړې ده. د هغه په وينا له دې کبله به دوی په امريکا کي د دغه درمل د کارولو اجازه ورکړي.