څو کاله مخکې د سوات په دره کی هم د ترهگرو پر ضد د عملیاتو پر مهال په سلگونو زره انسانان د خپلو کورونو پریښودو ته اړ شوي ول. اوس شمالي وزیرستان د جگړي پر ډگر بدل شوی دی. له دې سیمې څخه اوس ډیر شمیر کسان تیښتې ته اړ شوي دي.

په سلگونه زره انسانان دې ته اړ شوي دي چې خپل کورنه پریږدي او له خپلو ماشومانو او څارویو سره یوځای امنو ځایونو ته کډه شي. په سختې گرمې کې دغه سفر هم دوی ته له مصیبت څخه کم نه دی. دوی په دې هم نه پوهیږي چې په راتلونکي کې به په کوم ځای کې میشت کیږي.

د دغې سیمي خلک له خپل هر ډول شته امکاناتو څخه په استفاده کولو سره له خپل پلارني ټاټوبي او کلي څخه کډه کیږي. د بسونو، لاریو، او کوچنېو موټرو په وسیله چې لږ څه ځای په کښې پيدا کړي، د یو نامعلوم منزل په لور روانیږي.

تر پرون پورې د خپل کور په چاردیوالي کې اوسیدونکې میرمنې نن تر شنه آسمان لاندی شپې ورځې تیروي. ډیر لږ شمیر وزیرستانیان په خیبر پښتونخوا کې د خپلو خپلوانو او دوستانو په کورونو کې اوسیږي او پاتې نور د حکومت له خوا په جوړ شویو کمپونو کې میشت دي.

په دغو کډوالو کې نږدې ۱۵۰ زره ماشومان او ۱۱۰ زره میرمنې شامل دي. د مرستندویه کارکونکو په خبره په سختې گرمي کې ماشومان تر بل هر چا ډیر مرستې ته اړتیا لري. د گرمې په موسم کې د شمالي وزیرستان په شاوخوا سیمو کې هم د حرارت درجه د سانتیگریت په حساب حتی ۴۸ ته لوړیږي.

که څه هم د پاکستان حکومت د کډوالو د نوم لیکنې د بهیر له پاره د پام وړ کارونه کړي دي، خو بیا هم د دغو کډوالو د شمیر د ډیروالي له امله دوی مجبوره دي چې په ډیرې تودې هوا کې په اوږدو اوږدو کتارونو کې په ورځو ورځو انتظار وباسي، څو نوبت يي ورسیږي. که ثبت نام ونه کړي نو هغوې ته خوراکي مواد او نورې مرستې نه ورکول کیږي.

اته کلنه زینب وايي چې هغې له خپلې کورنې سره یوځای له میرعلي څخه تر بنو پوری پر پښو مزل کړی دی. په لاره کې د ولږي او تندې له امله تلې نه شوای. هره شیبه به ورته پلار ویل چې بس اوس بنو ته رسیږو، خو دا سفر نه خلاصیدو. د هغې کشر ورو په لاره کې ناروغه شوې هم وو.

په پنډغالو کې د سختې گرمۍ له امله د مختلفو ناروغیو د خپریدو خطر موجود وي. په دغو کمپونو کې په هر ځای کې ډاکټران موجود دي چې د ناروغانو درملنه کوي.

د روغتیا وزرات او خیریه موسیسو په مختلفو برخو کې سیار کلینیکونه جوړ کړي دي چې ناروغان وړیا معینا کوي او درمل ورکوي. د داکترانو په خبره ډیر شمیر خلک د گرمې او ستړتیا له امله د نس پر ناورغې اخته دي. د دوی په خبره له دغې وضعیت څخه د ماشومانو د ژغورنې په خاطر له هغوې سره باید له ډیری مهربانې سره کار واخیستل شي.

حاجي گل وايي چې هغه له خپلي کورنۍ سره په میلونو میلونو پلې سفر کړی دی او په لاره کې يي یو څلور کلن لمسي هم خپل ژوند له لاسه ورکړی.

اویا کلن جمال وزیر د دویچه ویله خبریال ته وویل:«یوه محفوظ ځای ته د رسیدلو له پاره ما پوره یوه ورځ او یوه شپه پیاده مزل کړی دی. زه سپین ږیرې او ناروغه یم. چې وضعیت لږ هم ښه شي زه غواړم بیرته وزیرستان ته ولاړ شم.»

په بنو کې د اړینو موادو د ویشلو له پاره دری مرکزنه جوړ شوې دي. په دغو مرکزونو کې زیانمن شویو کورنیو سره له ۹۲ څخه تر ۹۳ کیلو گرامه پوری د اړینو موادو مرسته کیږي. په دغو موادو کې وړه، غوړي ، پوره، حبوبات او نور خوراکي توکي شامل دي.

د خوراکي موادو د ویش مسئولیت پوځ ته سپارل شوې دی. پوځ له زیانمن شویو سره د مرستې تر څنگ د امنیت په برخه کې هم خپل مسئولیت ادا کوي.

د خوراکي موادوت او اړینو توکو د ترلاسه کولو له پاره زیانمن شوې کورنۍ باید په ساعتونو ساعتونو په قطارونو کې انتظار وباسي. د زیانمن شویو کسانو شمیر دومره ډیر دی چې د مرسته رسونې د بهیر ټولې هلې ځلې ناکامه بریښي.

د ننګرهار د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو ریاست چارواکي وايي، تېره یوه میاشت (جون ۲۰۱۶) کې شاوخوا ۳ زره کورنۍ هېواد ته راستنې شوي دي.

د دغه ریاست د مالوماتو له مخې د قانوني اسنادو لرونکو راستنېدونکو کورنیو هر غړي ته ۴ سوه امریکايي ډالره ورکول کېږي.

د ننګرهار د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو ریاست وايي، له تېرې یوې میاشتې (جون ۲۰۱۶) راهیسې له پاکستانه د افغان کډوالو راتګ کې ۸۰ سلنه زیاتوالی راغلی.

ځینې راستانه شوي بیا وايي، پاکستان هېواد کې له افغان کډوالو سره ډېر بد چلن کېږي، چې له امله یې ډېری اړ کېږي، چې هېواد ته راستانه شي.

خو یو شمېر هغه راستنېدونکي، چې د کډوالۍ اسناد نه لري، د مرستو له روان بهیره نا خوښه دي او وايي، هېڅ مرسته ورسره نه ده شوې.

هېواد ته راستنه شوې یوه کونډه مېرمن وايي: " هېڅ هم چا نه دي راکړي. راغلو دلته مو ورځ تېره کړه خو چا هېڅ رانه کړل. دلته مو ځای شته خو کور پکې نه شو جوړولی، ځکه وس مو نه کېږي".

د بېرته راستانه شوو مهاجرو د ماشومانو له پاره د ښوونځيو کمښت هم يوه لويه ستونزه ده.

دا مهال پاکستان کې څه دپاسه دوه میلونه افغان کډوال ژوند کوي، چې شاوخوا یو نیم میلون یې ثبت او هغه هېواد کې د اوسېدو قانوني اسناد لري.

د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو رییس غلام حیدر فقیرزي دویچه ویلې ته وویل، په تېره یوه میاشت کې پر تورخم بندر شاوخوا ۳ زره کورنۍ هېواد ته راستنې شوي، چې د ننګرهار سر بېره د نورو ولایتونو اوسېدونکي هم پکې شته .