د روغتیا نړیوال سازمان د بیړنۍ څانګې آمر مایکل رایان، د چهارشنبې په ماښام (د می میاشتې ۱۳ نیټه) په ژنیف کې په یوه خبري ناسته کې وویل: «دا ویروس ممکن زمونږ په ټولنو کې په یوې ځایي وبا بدل شي او هیڅ کله هم لمنځه لاړ نه شي.»
د هغه په خبره د اچ آی وي، د ایډز ناروغۍ عامل هم هیڅ کله لمنځه لاړ نه شو. نوموړي زیاته کړه: «خو د ایډز په اړه نړۍ وتوانیدله چې وقایوي اقدامات او اړین درملو ته لاس رسی پيدا کړي، په دې توګه چې دې ویروس خپل د ویرې او وحشت رامنځته کولو قابلیت له لاسه ورکړی دی.»
رایان په عین وخت کې وویل: «زه نه غواړم چې د [ایډز او کووید-۱۹] ناروغۍ سره مقایسه کړم، خو مونږ باید واقع بینه اوسو.»
د روغتیا نړیوال سازمان د بیړنۍ څانګې مشر له نظره د کرونا نوي ویروس (سارس کوو۲) چې د کووید-۱۹ ناروغۍ عامل دی، د نابودۍ چانس ډیر لږ دی.
خو د هغه په باور دا په هغه صورت کې ممکن کیدای شي چې یو اغیزمن واکسین ورته جوړ شي. داسې یو واکسین چې په لوړه کچه تولید او ټوله نړۍ کې وویشل شي.
سربیره پر دې ټول انسانان باید له واکسین کیدو سره موافق وي. نوموړي زیاته کړه: «هر یو له دغو ګامونو څخه له ننګونو ډک دی.»
رایان په ژنیف کې د خبري کنفرانس پرمهال د واکسین پر موضوع هم خبرې وکړې. نوموړي د واکسین او همدارنګه د نړۍ په مختلفو برخو کې پر روغتیایي نظام نیوکه وکړه.
نوموړي زیاته کړه: «په نړۍ کې ډیر داسې اغیزمن واکسینونه لرو چې مونږ ترې په سمه توګه استفاده نه شو کولی.»
رایان په دې اړه د سُرخک یا شیري ناروغۍ ته اشاره وکړه چې د واکسینونو پر موجودیت سربیره هم په بشپړ ډول لمنځه نه دي تللي او پر دې ناروغۍ د اخته کسانو شمیر حتی په تیرو څو کلونو کې مخ پر ډیریدو دي.
د روغتیا نړیوال سازمان کارپوه ماریا فان کرکهوه (Maria van Kerkhove)، چې هم په دې ناسته کې حضور درلود، د کرونا ویروس مهارولو موضوع ته اشاره وکړه.
د هغه په خبره «د اخته کسانو د معلومولو له پاره په لازمو اقداماتو، د هغو په جلا کولو او همدرانګه پر یوې اغیزمنې درملنې تکیه کول کولی شي، دا ویروس مهار کړي.»
نوموړي زیاته کړه چې کارپوهان په خپل ټول قوت سره کوښښ کوي چې د کووید-۱۹ پر ضد یو واکسین پیدا کړي. د نړیوال روغتیایي سازمان کارپوهان په داسې یو وخت کې خپلې ارزونې او خبردارۍ وړاندې کوي چې د نړۍ ډیر شمیر هیوادونو د کرونا د خپریدو د مخنیوي په اړه د محدودیتونو په لیري کولو پیل کړی دی.
د روغتیا نړیوال سازمان د بیړۍ څانګې آمر مایکل رایان په دې اړه واضح کړه: «د محدودیتونو کمول په هیڅ دلیل د بحران د پای په معنی نه ده. عادي ژوند ته بیرته ستنیدنه اوږده لار په مخ کې لري.»
