که څه هم ډېر اروپایان د واکسین مصئونه کولو بهیر پيل ته منتظره ول، خو د کار سرعت د ډیرو له پاره د پوښتنې وړ دی؛ تر ټولو ډیر د واکسین د جانبي عوارضو په اړه انديښنې زیاتې شوي دي.
د دریم فاز په آزموېنه کې ډیرو کسانو په پيچکاري شوي ځای کې درد تجربه کړی دی، په مشخص ډول په څیړنه کې د شاملو کسانو له ۶۶ تر ۸۳ سلني پوري. ډيرو نورو بیا د ستړتیا، سر درد، عضلو درد او لړزیدو شکایت کړی دی. ۱۱ سلنه د پاخه عمر درلودونکو او ۱۶ سلنه ځوانانو ویلي دي چې تبه یي لرلې ده.
دوو علمي بنسټونو (روبرت کُخ او پاول ارلیش) دغه موارد د واکسینونو عمومي عوارض بللي دي. په واقعیت کې دغه عوارض د بدن په دفاعي سیستم کې د ناروغۍ د عامل د سم غبرګون ښکارېندویي کوي، یعنې بدن له واقعي ویروس سره د مواجه کیدو په خاطر د تمرین په حال کې دی.
سربیره پر دغو نخښو، په امریکا او بریتانیا کې ځانګړي موارد لیدل شوي دي. د بیلګې په توګه یو تن په آلاسکا کې د واکسین له تطبیق سره سمدلاسه آنافیلاکتیک شوک یا شدید حساسیت سره مخامخ شو. د نړۍ ۲ تر ۵ سلنه خلک کیدای شي د ژوند په مختلفو پړاونو کې آنا فیلاکتیک تجربه کړي؛ هغه څه چې د پروتین په وسیله د ویني د سپينو کورویاتو له ځانګړو انواعو څخه د ترشُح کیدو پورې اړه پیدا کوي.
هغه کس چې په آلاسکا کې وو او مخکې ورته اشاره شوې وه پخوا یي کومه ناروغي یا حساسیت نه درلود، خو له شدیدې نفس تنګۍ او پوست له سور کیدو سره مخامخ شو. په انګلستان کې هم دوو کسانو ورته غبرګون ښکاره کړی دی. په دوی کې د واکسین له تطبیقیدو لږ وروسته شدید حساسیت را څرګند شو، خو توپير یې په دې کې وو چې دغو واړو کسانو په خپله دروغتیایي دوسیه کې د حساسیت سابقه درلودله.
وروسته له دې تجربې څخه الرجي لرونکو کسانو ته سپارښتنه وشوه چې د واکسین کیدو پر مهال دې له ځان سره د آدرالین پیچکاري ولري.
ډيري آلمانان پوښتنه کوي چې د واکسین د غیر عادي جانبي عوارضو په صورت کې باید څه وکړي؟ دا په داسې حال کې چې په هرو ۱۰۰ زرو تنو کې یوازې یوه تن داسې غبرګون ښکاره کړی دی.
لومړی ګام د فامیلي داکتر خبرول دي. داکتران او روغتیایي چارواکي اړونده معلومات د پاول ارلیش انستیتوت ته استوي. د نوموړي شخص د ناروغۍ د سوابقو او شدیدو غبرګونو ارزونه کولی شي د احتمالي مسائلو په اړه روڼتیا رامنځته کړي.
د پاول ارلیش انیستیتوت د"SafeVacc" په نامه یو اپلیکیشن جوړ کړی دی، څو د واکسین هر ډول جانبي عوارض پکې په اسانې سره ثبت کړای شي. سربیره پر دې د آلمان حکومت هم یو انټرنټي پرتال جوړ کړی دی چې اتباع کولی شي د واکسین هر ډول غیر عادي غبرګون پکې ثبت کړي او له دې لارې اطلاع ورکړي.
هغه واکسینونه چې د mRNA په اساس جوړیږي، د واکسینونو نوی ډول دی چې د معمول مطابق میتود، یعنې کمزوری شوی ویروس بدن ته نه ننباسي، بلکې د ویروسي پروتینو د پیچکاري کولو پرځای د mRNA جینیټيکي ماده پيدا کوي چې د ویروس پروتینو ته کوډ ورکوي یا په بل عبارت کوډ یي وربدلوي.
له دې واکسین سره آنتیجن د معافیت سیستم په وسیله پيژندل کیږي او له ناروغۍ سره د مبارزې له پاره اماده کیږي. یعنې کله چې دغه جینیټیکي تګلارې د انسان بدن ته پیچکاري کیږي، عضلاتي حجرې له هغې څخه د ویروسي پروتینو د جوړولو له پاره استفاده کوي.
دا ډول واکسینونه چې د واکسین څلورم نسل بلل کیږي، ډیر ژر تولیدیدلی شي او په دې دلیل چې په لابراتوارونو او د درمل جوړونې په شرکتونو کې جوړیږي، نو د جانبي عوارضو د پټولو او یا یي هم د ردولو امکان نه شته.
