احمدي زیاته کړې ده چې په فزيکي ډول سره د افغانستان د ډالرو مقدار «صفر ته نژدې دی» ځکه چې دغه هیواد تیره اونۍ د طالبانو د حملو له کبله دانتقال پخاطر پلان شوي نغدې پيسې نه دي ترلاسه کړي.
هغه لیکلي دي: «راتلونکی انتقال به هيڅ کله ترسره نشي.» احمدي زیاته کړې، «داسې ښکاري چې زموږ شریکانو ښه اطلاعات درلودل دا چې څه پيښيدونکي ول.»
هغه یادونه کړې چې د ډالرو کمښت به احتمالأ د افغانۍ ارزښت راټيټ او پولي انفلاسیون لوړ کړي چې په دې سره به د افغانستان بيوزله خلک نورهم صدمه وويني.
له هغه ځایه چې د امریکا متحده ایالاتو حکومت طالبان، یوه تحریم شوې تروريستي ډله بولي، دغو ذخیره شوو پيسو ته لاسرسی به ښايي پيچلی کار وي. اجمل احمدي لیکلي دي: «طالبانو نظامي بریا ترلاسه کړه، خو اوس باید حکومت وکړي.»
طبعأ طالبانو ته به د خارجي اسعارو د ذخیرې په کمبود سره حکومت کول هم اسانه نه وي.
پیسې څنگه چاپیږي؟
په ۲۰۱۷ م کال د اروپا د مرکزي بانک لخوا یو نوئ او ډیر مطمیینه ۵۰ یورويي بانک نوټ چاپ سو. دلته به تاسي ته ښکاره سي ، چي دچاپ ماشینان څنگه دعادي پُنبې څخه دغه ټولي پیسې (بانک نوټونه) چاپوي؟
انځور: picture alliance/dpa/F. Rumpenhorst
پنبه او پیسې
پنبه د یورو بانک نوټونو اصلي مواد تشکیلوي. هغه دعادي کاغذونو تر موادو ډیرمقاومت لري او دهغه څخه جوړسوي بانک نوټونه که یوواري په ماشین کي پریولل سي، هم نه خرابیږي.
انځور: tobias kromke/Fotolia
دکاغذونو پټ ترکیب
پنبه پاکه او پریولل کیږي او ورڅخه کاغذ جوړیږي. خو دهغه په ترکیب کي چي څشي ورگډیږی، د هغه راز پټ پاتیږي. وروسته غټ ماشینونه ددغه ترکیبي مایع موادو څخه کاغذونه جوړوي. په هغه کي د همداوس څخه لا د بانک نوټونو دنه جعلي کیدو ډیر مشخصات ورگډیږي، لکه زرین خطونه او نور.
انځور: Giesecke & Devrient
امنیتي مشخصات
په یوه یورو بانک نوټ کي تر لسو اضافه امنیتي مشخصات ورگډیږي ، تر څو جعلي کیدل یې سخت سي. یو د هغو څخه سخت او مقاوم پلاسټیک دی، چي دلته په یوه شخصي مطبعه کي د بانک نوټونو دکاغذ سره ورگډیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
په ټنونو دروند فشار واردول
په چاپخانو کي په یوه مغلقه پروسه کي بیا رنگونه د کاغذو سره گډیږی. لس کیلوگرامه رنگ د تقریبأ ۴۰۰۰۰۰ شل گونو بانک نوټونو دپاره کفایت کوي. تر هغه وروسته بانک نوټونه نورو ماشیانانو ته لیږل کیږي، چي په ۸۰ ټنه فشار سره ورباندي سنگي ټاپې وهل کیږي. تر دغه دومره فشار وروسته بانک نوټونه نه یوازي په ځینو برخوکي ژوریږي، بلکه خپل رنگ هم اړوي رااړوي.
