د امریکا د دفاع وزارت (پنتاګون) ویلي دي چې تر ۲۰۳۵م کاله پورې به د چین اټومي زیرمې څلور برابره زیاتي شي. د پنتاګون په یوه رپوټ کې راغلي دي چې که چین د خپلو اټومي وسلو د انکشاف اوسنی ګړندیتوب وساتي، نو ډیر احتمال شته چې دغه هیواد به تر ۲۰۳۵م کاله پورې ۱۵۰ اټومي سرګولولې ولري.
سره له دې چې دوه اټومي قدرتونه روسیه او امریکا متحده ایالات په کراتو تر دې ډیرې اټومي سرګلولې لري، خو پنتاګون د چین د اټومي سرګلولو د ډیریدو له کبله اندېښنه ښودلې ده.
اړوند: د چين پولې ته څېرمه د هند او امريکا ګډ پوځي تمرينونه
د امریکا د دفاع وزارت ویاند پت رایدر، خبرداری ورکړی دی چې د چین د اټومي زیرمو پراخوالی کیدای شي د بی ثباتۍ د زیاتیدو سبب شي: «په هره اندازه چې [اټومي سرګلولې] زیاتیږي، په هم هغه اندازه به د لا زیاتې اندېښنې وړ وي او په هم هغه اندازه په سیمه کې د بې ثباتۍ سبب کیږي.»
د امریکا د دفاع وزارت په رپوټ کې همدارنګه د چین د بالستیک توغندیو د مودرنه یا عصري کیدو خبر ورکړل شوی دی؛ هغه توغندي چې کیدای شي د اټومي سرګلولو د لیږد توان ولري.
اوس د نړۍ کوم هیواد څومره اټومي وسلې لري؟
د سپيري د تازه رپوټ په حواله، اوس په نړۍ کې د اټومي وسلو شمیر کم شوی دی، خو د اټومې وسلو درلودونکي هیوادونه خپل اټومي بمونه لا عصري او وژونکي کوي. دا چې کوم هیواد څومره اټومي بمونه لري، په انځوريز رپوټ کې يې ولولئ! انځور: Getty Images/AFP/J. Samad د سپيرې رپوټ وايي چې اوس مهال روسيه د نړۍ په سطحه تر ټولو ډيرې يعنې ۶۳۷۵ اټومې وسلې لري. روسيې اوس مهال ۱۵۷۰ اټومې وسلې نصب کړې هم دي. پخواني شوروي اتحاد د لومړي ځل له پاره ۱۹۴۹م کال کي اټومې آزموينه کړې وه. په ۲۰۱۵م کې روسيې ۸۰۰۰ اټومې وسلې درولودلې. سپرې دا هم ويلی دی چې روسیه او امريکا نوې او قیمتي اټومې وسلې تولیدوي.
انځور: Getty Images/AFP/M. Anotonov د سپيري په حواله، امريکا اوس مهال ۵۸۰۰ اټومې وسلې لري چې ۱۷۵۰ يې نصب کړل شوي هم دي. امريکا په لومړي ځل په ۱۹۴۵م کال کې خپله اټومي آزموينه وکړه چې يو څه موده وروسته يې د جاپان پر هيروشيما او ناګاساکي ښارونو اټومې بمونه استعمال کړل. د ترمپ اداره اوس د اټومي وسلو پر عصری کولو کار کوي. امريکا د ۲۰۱۹م کال راهیسې د اتومي وسلو د ذخیرو په اړه د معلوماتو خپرول درولي دي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/C. Riedel اټکل کيږي چې چين اوس مهال ۳۲۰ اټومي بمونه لري او د سيپرې رپوټ په حواله چین هم اوسمهال د خپلو اټومي وسلو سيستم پر لا عصري کولو کار کوي. چين د آسيا تر ټولو بډای هيواد دی او د نړۍ په سطحه تر ټولو ستر پوځ لري. خو پوځي واقعي وړتيا په اړه يې او دا چې څومره نصب کړې اټومې وسلي لرې، معلومات نشته. چين خپله لومړنۍ اټومي آزموینه په کال ۱۹۶۴ کې کړې وه.
انځور: picture alliance/Xinhua/L. Bin د اروپا په سطحه تر ټولو ډيره اټومې وسله فرانسه لري. شمیر يې ۲۹۰ ښودل شوی دی چې له ډلې څخه يې ۲۸۰ يې نصب کړل شوي دي. فرانسې په ۱۹۶۰م کال کې د اټومي وسلو جوړولو تکنالوژي ته لاسرسی پيدا کړ. سيپرې وايي چې فرانسه اوس هم تر يوه حده پورې د خپلو اټومي وسلو په اړه معلومات خپروي.
انځور: picture-alliance/dpa/J.-L. Brunet بريتانيا خپله لومړنۍ اټومي آزموینه په ۱۹۵۲م کال کې ترسره کړه. بريټانيا چې د امریکا متحده ايالاتو نژدې دوست هیواد دی، په ۲۱۵ شمیر کې اټومې وسلې لري چې ۱۲۰ يې نصب کړل شوي دي. دغه هیواد ويلي دی چې د خپلو اټومي وسلو زیرمه يې لږ کړې او ۱۸۰ ته يې راښکته کړې ده.
