تېر میلادي کال طبیعي پېښوهم په نړۍ کې ډېر زیانونه اړولي دي. د مونیخ رې «MunichRe» په نامه د بیمي آلماني شرکت د سه شنبې په ورځ اعلان وکړ چې په ۲۰۲۳م کال کې د طبیعي پیښو له کبله رامنځ ته شوي مالي زیانونه شاوخوا ۲۵۰ میلیارد ډالرو ته رسیږي چې د ۲۰۲۲ م کال د طبیعي پیښو له ټولو زیانونه په څیر یاد شوي دي.
خو میونخ رې د بیمې شرکت وایې چې په ۲۰۲۳ کال کې، د تیرو کلونو پر خلاف، "په سترو صنعتي هیوادونو کې لوی آفتونه" د مالي زیانونو د زیاتوالي لامل ندي شوي، بلکې شدیدې طبیعي پیښې او د آب و هوا اړوند طبيعي پیښې د نړۍ په ډیرو سیمو کې په لوړه کچه د زیانونو لامل شوي دي.
د بیمې دغه آلماني شرکت ویلي چې پهشمالي امریکااو اروپا کې د شدیدو طبیعي پیښو له امله د زیانونو دومره لوړه کچه هیڅکله نه وه ثبت شوې. له دې پلوه په شمالي امریکا کې شاوخوا ۶۶ ملیارده ډالر زیان رسیدلی چې له هغې یوازې ۵۰ ملیارده ډالره یې بیمه شوي جایدادنونه ول. په عین وخت کې په اروپا کې بیا ټول تاوان لس ملیارد ډالرو ته رسیدلی، چې اته ملیارد ډالر یې بیمه شوي جایدادونه ول.
د مونیخ ری بیمې شرکت کې د اقلیمي څیړنې د ټیم مشر ارنسټ راوخ وویل: «د ځمکې د تودوخې زیاتوالی به د شدیدو طبیعي پیښو او له دې اړخه د احتمالي زیانونو د زیاوالي سبب وګرځي.»
په ۲۰۲۳ کال کې د طبیعي پېښو له کبله د قربانیانو شمېر ۷۴ زره تنو ته لوړ شوی او په دې توګه دا د تېرو پنځو کلونو د اوسط شمیر په پرتله د پام وړ لوړوالی دی چې شاوخوا ۱۰ زره تنو ته رسیږي.انځور: Bodo Marks/dpa/picture alliance هغه زیاته کړه: «د تودوخې په لوړه درجه کې ډیرې اوبه تبخیر کیږي او د ځمکې په اتموسفیر کې د نم [رطوبت زیاتوالی د ډیرو طوفانونو له پاره بالقوه انرژي رامنځ ته کوي.»
په ۲۰۲۳ کال کې د طبیعي پېښو له کبله د قربانیانو شمېر ۷۴ زره تنو ته لوړ شوی او په دې توګه دا د تېرو پنځو کلونو د اوسط شمیر په پرتله د پام وړ لوړوالی دی چې شاوخوا ۱۰ زره تنو ته رسیږي.
د دغو لویو طبیعي پيښو د قربانیانو د شمیر ډیریدو لامل هم په تېره فبرورۍ میاشت کې د ترکیې او سوریې په جنوب ختیځ کې ویجاړونکې زلزلې بلل شوي دي.
د مونیخ رې د بیمې شرکت په وینا، په ۲۰۲۳ م کال کې شاوخوا ۶۳،۰۰۰ کسان د ورته جیو فزیکي پیښو په پایله کې مړه شوي، چې دغه شمیر له ۲۰۱۰ کال راهیسې دومره لوړې کچې ته نه وو رسیدلی. تېر میلادي کال کې ۷۶ سلنه اقتصادي زیانونه د اب او هوا له امله ول او ۲۴ سلنه زیانونه بیا د جیو فزیکي پېښو لکه زلزلې له امله رامنځته شوي ول.
