د مور شیدې ان له زېږون څخه ترمخه د میندوارۍ پرمهال جوړیږي. خو پروژسترون هورمونونه او پرولا کتین غدې له زېږون څخه نژدې ۲۴ ساعته وروسته دمورشیدې په حرکت راولي. دانو د کوچني کار دی، چي په اول وار د مور تی روي د مور د شیدو ورکولو پرېکړه کوي. پردې سربېره د پرولاکتین هورمون د مور عصبي سیسټم او د شیدو د تولید اندازه تنظمیوي.

د کوچني له پاره د مور شیدې دومره ګټوري دي چي بیخي د چا زړه ته نه لویږي. په اوله اوونۍ کي د مور شیدې د کوچني د کولمو د ساتني او عفونیت دنده لري، په هضم کي مرسته کوي او د باد او برېښ څخه کوچنی ژغوري. د مور شیدې د نوي زېږېدلي کوچني له پاره ځواکمني، ساتندویه او له بېلا بېلو حساسیتونه څخه يې مخنیوی کوي. پر دې سربېره د مور شيدې رودل د زامي او تالو له جوړولو سره مرسته کوي.

د مور په شیدو کي د ګټورو موادو لړلیک خورا اوږد دی. له هغو څخه مهم يې معدني مواد، ویټامینونه، غوړزګي او امینو اسید، په همدې ترتیب نوکلئوتیدونه، چي د « ډي این اې» په جوړولو کي اساسي رول لري. کاربوهایدرېډونه، چي انرژي چمتوکوي، نور هغه د ودي فکټورونه چي د کولمو په اوبدلي پوښښ کي د معافیتي سیسټم له خوا کارول کيږي مرسته کوي، ترڅو له بدن سره د باندنیو میکروبونو په پېژندلو او شنډولو کي همکاري وکړي.

د مور شیدې تل د بدلون په حال کي دي. د شیدو ورکولو په لومړیو ورځو کي د مور د شیدو غدې د«کولسټروم» په نوم یوه داسي ماده تولیدوي چي ډېر غذايي مواد لري. له څلورمي ورځي وروسته لنډمهاله شیدې رامنځته کېږي، په لسمه ورځ د شیدو ورکولو غدې بشپړیږي، خو دا یوازې یوه مرحله نه ده، بلکي د مور شیدې د کوچني د ودي د بېلا بيلو مرحلو سرسم بدلیږي.

یوه ښځه هره ورځ تر یو لېټر پوري شیدې تولیدوي. نوی زېږېدلی کوچني په هر «واري خوراک» له ۲۰۰ ملي لیټرو څخه تر ۲۵۰ ملي لیټرو پوري شیدې روي، خو ښځه کولای سي چي د نوي زېږېدلي کوچني له اړتیا سره سم لږ یا ډېري شیدې تولید کړي.

په دې اړه بېلا بیل نظرونه موجود دي، د روغتیا نړيوال سازمان او د شیدو ورکولو ملي کمېسیون میندو ته لارښوونه کوي، چي باید ترڅه کم شپږو میاشتو پوري نوي زېږېدلي کوچني ته شیدې ورکول سي، خو په څلورمه میاشت کي باید له شیدو ورکولو سره غذا هم ور زیاته سي.

په بېلا بیلو فرهنګونو کي د شیدو ورکولو وخت فرق لري. د مثال په ډول په بوفي، چي د افریقا په منځنۍ برخه کي پروت دی هلته کوچنيان تر ۵۳ میاشتو یعني تر څلورنیمو کالو پوري د مور شیدې روي. په دې وخت کي یوه مور له تصوره لیري ۱۶۰۰ لیټره شیدې تولیدوي، خو په ټوله نړۍ کي په منځنۍ کچه نویو زېږېدلو کوچنیانو ته ۳۰ میاشتي د مور شیدې ورکول کیږي.

پخوا په ځینو هیوادونو کي د «مورشیدې» د نامه پرځای د « ښځي شیدې» نوم کارول کېدی دا په ۱۸مه مېلادي پېړۍ کي له کمپاین څخه وروسته په دغه نامه بدل سو، په دې وخت کي میندو ته لارښوونه کیده چي خپل کوچنیان دایانو ته ونه سپاري او خپله هغوی ته شیدې ورکړي. ميندي بايد کوچنیان تغذيه کړي، نه نوري بېګانه ښځي.

په عامو ځایونو کي کوچني ته د شیدو ورکول عامه خبره نه ده او په یو شمېر هیوادونو کي پر دغه کار بندیز دی، خو په یوشمېر لوېدیځو هیوادونو کي بیا کوچني ته په عام محضر کي شیدې ورکول عادي خبره ده.

انسانان او حيوانات خپلو اولادونو ته د شیدو ورکولو پرمهال يې پاملرني یو ډول نه وي، انسان که هر وخت وغواړي کولای سي اولادونو ته شیدې ورکړي او یا ګرسره هیڅ شیدې ورنه کړي. کوچني څاروي بیا تر هغه مهاله په خپلو میندو پوري تړلي وي او د مورشیدې روي، ترڅو پر خپلو پښو د څرېدو او خوړو پیداکیدو توان پیداکوي. د مثال په ډول هومینید بیزوګاني له پنځو تر اوو کالو پوري خپل نوي زېږېدلي بچي ته شیدې ورکوي.

