راتلونکی ذخیره اي پولي واحد به ډالر، یورو او که یوآن وي؟
۱۳۹۹ اسفند ۲۴, یکشنبه
که څه هم تراوسه پوري ډالر د نړۍ مهم اسعاري او ذخیره اي پولي واحد دی، خو د ترمپ د جمهوري ریاست دورې پر وخت د هغه اعتبار ډیر راکم سو. آیا په راتلونکي کي به د ډالر ځای، یورو یا چینايي یوآن ونیسي؟
اعلان
د هیسن-تورینګن بانک د اقتصادي څانګي آمري، ګیرترود تراود په نظر، د دې دپاره چي یو پولي واحد یا پیسه د جهان په سطحه یو مهم اسعاري او ذخیره اي پولي واحد وګرځي، باید مشخص معیارونه پوره کړي: معنی دا چي هغه باید په بین امللي سویه د تبادلوي واحد په حیث قبول سي، ارزښت یې ثابت او سربیره پردې د یوه حسابي واحد په حیث د نورو اسعارو په مقابل کي په ثابت ډول سره تبادله سي.
د تراود په خبره سربیره پردې ډیرهیوادونه او اشخاص هغه ته د اسعاري ذخیرې په سترګه هم ګوري او غواړي دغه ډول یوه پیسه په خپلو بانکونو کي ذخیره کړي، ترڅو وکولای سي په هغه سره خارجي اموال او یا داخلي اسعار رانیسي او تقویه یې کړي.
په دغه برخه کي ډالر اوس هم په اول مقام کي راځي او د نړۍ په سطح ۶۰ فیصده ذخیره سوي اسعار تشکیلوي. تر هغه وروسته په ۲۰ فیصدو سره یورو راځي. تر هغه راوروسته بیا نور پولي واحدونه ډیر نه ذخیره کیږي او په لږ پیمانه سره بریتانوي پونډ، جاپانی یېن او ۲ فیصده هم چینايي پولي واحد، یوآن راځي.
د امریکايي ډالرو ارزښت
دونالد ترمپ د خپل جمهوري ریاست دورې پر وخت همیشه شکایت کاوه، چي د امریکا د جاري حساب کسر عادلانه ندی. خو د جرمني د اقتصادي انستیتوت څخه د ګالینا کولیف په نظر د هغه د لوړو دولتي مصارفاتو او په عین حال کي مالیاتي تخفیف په سیاست سره نتیجه داسوه، چي دولتي قرضې ډیري لوړي سي.
یوازي د ۲۰۱۶ م کال د څلورمي ربعي او ۲۰۱۹ م کال د څلورمي ربع تر منځ د امریکا دولتي پوروړیتوب ۳،۲ بیلونه ډالرو ته لوړ سوی. دغه قرضې اکثره د خارجي سهمدارانو په پیسو سره تمویل سو، چي پدې کار سره پر ډالرو باندي اعتماد ډیر راکم سو.
داچي ډالر ولي دومره اعتماد او قدرت پلاس راوړی، علت یې تر دوهم عمومي جنګ وروسته حالت ؤ. تر هغه وخته پوري لا بریتانوي پونډ د جهان دخیره وي پولی واحد ؤ. خو ترجنګ وروسته د اروپا اقتصاد ډیر خراب سو او بیا د یوه کنفرانس پر مهال امریکا د نورو اسعارو په مقابل کي د مشخصي تبادلې پیشنهاد وکړ.
یو بل اقتصاد پوه، میشاییل هایزه وايي، چي «پر ټولو هغو تحولاتو سربیره چي موږ مشاهده کړي دي، ډالر اوس هم د دنیا یو ثابت اسعاري پولي واحد دی.»