دویچه ویله: ش.ن/ ن.ز
په آلمان کي خلک څنګه واکسین کیږي؟
د اروپا د دوا جوړولو آژانس (EMA)، د فایزرـ بیونتک واکسین تائید کړل. آلمان خپلو خلکو ته د واکسین لګولو له پاره ستر مرکزونه آماده کړي. په آلمان کي د واکسیناسیون د پروګرامونو او هلو ځلو په اړه انځورونه دلته لیدلی سئ:
په آلمان کي په لومړي پړاو کي د واکسین لګولو مجموعاً ۴۱۰ مرکزونه جوړ سوي چي د ښاریانو د واکسین لګولو دنده یې پر غاړه ده. په بل پړاو کي ډاکټران هم کولای سي، خلک واکسین کړي. په دوسلدورف کي د واکسیناسیون د یوه مرکز انځور.
انځور: Laci Parenyi/dpa/picture alliance
د واکسین د چمتو کولو دنده
د واکسین د آماده کولو دنده د آلمان د حکومت پر غاړه ده. خو د واکسین لګولو د مرکزونو جوړول ایالتي حکومتونه پر غاړه اخلي. د شورین له ښار څخه د مکلنبورګ فورپومرن ایالتي لومړۍ وزیرې، مانویلا شوزیک لیدنه وکړه. هغه په خپله د سینې له سرطان څخه رغیدلې او بیرته خپلي وظیفې ته ورګرځیدلې ده.
انځور: Bernd Wüstneck/dpa/picture alliance
له سیارو واحدونو څخه کاراخیستل
په لومړي پړاو کي به چي د دسمبر پر ۲۷ مه پیلیږي، سیار واحدونه به د زړو کسانو پالنځایونو ته ولاړ سي او د هغه ځای اوسیدونکي او پرسونل به واکسین کړي.
انځور: Daniel Karmann/dpa/picture alliance
له سترو موجودو تاسیساتو څخه استفاده
د آلمان په ډیرو لویو او کوچنیو ښارونو کي ورزشي صالونونه، ستودیمونه او یا هم د نندارو مرکزونه په یو څه تغییر سره، د واکسیناسیون په مرکزونو اوښتي دي. په دغه انځور کي د فرانکفورت د واکسیناسیون یو مرکز لیدل کیږي.
انځور: Boris Roessler/dpa/picture alliance
د بیلابیلو بنسټونو همکاري
په دا وروستیو اونیو کي بیلابیلو بنسټونو لکه سره صلیب، نظامي واحدونو او همدارنګه د تخنیکي مرستو مرکزونو د واکسیناسیون د مرکزونو په جوړولو کي ونډه درلوده.
انځور: Sina Schuldt/dpa/picture alliance
د لومړیتوبونو ټاکل
د رابرت کوخ په انستیتوت کي د استیکو په نامه د واکسین لګولو دایمي کمیسیون، آلماني اتباع د عمر، د ناروغۍ حالت او د هغه خطر پر اساس چی د کرونا له امله ورته پیښ وي، پر شپږو کتګوریو ویشلي دي چی په ترتیب سره به د لومړیتوبونو پر اساس واکسین سي.
انځور: Hannibal Hanschke/dpa/picture alliance
د واکسین د تطبیقیدو بهیر
آلماني اتباع د لیک له لاري پر ټاکلي وخت واکسیناسیون ته راغوښتل کیږي. د دغې لوحې پر اساس چي د مونشن د واکسیناسیون په مرکز کې ځړیږي، هر څوک چي واکسین کیږي، څلور پړاوونه تیروي. د نوم ثبتول، د واکسین له پاره د انتظار وخت، واکسیناسیون او تر واکسین وروسته په مرکز کي د ډاکټرانو ترڅارنې لاندي پاته کیدل.
انځور: Tobias Hase/dpa/picture alliance
په بیلابیلو ژبو معلومات ورکول
واکسین سوي کسان په دغه صالون کي تر یو وخت پورې تر صحي مراقبت لاندي وي او که د واکسین په وړاندي عکس العمل ونه ښیې بیا نو رخصتیږي. د کولن په ښار کي دغه ځړول سوې لوحه په آلماني، انګلیسي او ترکي ژبو لیکل سوې.
انځور: Jens Krick/dpa/picture alliance
د پرسونل آماده کول
ټول هغه پرسونل چي د جرمني د واکسیناسیون په مرکزونو کي کار کوي، روزنه ورکړل شوې او په دې ورځو کي د تمرین په حال کي دي. په دغه انځور کي د راینلند فالڅ د ایالت د تریر په ښار کي د واکسیناسیون د مرکز د پرسونل تمرینونه لیدل کیږي.
انځور: Harald Tittel/dpa/picture alliance
د خلکو پوښتنې ځوابول
ډاکټران او آن متقاعد ډاکټران هم د واکسیناسیون په مرکزونو کي حاضر دي او د خلکو پوښتنو ته به جواب ورکړي. په دې برخه کي هم لازمې زده کړي او تمرینونه ترسره کیږي. په انځور کي کیڼي خواته ډاکټر کلاوس واینر ناست دی چي د بمبیرګ د ښار د واکسیناسیون په مرکز کي د خلکو پوښتنې جوابوي.
انځور: Nicolas Armer/dpa/picture alliance
د واکسین دوې مرحلې
د آلمان د روغتیا وزارت د اعلان پر اساس، د کرونا د واکسین د ۱۳۶ میلیونه او ۳۰۰ زرو دوزونو په آماده کولو سره به، د دغه هیواد شاوخوا ۸۳ میلیونو اتباعو څخه ۶۸ میلیونه او ۲۰۰ زره کسان په دوو مرحلو کی په راتلونکي میلادي کال کي واکسین سي. دلته په هامبورګ کي د واکسیناسیون یو مرکز لیدل کیږي.