ملګرو ملتونو لا دمخه خبرداری ورکړی دی چې په افغانستان کې د وچکالۍ او واک ته د طالبانو تر رسیدو وروسته د رامنځ ته شوي اقتصادي بحران وروسته ښایي په افغانستان کې ۲۲ میلیونه یا د دغه هیواد تر نفوس نیمایي زیاته برخه د خوړو له سخت کمښت سره مخامخ شي.
د طالبانو د روغتیا وزرات مرستیال عبدالباري عمر، په کابل کې په یوه خبري کنفرانس کې وویل: «یو ډیر مهم مشکل دی چې د تیر حکومت څخه په میراث راپاتې دی او هغه د خوړو کمښت دی.»
نوموړي د ملګرو ملتونو د خوړو نړیوال پروګرام ارقامو ته په اشارې سره وویل چې له مخې یې تر پنځه کلنۍ ښکته ۳،۲ میلیونه ماشومان به د کال تر پایه د خوړو له سخت کمښت سره مخامخ شي. د هغه په خبره د امریکا متحده ایالاتو له ملاتړ څخه برخمن پخواني حکومت د دغه ناورین د مخنیوي له پاره پوره اقدامات نه ول کړي.
د روغتیا وزارت مرستیال ویلي دي: «شل کاله د روغتیا سکتور پر بهرنیو مرستو ولاړ وو. هیڅ داسې بنسټیز کار نه وو شوی... چې د روغتیاپالنې زیر بناوې او د هغه منابع باقي وپایي.»
د عبدالباري عمري په خبره بهرنیو بسپنه ورکوونکو او غیر حکومتي سازمانونو هر څه تمویلول خو «هیڅ کومه فابریکه نه ده جوړه شوې او داخلي منابع نه دي کارول شوي.»
نړیوال سازمانونه په خپلو ژمنو کې پاتې راغلي؟
د فرانسې خبري آژانس په خپل رپوټ کې لیکلي ي چې طالبانو د اګست میاشتې پر پنځلسمه نېټه پخوانی حکومت راوپرځاوه او واک ته ورسیدل. تر هغه وروسته نړیوالې ټولنې خپلې هغه مرستې کنګل کړي چې د هیواد اقتصاد پرې تر ډېره تکیه وو.
د آلماني مرستندويه سازمان «وېلت هُنګر هيلفه» هر کال په نړۍ کي د لوږي په تړاو د هيوادونو يو ليست خپروي. له لوږي سره مخامخ دغو هيوادونو په سږني راپور کي افغانستان په کوم مقام دی؟ انځوريز راپور يې دلته وګورئ:
انځور: AP
۸۷ مقام ـ ايران
ايران د هند، پاکستان او افغانستان هغه ګاونډی هيوا دی، چي د لوږي ستونزه پکښي تر زياتي اندازې حل سوې ده. دغه هيواد د لوږي په ترڅ کي له خپل ګاونډي هيواد افغانستان څخه ۷۷ مقامه بهتر دی. د ۲۰۱۹م کال له پاره ورکول سوي نمرې (۸،۲).
انځور: TASNIM
۲۴ مقام ـ پاکستان
زيات نفوس لرونکی هيواد پاکستان تر هند وروسته د آسيا دويم لوی هيواد دی چي پکښي د وږو انسانانو شمېر تر نورو زيات دی. دغه هيواد په ليست کي تر هند ۸ مقامه او تر افغانستان ۱۴ مقامه بهتر دی. د ۲۰۱۹م کال له پاره ورکول سوي نمرې (۲۸،۵).
انځور: AP
۱۶ مقام ـ هند
هند د آسيا له تر ټولو لوی هغه هيواد دی چي پکښي د لوږي جدي ستونزه موجوده ده. د ۲۰۱۹م کال له پاره ورکول سوي نمرې (۳۰،۳).
انځور: picture-alliance/dpa
۱۰ مقام ـ افغانستان
په نړۍ کي د تر ټولو زيات لوږي سره مخامخ هيوادونو په لړ کي افغانستان پر لسم مقام دی. د ۲۰۱۹م کال له پاره ورکول سوي نمرې (۳۳،۸).
انځور: picture-alliance/Photoshot
۹ مقام ـ زيمبابوې
زېمبابوې يو له هغو افريقايي هيوادونو څخه دی چي پکښي لوږه د زياتو انسانانو د ورځني ژوند يوه لويه ستونزه ده. د ۲۰۱۹م کال له پاره ورکول سوي نمرې (۳۴،۴).
انځور: DW/Nyani Quarmyne
۸ مقام ـ ختيځ تيمور
ختيځ تيمور د آسيا په سويل ختيځ کي واقع هيواد دی چي پکښي د اوسېدونکو شمېر نژدې يو ميليون او ۱۶۰ زره ته رسيږي. په دغه هيواد کي هم زيات انسانان له لوږي سره مخامخ دي. د ۲۰۱۹م کال له پاره ورکول سوي نمرې (۳۴،۵).
د مرکزي افريقا جمهوريت په ګاونديو هيوادونو کې، چاد په دريم مقام کي هغه هيواد دی چي ډير انسانان يې وږي دي. د ۲۰۱۹ کال له پاره ورکول سوي نمرې (۴۴،۲).
انځور: Andy Hall/Oxfam
۲ مقام ـ يمن
يمن چي پکښي له څو کالونو راهيسي کورنۍ جګړه روانه ده، يو کال مخکي په تر ټولو زيات لوږه لرونکو هيوادونو کي پر شپږم مقام ؤ. خو په سږني راپور کي د دغه هيواد وضعيت لا خراب سوی او دويم مقام ته جګ سوی دی. د ۲۰۱۹م کال له پاره ورکول سوي نمرې (۴۵،۹).
انځور: picture alliance/abaca
۱ مقام ـ د مرکزي افريقا جمهوريت
د لوږي د نړيوال ليست له مخي په نړۍ کي تر بل هر هيواد د مرکزي افريقا په جمهوريت کي لوږه زياته ده. په دغه هيواد کي لوږه په لوړه اندازه مخ پر زياتېدو هم ده. د ۲۰۱۹ کال له پاره ورکول سوي نمرې (۵۳،۶).