سیمه ایز پولي واحد، یورو
څنګه چي د دنیا اسعاري او پانګي اچوني بازار ډیر پراخ دی، یورو په یوازې ډول نسي کولای هغه ټوله ډک کړي. د اروپايی ټولني په منځ کي هم د سرمایې او سهم اچولو، لکه دولتي اسهامو او قرضو ډاډمن شکلونه لا موجود نه دي. الماني او هالینډي نسبتأ ثابت اسهام هم نسي کولای ټولی تقاضاوي پوره کړي. دا ځکه چي د اروپا د زون په منځ کي پوره هماهنګي هم وجود نلری. خو دا کیدلای سی د کرونا بحران د عواقبو لیری کیدو د تمویل پر وخت د یوه واحد اروپايي وجهي صندوق د جوړيدو پواسطه تغیر وخوري او یورو یو قوي او ثابته ذخیره وي پولي واحد وګرځي.
چینايي پولي واحد، یوآن
چین د امریکا متحده ایالاتو سره د جهان پراقتصاد باندي د لاس بري پخاطر مبارزه کوي. د تازه اټکلونو پراساس به د چین ولسي جمهوریت په ۲۰۲۸ م کال کي لا تر امریکا مخته او د نړۍ تر ټولو لوی اقتصادي قدرت وګرځي. خو اکثریت غربي کارپوهان بیا شک لري، چي يوآن به په راتلونکو کلونو کي یوه مهم رول پرغاړه واخلي او حتی د دنیا مهم اسعاري او ذخیره وي پولی واحد به وګرځي.
پیسې څنگه چاپیږي؟
په ۲۰۱۷ م کال د اروپا د مرکزي بانک لخوا یو نوئ او ډیر مطمیینه ۵۰ یورويي بانک نوټ چاپ سو. دلته به تاسي ته ښکاره سي ، چي دچاپ ماشینان څنگه دعادي پُنبې څخه دغه ټولي پیسې (بانک نوټونه) چاپوي؟
انځور: picture alliance/dpa/F. Rumpenhorst
پنبه او پیسې
پنبه د یورو بانک نوټونو اصلي مواد تشکیلوي. هغه دعادي کاغذونو تر موادو ډیرمقاومت لري او دهغه څخه جوړسوي بانک نوټونه که یوواري په ماشین کي پریولل سي، هم نه خرابیږي.
انځور: tobias kromke/Fotolia
دکاغذونو پټ ترکیب
پنبه پاکه او پریولل کیږي او ورڅخه کاغذ جوړیږي. خو دهغه په ترکیب کي چي څشي ورگډیږی، د هغه راز پټ پاتیږي. وروسته غټ ماشینونه ددغه ترکیبي مایع موادو څخه کاغذونه جوړوي. په هغه کي د همداوس څخه لا د بانک نوټونو دنه جعلي کیدو ډیر مشخصات ورگډیږي، لکه زرین خطونه او نور.
انځور: Giesecke & Devrient
امنیتي مشخصات
په یوه یورو بانک نوټ کي تر لسو اضافه امنیتي مشخصات ورگډیږي ، تر څو جعلي کیدل یې سخت سي. یو د هغو څخه سخت او مقاوم پلاسټیک دی، چي دلته په یوه شخصي مطبعه کي د بانک نوټونو دکاغذ سره ورگډیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
په ټنونو دروند فشار واردول
په چاپخانو کي په یوه مغلقه پروسه کي بیا رنگونه د کاغذو سره گډیږی. لس کیلوگرامه رنگ د تقریبأ ۴۰۰۰۰۰ شل گونو بانک نوټونو دپاره کفایت کوي. تر هغه وروسته بانک نوټونه نورو ماشیانانو ته لیږل کیږي، چي په ۸۰ ټنه فشار سره ورباندي سنگي ټاپې وهل کیږي. تر دغه دومره فشار وروسته بانک نوټونه نه یوازي په ځینو برخوکي ژوریږي، بلکه خپل رنگ هم اړوي رااړوي.
