د شمالي کوریا دولتي خبري آژانس (کې سي ان اې) د چهارشنبې په ورځ خبر ورکړی دی چې د دغه هیواد واکمن کیم جونګ اون، د سویلي کوریا پر وړاندې د پوځي اقداماتو د پلانونو ځنډولو پریکړه کړې ده.
زیاته شوې ده چې دغه پریکړه د واکمن ګوند د مرکزي پوځې کمیسیون په غونډه کې وشوه او د کیم له لوري د غچ اخیستونکو پوځي اقداماتو تر ځنډولو دمخه د کمیسیون غړو اوسنی وضعیت و ارزاوه.
خو د شمالي کوریا د دولتي خبري آژانس په راپور کې د دغې پریکړې د ځنډولو علت نه دی روښانه شوی. په دغه رپوټ کې دا هم راغلي دي چې کمیسیون د دغه هیواد د جګړې د تدابیرو د غښتلي کولو پر سر هم بحثونه کړي دي.
تیره اوونۍ د کیم خور کیم یو جونګ، د غچ اخیستونکو اقداماتو څخه خبرداری ورکړی وو. هغې ویلي ول چې په دغو پلانونو کې ښایي پوځ ښکیل شي، خو په دې هکله یې څه نه وو ویلي چې د کومو اقداماتو په هکله غور کیږي.
د ترینګلتیا زیاتیدل
له څو اوونیو راهیسې د پيونګ یانګ او سئول ترمنځ اړیکې لاپسې ترینګلي شوي دي. شمالي کوریا په ځانګړې توګه پر دې باندې په غوسه ده چې سویلي کوریا د هغو فعالانو په مخنیوي کې پاتې راغلی چې د شمالي کوریا ضد اعلامیې یا شبنامې د پولې له بلې غاړې وراستوي.
شمالي کوریا وایي چې د اعلامیو خپرول له هغه تړون څخه سرغړونه ده چې د پوځي تقابل مخنیوی کوي.
تیره اوونۍ شمالي کوریا پر پوله له سویلي کوریا سره د اړیکو دفتر ته چاودنه ورکړې وه او وروسته یې سویلي کوریا ته د ۱۲ میلیونه شبنامو د استولو ګواښ کړی وو.
د شمالی کوریا پوځ ویلي دي چې دوی د «اقداماتو یو پلان» ارزوي چې پکې د سرحدي پوستو بیرته نیول شامل دي کوم چې د دواړو هيوادونو ترمنځ د شوي تړون د چوکاټ له مخې پريښول شوې وې. همداشان پوځ د سیاحت او اقتصاد ګډ زون ته د ځواکونو د استولو خبره هم کړې وه.
ځیني کارپوهان حدس وهي چې د شمالي کوریا له لوري د احتمالي پوځي اقداماتو ځنډول له سویلي کوریا څخه د امتیازاتو د ترلاسه کولو هڅه ده. خو د سویلي کوریا له پاره به دا ناممکنه وي چې پر ځینو سترو اقداماتو توافق وکړي، ځکه په دې سره به د شمالي کوریا پر وړاندې د هغو بندیزونو پر ضد ګام پورته کړي چې پر دغه هیواد د اتومي وسلو د پروګرام له کبله لګول شوي دي.
په وروستیو میاشتو کې د شمالي کوریا او امریکا متحده ایالاتو ترمنځ خبرې اترې چې د شمالي کوریا د اتومي بې وسلې کیدو په اړه وې هم ځنډیدلي دي. دغه خبرې وروسته له هغې وځنډیدې چې متحده ایالاتو د شمالي کوریا له خوا په خپل اتومي پروګرام کي د لږ مصلحت په بدل کې د بندیزونو نرمولو غوښتنه رد کړه.
زموږ له آرشیف څخه:
اوس د نړۍ کوم هیواد څومره اټومي وسلې لري؟
د سپيري د تازه رپوټ په حواله، اوس په نړۍ کې د اټومي وسلو شمیر کم شوی دی، خو د اټومې وسلو درلودونکي هیوادونه خپل اټومي بمونه لا عصري او وژونکي کوي. دا چې کوم هیواد څومره اټومي بمونه لري، په انځوريز رپوټ کې يې ولولئ!
انځور: Getty Images/AFP/J. Samadد سپيرې رپوټ وايي چې اوس مهال روسيه د نړۍ په سطحه تر ټولو ډيرې يعنې ۶۳۷۵ اټومې وسلې لري. روسيې اوس مهال ۱۵۷۰ اټومې وسلې نصب کړې هم دي. پخواني شوروي اتحاد د لومړي ځل له پاره ۱۹۴۹م کال کي اټومې آزموينه کړې وه. په ۲۰۱۵م کې روسيې ۸۰۰۰ اټومې وسلې درولودلې. سپرې دا هم ويلی دی چې روسیه او امريکا نوې او قیمتي اټومې وسلې تولیدوي.