نوموړي خبرداری وکړ، د مبتلایانو په شمیر کې د پام وړ کمښت نه مخکې د محدویتونو کمول دا خطر لري چې مونږ یو وار بیا د مبتلا کیدو له شدید زیاتوالي سره مخامخ شو.
رایان زیاته کړه: «دا خطرناکه دی چې محدویتونه را کم کړو، بی له دې چې وروسته له هغې په پراخه پيمانه د کرونا د تشخیص ټِسټونه ترسره کړو او وتوانیږو د اخته کسانو زنځیر یا سلسله تعقیب کړو.»
د جانز هاپکینز پوهنتون له خوا د خپرو شویو وروستیو شمیرو له مخې تر اوسه پورې په ټوله نړۍ کې په ۴ میلیونه ۳۴۷ زره کسانو کې د کرونا ویروس تشخیص شوی او ۳۰۰۰۰۰ کسانو پر کووید-۱۹ ناروغۍ د اخته کیدو له امله خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.
دویچه ویله: ش.ن/ ګ.پ
کومو شرکتونو د کرونا ویروس په سبب ګټه کړې؟
د کرونا ویروس ویرې اقصتادي بازارونه اغیزمن کړي. که څه هم دغه وبا په تیزۍ سره مخ پر خپریدو او نړیوالو بازارونو ته یې سخت تاوان اړولی دی، خو بیا هم ځینې شرکتونه د ګټې په حال کې دي. انځور: picture-alliance/B. Kammerer انتظار او نېټفلېکس کې د فلمونو لیدل په آنلان بڼه د ویډیوګانو ښوولو پلېټ فارم نېټفلېکس په تیره اوونۍ کې ښه کاروبار کړی دی. د دې علت دا دی چې ورځ تر بلې خلکو ته ویل کیږي چې د کرونا ویروس د خطر له کبله په کورونو کې پاتې شي او خلک بیا د دغه فلېټ فارم له لارې سریالونه او فلمونه تعقیبوي.
انځور: picture-alliance/AA/M.E. Yildirim د پېلټن انټراکتیف، فټنس شرکت چې د ورزش یا تمرین کولو بایسکلونه جوړوي او په آنلاین بڼه ورزشي تمرینونه هم وړاندې کوي، د ونډو ورځنۍ بیې لوړې شوي. دغه بیې له دې وړاندوینې وروسته لوړې شوي چې د سپورت شوقیان به د کرونا ویروس د ویرې له کبله جیمونو ته نه ځي او د دې پر ځای به د پیلټن وزرشي بایسکلونو څخه استفاده کوي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/M. Lennihan د کرونا ویروس احتمالي میلیاردران د مودرنا، په نوم د دواو جوړولو شرکت مشر ستیفن بېنسل (ښي اړخ ته) ښایي په نزدې وخت کې میلیاردر شي چې شرکت یې د کرونا ویروس له پاره واکسین جوړوي چې پر انسانانو وازمویل شي. دا کار د دې سبب شوی چې دغه شرکت د ونډو بیې لوړې شي. مالیزیایي وي چای (کیڼ اړخ ته) چې شرکت یې زیاتره د طبي دستکشو په جوړولو کې ونډه لري، د میلیاردرانو کلب ته د ننوتو په حال کې دی.
په آنلاین بڼه د کاروبار غوړیدل امریکایي شرکت زوم ویډیو کمونیکیشن، چې د ویډیویي کنفرانس له لارې خدمات وړاندې کوي له فبرورۍ میاشتې راهیسې یې د ونډو بیه پنځوس سلنه لوړه شوې. د بیرن شتاین د تحقیق کوونکو د څیړنې له مخې کله چې خلک د کرونا ویروس د وبا د خطر له کبله له کورونو څخه کار کوي نو دا د کاروبار له پاره ښه دی. دغه شرکت د ټول ۲۰۱۹م کال په پرتله په روان میلادي کال کې زیات فعاله مشتریان راخپل کړي دي.
