د کراچي په ژوبڼ کې هغه فيله يا هاتۍ مړه شوې ده چې ورته د «نورجهان» نوم ورکول شوی و. دغه فيله ناروغه وه او د اپريل په مياشت کې يې د سرطان د يوې ناروغۍ له کبله عاجل طبي مراقبت شوی و.
د ژوو د حقونو د دفاع نړيوال سازمان «فير فوټن» د شنبې په ورځ (د ۲۰۲۳ کال د اپريل ۲۳ نېټه) راپور ورکړ چې له مړيني مخکې د کراچي ښار د ژوبڼ دغه فيله نهه ورځې پر يو اړخ پرته وه ځکه چې د شا دوې پښې يې فلج شوي وې.
دغه مطلب هم ولوئ: فيلان ولي په پښو اورېدلای او د ژبو تر منځ فرق کولای سي؟
د ژوو مدافعين وايي چې دغه فيله ځو ورځې پر زکندن پرته وه، بېله دې چې په کافي اندازه مراقبت يې وشي. د اړونده ژوبڼ رئيس کنور ايوب د نورجهان مړينه تائيد کړې ده.
په تايلنډ کي د فيلانو د دوديزي لوبي سيالۍ
په تايلنډ کې د فیلانو په «پولو» دودیزي لوبي سياليو کې په مجموع کې لسو لوبډلو برخه اخیستې وه. انځوريز راپور انځور: Reuters/Soe Zeya Tun د اسونو په شان خو سست پولو د فیلانو پولو هم په بشپړ ډول د اسانو د پولو لوبي په شان ده. سپین توب باید د سیالي لوبډلې ګول ته ورسول شي. د اسانو د پولبي برعکس په دې لوبه کې میدان کوچنی، د هاکي لرګي اوږده او د لوبې وخت لنډ وي.
انځور: Reuters/Soe Zeya Tun په دې ټورنمنت کې لس فیلان برخه اخلي چې ټولي یې فيلانې وي. دغه فيلاني د دې لوبې له پاره روزل کيږي. پر هري فيلي دوه لوبغاړي سپاره وي.
انځور: picture-alliance/Photoshot/R. Sageamsa د هاکي له پاره یو یا دوه لاسونه؟ د پولو دغه لوبه نارینه او ښځينه لوبغاړي دواړه یې کولای شي. ښځې کولای شي چې له دوو څخه تر درو مترو پورې هاکي او دواړه خپل دواړه لاسونه استعمال کړي، د دې برعکس بيا نارينه یوازي د یو لاس کارولو اجازه لري. یوه لوبه له دوو دوو، اووه دقیقه یې برخو څخه جوړه شوې وي.
انځور: Reuters/Soe Zeya Tun د دې لوبې فکر څنګه پیدا شو؟ په ۱۹۸۱م کال کې کله چې شوټي جیمز او بریټې جِم ایډروډ، دواړه په سویزرلنډ کې سره یوځای ناست ول د دې لوبې فکر ورسره پیدا شو. ایډرود په نيپال کې یو هوټل درلود او جیمز د پولو لوبغاړی وو. تر دې یو کال وروسته د «ورلډ اېلیفنټ پولو ایسوسيشن» بنسټ کیښودل شو.
انځور: Reuters/Soe Zeya Tun د حیواناتو مدافع سازمانونه پر دې لوبې انتقاد کوي. د دوی په خبره فیلان د دې لوبې له پاره مناسب نه دي. سږکال هم په دې اړه احتجاجونه وشول چې فیلان په کوتکونو وهل شوي. پر فیلانو د ظلم او تشدد یوه ویډیو هم خپره شوې وه.
انځور: picture-alliance/AP Photo/S. Lalit تر لوبي مخکې او وروسته فیلانو ته د هغوي د خوښې خواړه ورکول کیږي. فيلان اناناس، پپيتا، کیله، ګني او مالګينې ورجې ډیر خوښوي. په تايلنډ کې نږدې ۴۰۰۰ ځنګلي فیلان موجود دي په داسې حال کې چې د اهلي فیلانو شمیر شاوخوا ۴۷۰۰ ته رسیږي.
انځور: picture-alliance/Photoshot/R. Sageamsa د وخت په تیریدو سره د ځنګلي یا وحشي فیلانو شمیر په پرله پسې ډول کمیږي. د دې یو دليل هم دا دی چې خلک د ځنګل ونې وهي او د دوی له پاره د ژوند ساحه او چاپیریال ورځ تر بلې محدودیږي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/S. Lalit
اوږد زکندن
دا چې ۱۷ کلنه د افريقايي نسل فيله په ژوبڼ کې د اوبو د ځای سره په خپل قفس کې بنده راغلې وه ځکه چې د شا پښې يې فلج شوي وې، نو هغه ۹ ورځي پر يو اړخ پر همدا يوځای پرته وه، بېله دې چې اړخ يا ځای يې بدل کړلای شي.
هغه وخت د ژوو د حقونو سازمان ويلي ول چې د دغې فيلي وضعيت خراب دی او دا چې «ژوند يې د ګواښ سره مخامخ» دی.
د «فير فوټن» سازمان مشر ويتنري، امير خليل د نور جهان مړينه د خواښينۍ وړ بللې ده. هغه ويلي: «نور جهان تر دې د بهتر څه حق درلود.»