د سپيري په حواله، امريکا اوس مهال ۵۸۰۰ اټومې وسلې لري چې ۱۷۵۰ يې نصب کړل شوي هم دي. امريکا په لومړي ځل په ۱۹۴۵م کال کې خپله اټومي آزموينه وکړه چې يو څه موده وروسته يې د جاپان پر هيروشيما او ناګاساکي ښارونو اټومې بمونه استعمال کړل. د ترمپ اداره اوس د اټومي وسلو پر عصری کولو کار کوي. امريکا د ۲۰۱۹م کال راهیسې د اتومي وسلو د ذخیرو په اړه د معلوماتو خپرول درولي دي.
اټکل کيږي چې چين اوس مهال ۳۲۰ اټومي بمونه لري او د سيپرې رپوټ په حواله چین هم اوسمهال د خپلو اټومي وسلو سيستم پر لا عصري کولو کار کوي. چين د آسيا تر ټولو بډای هيواد دی او د نړۍ په سطحه تر ټولو ستر پوځ لري. خو پوځي واقعي وړتيا په اړه يې او دا چې څومره نصب کړې اټومې وسلي لرې، معلومات نشته. چين خپله لومړنۍ اټومي آزموینه په کال ۱۹۶۴ کې کړې وه.
د اروپا په سطحه تر ټولو ډيره اټومې وسله فرانسه لري. شمیر يې ۲۹۰ ښودل شوی دی چې له ډلې څخه يې ۲۸۰ يې نصب کړل شوي دي. فرانسې په ۱۹۶۰م کال کې د اټومي وسلو جوړولو تکنالوژي ته لاسرسی پيدا کړ. سيپرې وايي چې فرانسه اوس هم تر يوه حده پورې د خپلو اټومي وسلو په اړه معلومات خپروي.
بريتانيا خپله لومړنۍ اټومي آزموینه په ۱۹۵۲م کال کې ترسره کړه. بريټانيا چې د امریکا متحده ايالاتو نژدې دوست هیواد دی، په ۲۱۵ شمیر کې اټومې وسلې لري چې ۱۲۰ يې نصب کړل شوي دي. دغه هیواد ويلي دی چې د خپلو اټومي وسلو زیرمه يې لږ کړې او ۱۸۰ ته يې راښکته کړې ده.
د پاکستان د اټومي وسلو شمیر ۱۶۰ ته رسیږي. د سيپري په حواله، وروسته له هغې چې پاکستان په ۱۹۹۸م کال کې اټومي بم جوړ کړ، دغه هیواد او هند د مختلفو اټومي وسلو تولید ته زور ورکړ. د پاکستان او هندوستان په حواله د دوی د اټومي وسلي يوازې د دفاعی مقصدونو له پاره دي. دغه دوه هیوادونه چې ښه مناسبات نه لري، د چارو کارپوهان وايي که تر منځ يې جګړه ونښلی نو په اټومي جګړه هم بدلیدلای شي.
هندوستان د ۱۵۰ اټومي بمونه لري. هند خپله لومړنۍ اټومي آزموينه په ۱۹۷۴م کال کي او دوهمه يې ۱۹۹۸ کې وکړه. هند ژمنه کړې چې له چين او پاکستان سره د سرحدي ستونزو پر لرلو سربیره به د خپلې خوا په لومړي ځل اټومې حملې نه کوي. پاکستان او هند د خپلو توغندیزو آزموينو په اړه معلومات خپروي، خو د اټومي وسلو په اړه يې ډير لږ معلومات خپاره کوي.
هندوستان تر ۱۱۰ پورې اټومي بمونه لري. هند خپله لومړنۍ اټومي آزموينه په کال ۱۹۷۴ او دوهمه يې ۱۹۹۸ کې ترسره کړې ده. دغه هیواد ژمن دی چې چين او پاکستان سره د سرحدي ستونزو د لرلو سربیره به د خپلې خوا په لومړي ځل اټومې حملې نه ترسره کوي.
اسرائيل چې د ۱۹۴۸ تر ۱۹۷۳ کال پورې يې درې ځله له عربي هیوادونو سره جګړې کړې دي، د اټومي وسلو شمير يې ۹۰ ته رسیږي. اسرائيل د خپل سیاست له مخې اوس هم د خپلو اټومي پروګرامونو په اړه هيڅ معلومات نه خپروي.
شمالی کوریا له ۳۰ نه نيولې تر ۴۰ پورې اټومي وسلې لرې. تیر کال د امريکا ولسمشر دونالد ترمپ او د شمالي کوريا رهبر کيم جونګ وليدل. تر دغې ليدنې وروسته شمالي کوريا د خپلو توغندويزو او اټومي آزموينو د درولو اعلان وکړ. که څه هم د شمالي کوريا اصلي ستونزه له سويلي کوریا سره ده، خو بیا هم لويديځ د دغه هيواد له اټومي پروګرام څخه انديښنه لري.
د ملګرو ملتونو له خوا پر لګول شوو تحریمونو سربیره، شمالي کوريا په ۲۰۰۶م کال کې د اټومي وسلو یوه آزموینه ترسره کړې وه.