ژمني طوفان د تور سمندرګي سیمې ځپلې دي
د تورې بحيرې په سيمه کې يوه طوفان سخت زيان اړولی دی. په بلغاريا، اوکراين او روسيه کې یې له کبله بريښنا قطع شوې، سېلابونه راغلي او سختې واورې يو شمير سيمې ځپلي دي.
انځور: Dmitry Feoktistov/TASS/dpa/picture allianceپه بلغاريا کې په نوامبر میاشت کې درنې واورې د دغه هېواد شمال ختیځ ډېر اغیزمن کړی دی. د تور سمندرګي په سيمه کې سخت طوفان د بلغاريا ترڅنګ اوکراين او روسيه هم اغيزمنه کړې ده.
سختې واورې د اوکراين په اوديسا کې ترافيک په ټپه درولی وو. د «Ukrainska Pravda» په نوم آنلاين ورځپاڼې د رپوټ په حواله د سيمې د انرژۍ د يوې دستګاه ۱۱۰ متره لوړ دودکش نړېدلی. د دوشنبې په سهار کابو ۱۵۰ زره کوررونو بريښنا نه لرله او خلکو ته په کور کې د پاتېدو لارښوونه شوې وه. ښوونځي هم تړل شوي ول.
په اوکراين کې ترافيکي ګډوډي
ژمی په جدي توګه د اوکراين پلازمينې کيف ته هم رسېدلی دی. چارواکو ويلي دي چې د تور سمندرګی په سيمه کې تر سخت ژمني طوفان وروسته په سونو ټکرونه شوي دي. ويل شوي چې څه نا څه ۱۳۰۰ لارۍ او کابو ۸۴۰ موټر يا خو ټکر شوي او يا هم د واورو له کبله پر لاره بند پاتې ول. په داسې حال کې چې يخني په زياتيدو ده، په دې اړه انديښنې ډېرې شوي دي چې روسيه به په هوایي بريدونو کې د انرژۍ زیربناوې په نخښه کړي.
په کريميا کې واورين سېلابونه
په کريمیا نيمه ټاپو کې چې په ۲۰۱۴م کال کې روسیې الحاق کړ، د سختو سېلابونو رپوټونه ورکړل شوي دي. د يوه ۵۰ کلن سړي د ډوبيدو او نورو اوو کسانو د ټپيانيدو خبر ورکړل شوی. په سيمه کې د روسیې له خوا ګمارل شوي چارواکي سېرګې اکسيونوف بيړنی وضعيت اعلان کړی دی. [په انځور کې] ليدل کيږي چې خلک هڅه کوي په بادي کښتيو کې له يخنۍ او سېلابه ځانونه وژغوري.
په ايسپريه کې څو متره واوره ورېدلې
په بلغاريا کې دمګړۍ ډېر سړکونو د واورې او ونو د چپه کيدو له کبله بند دي چې بايد تصفيه شي. ځيني مهمې غرنۍ لارې بندي دي او هوايي او د ريلګاډو ترافيک هم له محدوديت سره مخامخ دی. د سختې واورې له کبله تر زرو ډېرو ښارګوټو او کليو بریښنا پرې شوې ده. په څلورو سيمو کې بيړنی حالت اعلان شوی.
د روسیې په جنوب کې د کراسنودار سیمه طوفان ډېره اغيزمنه کړې ده. په سوچي ښار کې سترو څپو ساحلي سيمې اغیزمنې کړي دي. سوچي د ګرجستان سرحد ته څېرمه د سمندر پر غاړه پروت ښار او د سېلانيانونو د خوښې ځای دی. په داسې حال کې چې د سمندر څپې تر اتوو مترو لوړې دي د نووروسويک پايپ لاين په اوږدو کې د ټانکرونو د بار کولو پروسه درول شوې او ټانکرونه خوندي ځای ته انتقال شوي.
د ترکیې په پلازمينه انقره کې ځوانان چې يوازې خولې لرونکی جاکټونه یې له يخنۍ ساتي، له ساحله لیرې له دې غير معمولي ډېرې واورې څخه خوند اخلي.
