بریتانیا د روسیې او چین څخه غواړي چي د افغانستان په اړه یوه ګډه تګلاره اتخاذ، ترڅو دغه هیواد د افراطیانو په یوه مرکز تبدیل نسي. روسیې تر دې دمخه د افغانستان د پیسو د ازادیدو غوښتنه کړې وه.
اعلان
د بریتانیا خارجه وزیري، لیس تیریس په ملګرو ملتو کي د یوې اعلامیې په ترځ کي ویلي دي چي، غواړي نن چهارشنبه د چین او روسیې څخه وغواړي، چي د افغانستان په هکله پر یوې هماهنګي ستراتیژي باندي توافق سره وکړي.
د بریتانیا، چين امریکا متحده ایالاتو، روسیې او فرانسې خارجه وزیران د ملګرو ملتو په عمومي اسامبله کي د دغه سازمان د عمومي منشي انتونیو ګوتریش سره ګوري.
بریتانیا چي اوس د ملګرو ملتو د امنیت شورا د غړو هماهنګي پرغاړه لري، د عمومي اسامبلې څخه به د بین المللي امنیت د لاښه والي، خصوصأ افغانستان په ارتباط استفاده وکړي.
تیره میاشت د طالبانو له خوا د افغانستان د چټک نیولو او خارجي قواوو تر وتلو وروسته اوس بیا دا تشویشونه پیدا سوي دي چي افغانستان به د اسلامي افراطیانو په یوه تربیوي مرکز باندي تبدیل سي.
لیس تیریس په خپله اعلامیه کي همدارنګه ویلی دي چي «که موږ غواړو افغانستان د جهاني تروریزم د پټیدو په مرکز تبدیل نسي، نو باید بین المللي ټولنه، د هغې جملې څخه روسیه او چین هم د طالبانو سره په رفتار کي متحدانه عمل وکړي.»
طالبانو د امریکا متحده ایالاتو سره د تړون د امضأ کیدو پر وخت وعده سپارلې ده، چي تروریستي ډلو ته به اجازه ور نه کړي ترڅو د افغانستان له خاوري څخه د نړۍ د نورو هیوادونو پرضد استفاده وکړي. د طالبانو د پخواني حاکمیت پرمهال د القاعده شبکې پخواني رهبر، اسامه بن لادن په امریکا متحده ایالاتو کي د سپټمبر د ۱۱ حملو ته سازماندهي ورکړې وه.
د چین جمهوررییس، شي جین پینګ تیره اونۍ د شانګهای د همکاریو سازمان په جلسه کي ویلي ول چي «ذیدخل طرفونه باید په افغانستان کي د تروریزم ريښه وکاږي او چین به خپلو امکاناتو ته په کتو سره ډیره مرسته وکړي.»
د روسیې جمهوررئیس ولادیمیر پوتین د عمومي اسامبلې په غونډه کي د خپلي بیانيې پر وخت وویل، چي روسیه باید له طالبانو سره همکاري وکړي او جهاني قدرتونه باید د افغانستان د کنګل سوو پيسو پر ازادیدو باندي فکر وکړي.
حقاني شبکه څرنګه يوه ډله ده؟
حقاني شبکه يوه افغانه وسله واله ډله ده چې د افغان حکومت او د دوی د متحدينو امريکايي پوځ پر ضد جگړه کوي. افغان حکومت او نړيوالې ټولنې دغه شبکه د يوې خطرناکې وسله والې ډلې په توګه درجه بندي کړې.
انځور: Getty Images/AFP/J. Tanveer
جلال الدين حقاني او طالبان
د طالبانو په حکومت کې جلال الدين حقاني د قبايلو چارو وزیر مقرر شو. د بهرنيو اتحادي ځواکونو تر حملې يعني ۲۰۰۱م کال پورې نوموړې پر همدې څوکۍ پاتې وو. تر ملا محمد عمر وروسته جلال الدين حقاني ته د طالبانو د تر ټولو معتبر مشر په توگه کتل کيږي. حقاني له اسامه بن لادن سره هم نزدې اړيکي درلودلې.
انځور: picture-alliance/dpa
حقاني شبکه کله جوړه شوه؟
څو لسيزي ترمخه د شوروي اتحاد د پوځونو پر ضد جنگيدونکي قوماندان جلال الدين حقاني د دې ډلې بنسټ ايښې وو. په اتيايمه لسيزه کې د افغان جگړې پر وخت امريکا متحدو ايالاتو د دغي ډلي ملاتړ کاوه. په ۱۹۹۵م کال کې دې ډلې بيا له طالبانو سره لاس يو کړ. طالبان د همدې شبکې په مرسته په ۱۹۹۶م کال کې د کابل په نيولو وتوانيدل. په ۲۰۱۲م کال کې دا شبکه د امريکا له خوا د يوه ترهگر سازمان په توگه ونومول شوه.