انځور: zoom.us د اروپا په کچه د یو شمیر سترو پلورنځیو کې ځینې خوراکي توکي کمی وو. په سترو پلورنځیو کې د خلکو ډیره ګڼه ګوڼه وه، څه بسته بندي شوي توکي رانیسي. په آنلاین بڼه پلورونکي شرکتونو لکه آمازون او د چنیایي شرکت علي بابا څخه هم د توکو د رانیولو تقاضا لوړه شوې، ځکه چې خلک په دوکانونو کې له سودا رانیولو څخه ویره لري.
انځور: picture-alliance/Photoshot/Sintesi/M. Biatta کله چې ویره د کاروبار د غوړیدو سبب شي د ماسکونو، مکروب ضد مایع او مکروب وژونکو دستمالونو جوړولو شرکتونه هم د لوړې تقاضا سره مخامخ دي، ځکه چې مشتریان د امکان تر حده په دې لټه کې دي چې ژر د کرونا ویروس د خپریدو څخه ځانونه وساتیي. د ۳ام، په نوم امریکايي شرکت چې د نورونو ترڅنګ د مخونو له پاره ماسکونو جوړوي یو له هغو شرکتونو دی چې ډیره ګټه کوي.
انځور: picture-alliance/NurPhoto/Yichuan Cao د سافټ جوړلو آلمان شرکت «ټیم ویور» چې خپلو مشتریانو ته له لیرې واټن څخه د معلوماتي تنکالوژۍ په برخه کې لاس رسی ممکنوي، د کرونا ویروس له خپریدو راهیسې یې د مشتریانو شمیر مخ پر زیاتیدو دی، په ځانګړي ډول په چین کې، چیرې چې لومړی دغه وبا رامنځ ته شوه. په لږو ورځو کې د دغه شرکت د ونډو بیې تر شلو سلنو لوړې شوي دي.
انځور: picture-alliance/B. Kammerer
انځوریز رپوټ: کرونا ویروس او په بالکنونو کې ژوند
د نړۍ په مختلفو هیوادونو کې د کرونا ویروس له امله محدودیتونه د دې سبب شوي دي چې یو شمیر خلک خپل د ژوند یوه برخه د خپلو کورونو په بالکنونو کې تیره کړي. دې وضعیت یو غیر معمولي سیر خپل کړی دی. انځور: picture-alliance/PIXSELL/N. Pavletic د نړۍ مشهور ساکسفون غږونکی کرومپوتیک، هم یوه لوی سټیډیوم ته اړتیا نه لري، څو د خپل ساکسفون غږ د مينه والو غوږونو ته ورسوي. نوموړی د کرواسیا په بندري ښار رییکا کې د خپل کور په بالکن کې موسیقي غږوي. دا ښار شاوخوا ۱۳۰ زره نفوس لري. کرومپوتیک اوس هره ورځ ساکسفون غږوي او یواز لږ شمیر خلک شایدی هیله ولري چې هغه دې له خپله کوره راښکته شي.
انځور: picture-alliance/PIXSELL/N. Pavletic د ساکسفون غږ یوازې د رییکا له ښار څخه نه پورته کیږي، بلکې د آلمان په فرایبورګ کې هم د »باروک آرکستر« غړو د موسیقۍ په ماښام چې د ټول آلمان په کچه ولمانځل شو، د "Ode an die Freude" په نامه د مشهور موسقي جوړونکي بیتهوفن د موسیقۍ پارچه وغږوله. دا شپه د ایټالیا په بالکنونو کې د »موسیقې ماښام« څخه په الهام ولمانځل شوه.
انځور: picture-alliance/dpa/P. Seeger د هغو کسانو له پاره ځاني خطر چې بالکن نه لري د بلجیم حکومت له خلکو غوښتي دي چې د کرونا ویروس د خپریدو د مخنيوي په خاطر دې په خپلو کورونو کې پاتې شي. خو خلک د آزادې هوا د تنفس کولو له پاره د خپلو کورونو په کړکیو کې کښيني، هغه عمل چې په لږې بی توجهې سره له کرونا څخه هم خطرناک ثبتیدلی شي.