انځور: picture-alliance/dpa/Poa/British Ministry of Defence/T. Mcdonal د پاکستان د اټومي وسلو شمیر ۱۶۰ ته رسیږي. د سيپري په حواله، وروسته له هغې چې پاکستان په ۱۹۹۸م کال کې اټومي بم جوړ کړ، دغه هیواد او هند د مختلفو اټومي وسلو تولید ته زور ورکړ. د پاکستان او هندوستان په حواله د دوی د اټومي وسلي يوازې د دفاعی مقصدونو له پاره دي. دغه دوه هیوادونه چې ښه مناسبات نه لري، د چارو کارپوهان وايي که تر منځ يې جګړه ونښلی نو په اټومي جګړه هم بدلیدلای شي.
انځور: picture-alliance/AP هندوستان د ۱۵۰ اټومي بمونه لري. هند خپله لومړنۍ اټومي آزموينه په ۱۹۷۴م کال کي او دوهمه يې ۱۹۹۸ کې وکړه. هند ژمنه کړې چې له چين او پاکستان سره د سرحدي ستونزو پر لرلو سربیره به د خپلې خوا په لومړي ځل اټومې حملې نه کوي. پاکستان او هند د خپلو توغندیزو آزموينو په اړه معلومات خپروي، خو د اټومي وسلو په اړه يې ډير لږ معلومات خپاره کوي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/M. Swarup هندوستان تر ۱۱۰ پورې اټومي بمونه لري. هند خپله لومړنۍ اټومي آزموينه په کال ۱۹۷۴ او دوهمه يې ۱۹۹۸ کې ترسره کړې ده. دغه هیواد ژمن دی چې چين او پاکستان سره د سرحدي ستونزو د لرلو سربیره به د خپلې خوا په لومړي ځل اټومې حملې نه ترسره کوي.
انځور: Reuters اسرائيل چې د ۱۹۴۸ تر ۱۹۷۳ کال پورې يې درې ځله له عربي هیوادونو سره جګړې کړې دي، د اټومي وسلو شمير يې ۹۰ ته رسیږي. اسرائيل د خپل سیاست له مخې اوس هم د خپلو اټومي پروګرامونو په اړه هيڅ معلومات نه خپروي.
انځور: Reuters/M. Kahana شمالی کوریا له ۳۰ نه نيولې تر ۴۰ پورې اټومي وسلې لرې. تیر کال د امريکا ولسمشر دونالد ترمپ او د شمالي کوريا رهبر کيم جونګ وليدل. تر دغې ليدنې وروسته شمالي کوريا د خپلو توغندويزو او اټومي آزموينو د درولو اعلان وکړ. که څه هم د شمالي کوريا اصلي ستونزه له سويلي کوریا سره ده، خو بیا هم لويديځ د دغه هيواد له اټومي پروګرام څخه انديښنه لري.
انځور: picture-alliance/dpa/AP Photo/KCNA/Korea News Service د ملګرو ملتونو له خوا پر لګول شوو تحریمونو سربیره، شمالي کوريا په ۲۰۰۶م کال کې د اټومي وسلو یوه آزموینه ترسره کړې وه.
انځور: Reuters
د پنتاګون د رپوټ پر بنسټ تیرکال د چین د ولسي جمهوریت له خوا ۱۳۵ بالستیک توغندي د آزمويل شوي دي «چې دا په مجموع کې په ټوله نړۍ کې له ازموېل شوو دا ډول توغندیو څخه زیات دي.»
پنتاګون لیکلي دي چې سربیره پر دې د چین رهبري د دغه هیواد د هوایي ځواکونو په مودرنه کولو کې ډېر چټک پرمختګ کړی دی او ځان یي د لویدیځو هیوادونو کچې ته نږدې کړی دی.
«چین تر ټولو ستره جیو پولیتیکه ننګونه ګڼل کیږي»
د جو بایدن حکومت په پوځي او اقتصادي برخو کې د چین پرمختګونه او هڅې تر ټولو سترې ننګونې بللې دي.
دوې اونۍ مخکې د امریکا متحده ایالاتو ولسمشر جو بایدن د چین له ولسمشر شي جین پینګ سره د جي ۲۰ سرمشریزې په غونډه کې ملاقات او خبرې اترې وکړې.
د امريکا او چين ولسمشرانو سره وليدل
دا د ولسمشر په توګه د جو بایدن تر ټاکل کیدو وروسته د دواړو ولسمشرانو لومړنۍ لیدنه کتنه وه. په دې لیدنه کتنه کې له تایوان سره د چین چلند د دواړو اړخونو ترمنځ د بحث یوه له مهمو موضوعاتو څخه وه. چین ادعا لري چې تایوان یي د قلمرو یوه برخه ده او څو واره یي پر دغه ټاپویي هیواد د برید کولو ګواښ کړی دی.
nz/ns (afp, dpa, ap)