انځور: AP
د جلال الدين حقاني شخصي ژوند
جلال الدين حقاني په ۱۹۳۹م کال کې په پکتيا کې زيږيدلی او د پاکستان په دار العلوم حقانيه نومې مدرسه کې یې ديني زده کړې کړي. دا هماغه مدرسه ده چې ويل کيږي له طالبانو سره خواخوږي لري. جلال الدين حقاني دوه ودونه کړي. ويل کيږي چې يوه ميرمن یې عربه ده. حقاني ته د خليج په سني هیوادونو کې په ډيره درنه سترگه کتل کيږي.
انځور: AP
د دې شبکې مرکز چيرته دی؟
د حقاني شبکې د قوماندې مرکز احتمالاً د قبايلي سيمې شمالي وزیرستان په مرکز میران شاه کې دی. د افغان او امريکايي چارواکو په حواله دا ډله د پاکستان د پوځ له ملاتړه برخمنه ده او په افغانستان کې وخت پر وخت بريدونه ترسره کوي. خو پاکستان دا تورونه ردوي.
انځور: Getty Images/AFP/J. Tanveer
سراج الدين حقاني د مشر په توگه
جلال الدين حقاني د ناروغتيا له کبله د دغه تند لارې ډلې مشري خپل زوی سراج الدين حقاني ته سپارلې وه. سراج الدين د افغان طالبانو مرستيال قوماندان هم دی. په ۲۰۱۵م کال کې داسې خبرونه خپاره شوي ول چې گڼي جلال الدين حقاني مړ شوی دی خو طالبانو او حقاني کورنۍ دا خبرونه رد کړل.
انځور: picture-alliance/dpa
سراج الدين حقاني څوک دی؟
د حقاني شبکې ددغه برحاله مشر ماشومتوب په میران شاه کې تیر شوی. ويل کيږي چې ده هم په حقانيه مدرسه کې درس ویلی. دا هم ويل کيږي چې سراج الدين حقاني د حربي هنر ماهر دی. د ده په هلکه دا خبره هم کيږي چې له خپل پلار څخه يې زيات افراطي نظريات اخيستي دي.
انځور: picture-alliance/dpa
انس حقاني د بندي په توگه
د جلال الدين حقاني له ډيرو زامنو څخه یې د يوه نوم انس حقاني دی چې له عربۍ مېرمني څخه زېږېدلی دی. انس حقاني دمگړۍ له افغان حکومت سره بندي دی او محکمې یې د اعدامولو پريکړه کړې ده. حقاني شبکې خبرداری ورکړې چې که چيرې انس ته ورکړل شوې جزا عملي شي نو دا به ډيرې ناوړه پايلې ولري.
انځور: picture-alliance/AP Photo/National Directorate of Security
دا ډله څومره ستره ده؟
د بيلا بيلو اټکلونو په حواله د دې ډلې د ټولو جنگيالو شمير په ټولیزه توگه له دريو زرو تر لسو زرو پورې رسيږي. ويل کيږي چې مالي تمويل یې د خليج هيوادونو له خوا کيږي. پر دې سربيره دا ډله د مختلفو جنايي کړونو لکه د تښتونو او چور و چپاول له لارې هم خپل مالي اړتياوي برابروي.
انځور: Getty Images/AFP/J. Tanveer
حقاني شبکه او نورې تندلارې ډلې
له افغان طالبانو سره د حقاني شبکې اړيکې خو روښانه دي خو دا ډله له نورو ترهگرو ډلو سره هم نزدې اړيکي لري. په دې کې القاعده شبکه، تحريک طالبان پاکستان، د ازبکستان اسلامي غورځنګ او په پاکستان کې منع کړل شوې لشکر طيبه ډله شامله ده. جلال الدين حقاني خو د اسامه بن لادن سره اړيکې درلودلې خو نوموړی د دغه ډلې له اوسني مشر ايمن الظواهري سره هم اړيکې لري.
انځور: picture-alliance/dpa/Ausaf Newspaper
له پاکستان سره اړيکي
د امريکا او افغانستان حکومتونه ادعا کوي چې حقاني شبکه د پاکستان د استخباراتي ادارې آي ايس آي له ملاتړه برخمنه ده. خو د پاکستان پوځ او حکومت دواړه دغه تورونه ردوي. په واشنگټن کې حکومت ټينگار کوي چې پاکستان بايد په شمالي وزیرستان کې د موجودې دې ډلې پر ضد اغيزمنه گامونه واخلي.