انځور: Reuters/J. Geron بالکن د استراحت د ځای په توګه په سیاحتي کیشتیو "Spectrum oft the Seas" کې بالکنونه. دغه کیشتۍ چې آلمان جوړه کړې ده یو کال مخکې د لومړي ځل له پاره له آلمان څخه د آسترالیا پر لور روانه شوې وه. اوس دې کیشتۍ په استرالیا کې لنګر اچولی دی او مسافر نه لري، یوازې خدمه او د کیشتۍ کارکونکي په استرالیا کې د سدني د سواحلو ننداره کوي.
انځور: Getty Images/C. Spencer داسې معلومیږي چې ګواکې د هالیووډ سنیما د فلم یوه صحنه ده، خو نه دا یوازې یوه ښځه ده چې په کټمندو کې پر تناب جامې غوړوي. له دوو اونیو راهیسې د نیپال په پلازمېنه کې هم د خلکو پر ګرځیدو بندیز لګول شوی دی.
انځور: Imago Images/Zuma/P. Ranabhat د لبنان په هولا ښار کې یو بالکن یې پر سلماني خانې بدل کړی دی. څومره ساده کار دی، ځکه قیچې شوي ویښتان باد وړي او د حفاظت له پاره یوازې یو ماسک ته اړتیا ده.
انځور: Reuters/A. Taher د خوراکي موادو د برابرولو لار اړتیا ابتکار رامنځته کوي. د مارسي په ښار کې دا مهربانه سړی نه شي کولی له خپله کوره ووځي. ګاونډیانو یې د خوراکي توکو یوه کڅوڼه ورته راوړې ده. هغه بی له کوم خطره دغه خریطه یو له بل سره د غوټه شویو څادرونو په وسیله پورته کشوي.
انځور: Getty Images/AFP/A.-C. Poujoulat سباستیان مانکو، د فرانسې په باردو ښار کې د بدني ورزش ترینر دی. هغه د یوه آپارتمان مخ ته چې د زړو خلکو ساتنه او پالنه پکې کیږي، د دې له پاره چې هغو صحتمند او روغ پاتې شي له بهر څخه ورته د تمریني حرکتونو لارښونه کوي او هغوې یې اجرا کوي. هغه عمل چې هم دوی د کرونا پر ویروس د اخته کیدو له خطر څخه ساتي او له بلې خوا تازه هوا تنفس کوي.
انځور: Getty Images/AFP/N. Tucat هنس پيتر دورست، یو حرفوي ورزشکار دی. هغه د پارا المپيک په سیالیو کې د سرو زرو مډال ګټلی دی. دغه ۲۶ کلن ځوان وروسته له یوې ترفیکې پيښې څخه د توازن ساتنې د ستونزې ترڅنګ له نورو روغتیایي مشکلاتو څخه رنځ وړي. خو له دې درې ټایره بایسیکل سره کولی شي خپلو فعالیتونو ته دوام ورکړي. اوس هغه د دورتموند په ښار کې د خپل کور په بالکن کې تمرين کوي.
انځور: Getty Images/AFP/I. Fassbender د یوه بالکن لویوالی هم رول لري په موناکو کې له دې لوی بالکن څخه کیدای شې لا زیاته ګټه واخیستل شي. ځکه په دې بالکن کې د لامبو یو حوض هم موجود دی. په داسې یو ځای کې کیدای شي د کرونا ویروس له امله د محدودیتونو وخت په اسانۍ سره تیر کړای شي.
انځور: picture-alliance/dpa/J. Francois Ottonello د کرونا پانډیمي پر مهال طنز په داسې حال کې چې ډیري خلک بالکن نه لري او مجبوره دي په خپلو کورونو کې دننه باقي پاتې شي، د فرانکفورت په ښار کې بیا یو اسکلیټ ځاتنه مختص شوی بالکن لري. البته د خلکو د ویرولو له پاره نه، بلکې د خلکو د خندولو له پاره.
انځور: picture-alliance/dpa/P. Pleul