دغه مطلب هم ولوئ: له پاکستانه ولې یو فیل په الوتکه کې بهر ته انتقالیږي؟
د ژوو ياد نړيوال سازمان د کراچي د اړونده ژوبڼ د تړلو غوښتنه کړې ده ولې چې په آند يې دغه ژوبڼ «نړيوال معيارونه» نه مراعتوي او «په کافي اندازه مجهز نه دی چې د هاتيانو مراقبت په کافي او اړينه توګه وکولای شي.»
د ژوو د حقونو مدافعين د کراچي په دغه ژوبڼ کې د پاتې يوې فيلې «مدهوبالا» د وضعيت په هکله هم اندېښمن دي. هغوی ويلي دي چې د دغې فيلې د يوې اوږدمهالې ملګرې د مړيني وروسته داسي نه چې دغه فيله هم د نورجهان په برخليک اخته شي. د دغه سازمان ويتنري مشر غواړي له همدې کبله د يکشنبې په ورځ و پاکستان ته سفر وکړي او هلته د کراچي په ژوبڼ کې د پاتې فيلې مدهوبالا له وضعيت څخه ځان له نژدې خبر کړي.
د پاکستان ژوبڼونه وخت ناوخته د تنقيدونو سره مخامخ کيږي. يوې محکمې د ۲۰۲۰ کال په پای کې د اسلام آباد په ښار کې د يو ژوبڼ د تړلو امر کړی و. پر دغه ژوبڼ تور و چې پکښې د «کاوان» په نوم فيل شکنجه شوی و. دغه فيل وروسته په کمبوډيا کې يوې طبيعي محافظتي سيمې ته انتقال کړل شو.
آ./ا.ا./ن.ص.
د «کثافاتو پاچا» ولي شينګياه او واښه خوري؟ ـ انځوريز البوم
روب ګرينفيلډ د چاپيريال ساتنې يو فعال دی. د امريکا د متحده ايالاتو دغه اوسېدونکی غواړي اقليمي ستونزو ته د خلکو پام واړوي او د اقليم ساتنې له پاره وړانديزونه لري. دلته يې وپېژنئ: انځور: DW/G. Bencheghib د بوټو پاڼې، شينګياه او سبزيجات وخورئ ګرینفیلډ صرف د هغو سبزيجاتو له لاري ځان تغذيه کوي چي پخپله يې کري او رېبي يې. نوموړی د دې تر څنګ هغه د خوړلو وړ واښه او د بوټو پاڼي خوري چي په شاوخوا سيمه کي يې راشنه کيږي. نوموړی غواړي چي په دې توګه تجربه وکړي چي ايا پرته د صنعتي توليد له لاري په لاس راغلو خوراکي توکو څخه هم ژوند ممکن دی که نه. نوموړی غواړي خپله دغه تجربه د نورو انسانانو سره شريکه کړي.
انځور: DW/G. Bencheghib کوچني خو زيات بدلونونه راولئ ګرينفيلډ چي پخوا يې غوښتل مليونر او پانګه لرونکی کس وګرځي په ژوند کي يې زيات بدلونونه راغلي. د هغه په وينا هغه په خپل ژوند کي په زرهاؤ واړه واړه بدلونونه راوستلي لکه د کڅوړو د استعمال څخه ډه ډه، د اوبو د بوتلونو ساتل، د خوراک رانيولو پر ځای پخپله توليدول او داسي نور. هغه د پيسو له لېوال څخه د چاپيريال په فعال تبديل سوی دی.
انځور: DW/G. Bencheghib ګرينفيلډ د متحده ايالاتو په اورلاندو کي په خپل نژدې ۱۰ مربع متر کور کي ژوند کوي کوم چي نوموړي پخپله له زړو موادو جوړ کړی دی. هغه له لسو کالو راهيسي داسي ژوند کوي چي چاپيريال ته یې زيان ونه رسيږي. د بېلګي په توګه هغه د برېښنا پر ځای د لمر انرژي کاروي او د نورو سره مرسته کوي چي خپل د ژوند په طرز کي تغيير راولي.
انځور: DW/G. Bencheghib ساده ژوند خو لوړ فکر ولرئ ګرينفيلډ په دې باور دی چي راتلونکی پېر د ساده ژوند او هسکو فکرونو دی. هغه وايي چي لږ مصرف او لږ استعمال د لږو کثافاتو او لږو ضايعاتو سبب ګرځي. نوموړي د يوې مياشتي له خپلو کثافاتو څخه جامې جوړي کړي او په ښارونو کي په پښو سفر کوي چي خلک د چاپيريال له ستونزو خبر کړي.
انځور: DW/G. Bencheghib د کثافاتو له پاچا کېدو ډډه مه کوئ ه ۲۰۱۶ کال ګرينفيلډ د تجربې له لاري معلومه کړه چي هر امريکايي هره ورځ شاوخوا دوه کيلو ګرام کثافات جوړوي. نوموړي د يوې مياشتي له کثافاتو ځان ته جامې جوړي کړي او ځان ته يې د «کثافاتو د پاچا» لقب ګټلی دی. هغه غواړي په دې توګه د زياتو کثافاتو ستونزي ته د نړۍ پام واړوي. په وينا يې هغه هيڅوک ګرم نه ګڼي بلکه صرف اصلاح ته هڅول يې مقصد دی.
انځور: DW/G. Bencheghib