د هاګ د جزا بین المللي محکمه سیف الاسلام د جنګي جنایتونو په تور تعقیبوي. د لیبیا په پایتخت طرابلس کي یوې محکمې هم هغه په ۲۰۱۵ م کال کي په غیاب کي محاکمه کړ. خو اوس هغه نیویارک ټایمز ته ویلي: « دی مطمینه ؤ، چي که لیبیایان هغه د خپل رهبر په حیث وغواړي»، کیدلای سي دغه حقوقي مشکلات یوې خواته پاته سي.
سیف الاسلام ته د کلونو راهیسي د خپل پلار د ځای ناستي په سترګه کتل کیږي. د هغه پلار، معمرالقذافي په مقابل کي یې تربغاوت دمخه هغه غرب ته د نژدې کیدو او سیسټم د پرانستل کیدو د طرفدار په حیث پیژندل کیده، خو د ۲۰۱۱ م کال په فبرورۍ کي د اعتراضونو تر شروع کیدو وروسته هغه د رژیم د مخالفینو د سخت سرکوبه کیدو څخه ملاتړ وکړ. سیف الاسلام د پلار تر مرګ یوه میاشت وروسته د ۲۰۱۱ م کال په اکتوبر کي ونیول سو.
د نیویارک ټایمز سره تر دغي مصاحبې پوري، کومه چي د لیبیا د سینتان ښار په یوه بنګله کي یې اجرأ کړې ده، د ۲۰۱۴ م کال راهیسي د هغه د ژوند هیڅ نخښه نه وه لیدل سوې. هغه په خپله مرکه کي دا هم ویلي دي، چي هغه نیمه ملیشې چي دی یې هغه وخت بندي کړ، اوس یې «دوستان» دي. هغه همدارنګه ویلي دي، چي یو ازاد سړی دی، چي سیاست ته يې بیرته راتګ ته سازمان ورکوي.
په ۲۰۱۱ م کال د معمرالقذافي د سقوط راهیسی لیبیا بیا په داخلي جنګ او انارشۍ کي ډوبه ده. خارجي قوتونه او اجیري ملیشې، د هغې جملې د روسیې او ترکیې لخوا هم د لیبیا او سیمي په کشمکشونو کي لاس لري.
د بلي خوا بیا د عبدالحمید الدبیبه په مشرۍ د مؤقتي حکومت تر نظارت لاندي پارلماني انتخابات د همدې عیسوي کال د ډسمبر ۲۴ می ته پلان سوي دي. هغه اوربند چي د تیرکال اکتوبر میاشتي راهیسی نافذ دی، هم چنداني نه مراعتیږي.
لیبیا کي څوک له چا سره جنګيږي؟ ـ انځوريز راپور
په شمالي افریقایي هیواد لیبیا کې د معمر القذافي تر زوال وروسته په دغه هیواد کې بی ثباتي حاکمه ده. د ملګرو ملتونو له ملاتړ څخه برخمن حکومت د جنرال خليفه حفتر د ځواکونو له مزاحمت سره مخامخ دی.
د ۷۶ کلن جنګ سالار بشپړ نوم خليفه بالقاسم حفتر دی. نوموړی د وژل شوي دیکتاتور معمر القذافي په دوره کې د پوځ یو لوړپوړی افسر وو. خلیفه حفتر ځان مارشال هم بولي. په اوس وخت کې هغه د لیبیا تر ټولو قوي جنګسالار ګڼل کیږي. نوموړی جنرال د یوه روزل شوي په وسلو سنبال پوځ ترڅنګ جنګي الوتکې هم لري. هغه د فرانسې، مصر او متحده عربي اماراتو له ملاتړ څخه برخمن دی.
انځور: Getty Images/AFP/F. Monteforte
د لیبیا په شخړه کې د مختلفو هیوادونو رول
خلیفه حفتر د فرانسې له بشپړ ملاتړ څخه برخمن دی. بل لور ته ترکیه د حفتر شدید مخالفت او په طرابلس کې د واکمن حکومت ښکاره ملاتړ کوي. ترکیي د حفتر د ځواکونو پر ضد د جنګیدو له پاره د طرابلس حکومت ته وسلې هم ورکړي وې. د حفتر په پلویانو کې مصر او متحده عربي امارات هم شامل دي. اروپایي اتحادیه له فرانسې سره د لیبیا په مسئله کې اختلاف نظر لري.
انځور: picture-alliance/C. Liewig
د طرابلس حکومت پلوي جنګي ډلې
د طرابلس حکومت د ملګرو ملتونو او څو جنګي ډلو له ملاتړ څخه برخمن دی. دغو وسله والو ډلو د خلیفه حفتر د«لیبیا ملي پوځ» ځواکونو پر وړاندې د طرابلس د حکومت ملاتړ کړی دی. حکومتي پوځ پر طرابلس د حفتر د ځواکونو یرغل له ناکامۍ سره مخامخ کړی وو.
انځور: AFP/M. Turkia
د طرابلس حکومت او پوځ
د لیبیا حکومت د ۲۰۱۵م کال راهیسې د ملګرو ملتونو له ملاتړ څخه برخمن لومړي وزیر فایز السراج په مشرۍ قایم دی. السراج د امنیت د ثبات په خاطر له څو وسله والو ډلو سره ائتلاف کړی دی. له حکومتي پوځ سره د لیبیا د پخواني پوځ درنې وسلې او تجربه لرونکي افسران هم موجود دي. د ترکیي ولسمشر رجب طیب اردوغان د السراج د حکومت ښکاره ملاتړ کوي.
انځور: Reuters/H. Amara
د قذافي تر زوال وروسته بی ثباتي
د لیبیا پخوانی دیکتاتور د یوه منظم وسله وال حرکت په ترڅ کې له واکه لیري کړای شو، خو وروسته تر هغې دغه ډلې منظم پاتې نه شوې. له هرې ډلې سره په کافي اندازه وسلي او جنګیالي موجود ول. په مختلفو وختونو کې انتخابات هم وشو، خو امنیت رامنځته نه شو. په همدې منځ کې جهادي ډلې هم په لیبیا کې فعاله شوې دي.