د امریکا د متحده ایالاتو ۴۵م ولسمشر پنځه اولاده لري، خو د هغه لس کلن ځوی بارون د ترمپ یواځینی ځوی دی چې له خپل مور او پلار سره به په سپینه ماڼۍ کې اوسیږي. د هغه نور خویندې او وروڼه بیا ډیر مشران دي. بارون به په حقیقت کې د کینیډې له دورې راهیسې د امریکا د ولسمشرانو د اولادونو په کتار کې لومړنی د ولسمشر زوی دی چې په سپینه ماڼۍ کې به ژوند وکړي. مخکنيو ولسمشرانو صرف لوڼې درلودې.

سپینه ماڼۍ د تیرو اتو کلونو راهیسې د اوباما د دوو لوڼو کور وو. مالیه چې ۱۸ کلنه ده اوس د کالج له پاره امادګي نیسي او د هغې د پلار په حواله لیواله ده چې سپینه ماڼۍ پریږدې او خپلې زده کړې پیل کړي. ساشا بیا ۱۵ کلنه ده او تراوسه په واشنګټن ښار کې په ښوونځي کې په زده کړو بوخته ده.

د امریکا د پخواني ولسمشر جورج ډبلیو بوش او لورا بوش غبرګولې لوڼې هیڅکله هم په دايمي توګه په سپينه مانۍ کې ونه اوسیدې. په ۲۰۰۱م کال کې هغه وخت چې د دوی پلار واک ته ورسید، هغوی په کالج کې په زده کړو بوختې وې. د امریکا د ولسمشر د لوڼو او مخکي د امریکا د بل پخواني ولسمشر د لمسیو په توګه هغوی په سپینه ماڼۍ کې زيات وخت تیر کړ. باربارا اوس په ګلوبل هیلت کورپ سازمان کي کار کوي او جینا بیا خبریاله ده.

د امي کارټر وروسته، چیلسي کنلټن د امریکا د ولسمشر بل کلنټن او هیلري کلنټن لور لومړۍ ماشومه وه چې په سپینه ماڼۍ کې یې ژوند کاوه. هغه په ۱۷ کلنۍ کې له سپینې ماڼۍ ووته او په کالج کې په زده کړو بوخته شوه. هغه اوس د کلنټن بنیاد چې د کلنټن د کورنۍ پورې اړه لري او یو خیریه سازمان دی، کار کوي.

جیمي کارټر او میرمن یې روسالین کارټر څلور اولادونه درلودل، خو امي د هغوی یواځینۍ اولاد وو چې له ولسمشر او لومړۍ میرمنې سره د ۱۹۷۷م کال نه تر ۱۹۸۱م کال پورې یوځای په سپینه ماڼۍ کې اوسیده. کله چې د هغې پلار جیمي کارټر واک ته ورسید هغه ۹ کلنه وه. هغې په ۱۹۹۶ کال کې واده وکړ.

کېرولاين هغه مهال چې د هغې پلار جان اف کینډي د امریکا د ولسمشر په توګه واک ته ورسید، درې کلنه وه او د هغې کوچنی ورور بیا ترې ماشوم وو. د هغې کوچنی ورور جان په ۱۹۹۹ کال کې د یوې الوتکې د راولیدو له امله خپل ژوند له لاسه ورکړ. کارولیني واده کړی، درې ماشومان لري او وکیله ده. هغې له ۲۰۱۳م کال څخه تر ۲۰۱۷م کال پورې په جاپان کې د امریکا د سفیرې په توګه دنده ترسره کوله.

له دوو کالونو څخه د ډیرې مودې له پاره کېرولاین او جان په سپینه ماڼۍ کې ژوند وکړ. په انځور کې ښکاري چې سپینه ماڼۍ د دوی کور او د دوی د لوبو ځای وو.

ګیرالد فورډ څلور اولادونه درلودل چي د خپل پلار په لنډ مهاله دوره کې چې له ۱۹۷۴م کال څخه ۱۹۷۷ پورې وه، په سپینه ماڼۍ کې ستر نه شول. په انځور کې د فورډ ټوله کورنۍ ښکاري چې د سپینې ماڼۍ مخې ته اخیستل شوی دی.

ولسمشر تیودرو روزولټ له خپلې میرمنې او شپږو ماشومانو سره له ۱۹۰۱م کال څخه تر ۱۹۰۹م کال پورې په سپینه ماڼۍ کې اوسیدی. د خپل پلار د واک پر مهال کونیټین څلور کلن وو.

ابراهم لینکن هم له خپلې میرمنې او ماشومانو سره په سپینه ماڼۍ کې اوسیدی. کوچني تد له جنګي لوبو سره ډیره مینه درلوده او د کورنۍ جګړې پرمهال د هغه پلار د امریکا ولسمشر وو. په امریکا کې کورنۍ جګړې له ۱۸۶۱م کال څخه تر ۱۸۶۵م کال پورې دوام وکړ.