اوس نو بایر پر هر بانک نوټ باندي یوه نمره ووهل سي. ددې څخه سړی پوهیږي ،چي هغه چیري چاپ سوی دی. په اروپا کي تقریبأ لس چاپخانې پیسې چاپوي. تر یوه مشخص کودنمبر وروسته پیسې د یورو د زون پر مختلفو اروپايي هيوادونو باندي تقسیمیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
د پیسو د چاپ پر سر رقابت
پخوا به هر دولت په اتوماتیک ډول خپل داخلي مشتري ته د بانک نوټونو د چاپ فرمایش ورکاوه. خو اوس د اروپا مرکزي بانک د اروپا په سطح خپل فرمایشونه داوطلبی (بولۍ) ته ورکوي. دا کار پر هغو چاپخانو باندي فشار راوړي، چي د پیسو چاپ ورته گران تمامیږي. ځکه نو المانۍ چاپخانې (Giesecke & Devrient) په مونشن کي خپله یوه چاپخانه وتړله او ۷۰۰ کسان یې بیکاره کړل. خو د لایپزیک په ښار او مالیزیا کي یې پرېښوله.
انځور: Giesecke & Devrient
په اروپا کي بانک نوټونه ډیر نه استعمالیږي
د پخوانیو بانک نوټونو پرخلاف د یورو نوي بانک نوټونه د رنگونو یواضافه قشر هم لري،چي له کبله یې ژر نه زړیږي. خو نوي تکنالوژۍ په مرور سره د زمان د چاپخانو معامله هم خرابه کړې ده. پر دې سربیره اوس په اروپا کي د بانک نوټونو څخه ډیر کار نه اخیستل کیږي او په عوض یې بانکي کارټونه استعمالیږي. خلگ د ځانو سره نقدي پیسې نه ساتي. خو داروپا برعکس بیاپه نورو هيوادونو کي د بانک نوټونو څخه ډیر کار اخیستل کیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
د زړو پیسو څخه د ږغونو د تیریدو د موانعو استفاده
مخکي تردې چي پیسې بازار ته راووزي او په کار ولویږي ،دیوې ډیري چټکي ډیجیتل کامرې څخه تیریږي. هغه بانک نوټونه چي ددغه امتحان څخه را ونه وزي، میده کیږي او ورڅخه یو ډول کاکونه جوړیږي. هغوی وروسته د مثال په دول په داسي دیوالونو کی کاریږي، چي باید ږغ ورڅخه تیر نسي. مثلأ د ریلگاډو یا سړکونو څنگ دیوالونوکي. که بانک نوټونه تر څو کلونو وروسته زاړه سي، نو هم عین معامله ورسره کیږي.
انځور: picture-alliance/dpa/Giesecke & Devrient
یو ۵۰۰ یورو بانک نوټ په ۱۶ سِنته چاپیږي
بانک نوټونه بسته کیږي او د هر اروپايي هیواد مرکزي بانک ته لیږل کیږي. هر بانک نوټ د ۷ څخه تر ۱۶ سنتو پوري چاپیږي او قیمتونه یې په امنیتي مشخصاتو پوري مربوطیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
ډیري جعلي پیسې په جریان کي دي
د چاپ پر دغي ډیري مغلقي پروسې او امنیتي مشخصاتو سربیره جعلکاران پردې باندي کمیابه کیږي، چي کال په کال په سل هاوو زره جعلي پیسې راوباسي. پروسږکال دومره یورو بانک نوټونه جعلي سوي وه، چي په ۲۰۰۲ م کال کي دهغه د راخلیدو راهیسي یې سابقه نه درلوده. د اروپا مرکزي بانک په ټوله نړی کي د۹۰۰۰۰۰ جعلي بانک نوټونو بازار ته راوتلل ثبت کړي دي.
انځور: picture-alliance/dpa/S. Hoppe
۵۰۰ یورو بانک نوټ نور نه چاپیږي
نوي یورو بانک نوټونه به تر ټولو دمخه یوشی ولري: هغه به ډیراطمیناني او اسانه نه جعلي کیږي. په ۲۰۱۳ م کال کي لمړی پنځه، په ۲۰۱۴ کال کي لس او په ۲۰۱۵ کال کي شل یورويي نوي بانک نوټونه چاپ سول. پنځوسئ به د ۲۰۱۷ م کال کي په سر کي چاپ سي. ۱۰۰ او ۲۰۰ یورو بانک نوټونه به بیا تر هغه وروسته د یوه کال په تفاوت سره چاپ سي. خو۵۰۰ یورو بانک نوټونه به نور نه چاپیږي.