اوس نو بایر پر هر بانک نوټ باندي یوه نمره ووهل سي. ددې څخه سړی پوهیږي ،چي هغه چیري چاپ سوی دی. په اروپا کي تقریبأ لس چاپخانې پیسې چاپوي. تر یوه مشخص کودنمبر وروسته پیسې د یورو د زون پر مختلفو اروپايي هيوادونو باندي تقسیمیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
د پیسو د چاپ پر سر رقابت
پخوا به هر دولت په اتوماتیک ډول خپل داخلي مشتري ته د بانک نوټونو د چاپ فرمایش ورکاوه. خو اوس د اروپا مرکزي بانک د اروپا په سطح خپل فرمایشونه داوطلبی (بولۍ) ته ورکوي. دا کار پر هغو چاپخانو باندي فشار راوړي، چي د پیسو چاپ ورته گران تمامیږي. ځکه نو المانۍ چاپخانې (Giesecke & Devrient) په مونشن کي خپله یوه چاپخانه وتړله او ۷۰۰ کسان یې بیکاره کړل. خو د لایپزیک په ښار او مالیزیا کي یې پرېښوله.
انځور: Giesecke & Devrient
په اروپا کي بانک نوټونه ډیر نه استعمالیږي
د پخوانیو بانک نوټونو پرخلاف د یورو نوي بانک نوټونه د رنگونو یواضافه قشر هم لري،چي له کبله یې ژر نه زړیږي. خو نوي تکنالوژۍ په مرور سره د زمان د چاپخانو معامله هم خرابه کړې ده. پر دې سربیره اوس په اروپا کي د بانک نوټونو څخه ډیر کار نه اخیستل کیږي او په عوض یې بانکي کارټونه استعمالیږي. خلگ د ځانو سره نقدي پیسې نه ساتي. خو داروپا برعکس بیاپه نورو هيوادونو کي د بانک نوټونو څخه ډیر کار اخیستل کیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
د زړو پیسو څخه د ږغونو د تیریدو د موانعو استفاده
مخکي تردې چي پیسې بازار ته راووزي او په کار ولویږي ،دیوې ډیري چټکي ډیجیتل کامرې څخه تیریږي. هغه بانک نوټونه چي ددغه امتحان څخه را ونه وزي، میده کیږي او ورڅخه یو ډول کاکونه جوړیږي. هغوی وروسته د مثال په دول په داسي دیوالونو کی کاریږي، چي باید ږغ ورڅخه تیر نسي. مثلأ د ریلگاډو یا سړکونو څنگ دیوالونوکي. که بانک نوټونه تر څو کلونو وروسته زاړه سي، نو هم عین معامله ورسره کیږي.
انځور: picture-alliance/dpa/Giesecke & Devrient
یو ۵۰۰ یورو بانک نوټ په ۱۶ سِنته چاپیږي
بانک نوټونه بسته کیږي او د هر اروپايي هیواد مرکزي بانک ته لیږل کیږي. هر بانک نوټ د ۷ څخه تر ۱۶ سنتو پوري چاپیږي او قیمتونه یې په امنیتي مشخصاتو پوري مربوطیږي.
انځور: Giesecke & Devrient
ډیري جعلي پیسې په جریان کي دي
د چاپ پر دغي ډیري مغلقي پروسې او امنیتي مشخصاتو سربیره جعلکاران پردې باندي کمیابه کیږي، چي کال په کال په سل هاوو زره جعلي پیسې راوباسي. پروسږکال دومره یورو بانک نوټونه جعلي سوي وه، چي په ۲۰۰۲ م کال کي دهغه د راخلیدو راهیسي یې سابقه نه درلوده. د اروپا مرکزي بانک په ټوله نړی کي د۹۰۰۰۰۰ جعلي بانک نوټونو بازار ته راوتلل ثبت کړي دي.
انځور: picture-alliance/dpa/S. Hoppe
۵۰۰ یورو بانک نوټ نور نه چاپیږي
نوي یورو بانک نوټونه به تر ټولو دمخه یوشی ولري: هغه به ډیراطمیناني او اسانه نه جعلي کیږي. په ۲۰۱۳ م کال کي لمړی پنځه، په ۲۰۱۴ کال کي لس او په ۲۰۱۵ کال کي شل یورويي نوي بانک نوټونه چاپ سول. پنځوسئ به د ۲۰۱۷ م کال کي په سر کي چاپ سي. ۱۰۰ او ۲۰۰ یورو بانک نوټونه به بیا تر هغه وروسته د یوه کال په تفاوت سره چاپ سي. خو۵۰۰ یورو بانک نوټونه به نور نه چاپیږي.