د پيسو نړیوال صندوق (IMF) په خپل وروستي رپوټ کې په پاکستان کې د مالي فساد دوامداره ننګونې ته اشاره کړې ده، کوم چې د دولتي ادارو په نظام کې د کمزورتیا له کبله رامنځته کیږي. آی ایم ایف په دغه هیواد کې د شفافیت، عدالت او ريښتینوالۍ وضعیت د بهترولو له پاره په بیړه د حکومت د ۱۵ ماده ایزې اصلاحي تګلارې د عملي کولو غوښتنه کړې ده.
په پاکستاني رسنیو کې د خپرو شوو رپوټونو د اټکلونو له مخې یوازې په دوو کلونو کې د ۵،۳ میلیارده پاکستاني روپیو اختلاس چې بیرته راګرځول شوی، په اصل کې د پاکستان د اقتصاد پر اوږو د فساد د بوج یوه کوچنې برخه ده. دغه ۵،۳ میلیارده روپۍ هغه پيسې دي چې د ۲۰۲۳م کال له جنورۍ څخه د ۲۰۲۴م کال تر دسمبره پورې د فسار پر ضد د مبارزې په لړ کې بیرته راګرځول شوي دي.
آی ایم ایف د چهارشنبې په ورځ په یوه جدي ارزونه کې ویلي دي فساد که «په هره کچه وي، دوامداره او ویجاړوونکی وي.» د پيسو نړیوال صندوق د شرایطو له مخې د پاکستان د مالیې وزارت دغه رپوټ د نږدې درو میاشتو په ځنډ سره خپور کړ، ځکه دا باید د پيسو نړیوال صندوق د اجرائیوي بورډ له غونډې څخه مخکې خپور شوی وای، په کوم ځای کې چې د ۱،۲ میلیارده ډالرو دوه قسطونه باید تصویب شوي وای.
په پاکستان کې د مالي فساد د اندازې اټکلول ستونزمن کار دی
د آی ایم ایف پور ورکوونکې ادارې ویلي چې په پاکستان کې د مالي فساد د حجم یا اندازې اټکلول یو ستونزمن کار دی: خو «د فساد له طریقه د ترلاسه شوو شتمنو له بیرته راګرځول کیدو څخه دغه لګښتونه اټکل کیدلی شي.»
د پاکستاني کلدارو نرخ د امریکايي ډالرو په مقابل کې ډیر کم شوی دیانځور: picture-alliance/dpa/A.Gulfam رپوټ کې ویل شوي چې «نیب» یا د ملي احتساب ادارې له خوا په تیرو دوو کلونو کې بیرته ترلاسه شوي شتمنۍ د مالي فساد د اټکلولو یوه وسیله ده.
د پيسو نړیوال صندوق په ارزونه کې ویل شوي چې که پاکستان په راتلونکو پنځو کلونو کې د حکومتوالۍ د اصلاحاتو بسته عملي کړي، نو د هیواد په ملي ناخالص تولید کې به له ۵ تر ۶،۵ سلنې زیاتوالی رامنځته شي.
د مالي فساد لاملونه څه دي؟
آی ایم ایف ویلي چې په پاکستان کې د مالي فساد د خطرونو اساسي لاملونه د بودیجې جوړول او د مالي معلوماتو د راپور ورکونې په برخه کې نیمګړتیا ده. همدارنګه د دولتي مالي او غیر مالي سرچینو په مدیریت کې بې نظمي موجوده ده، په ځانګړې توګه د پراختیايي لګښتونو، دولتي تدارکاتو، او د دولتي ملکیت لرونکو ادارو په مدیریت او څارنه کې. د دې ترڅنګ تر اندازې ډیر پېچلی او غیر شفاف مالياتي نظام هم د فساد خطرونه زیاتوي.
د پيسو نړیوال صندوق مشوره ورکړې ده چې د عدلي کارکوونکو د فعالیت او اخلاقي معیار د څارنې د موجوده میکانیزم پياوړی اړین دی، ترڅو غوره فعالیت او د خلکو مخ پر زیاتېدونکي باور تضمین کړای شي.
د «PPP» یا مساوي قدرت خرید په پام کې نیولو سره د نړیوال وجهي صندوق IMF د شمیرو له مخې په ۲۰۱۸ م کال کې د GDP یا کورنۍ ناخالص توليد په اعتبار د نړۍ د لسو مخکښو شتمنو هیوادونو په اړه تفصيل په دې انځوریز رپوټ کې لوستلای شئ.
انځور: picture-alliance/dpa/K. Otaد روان کال تر اپريل میاشت پورې د شمیرو له مخې د مساوي قوت خرید په اعتبار د کورنۍ ناخالص توليد په پام کې نیولو سره چين په ۲۵، ۲۴ تريلونه ډالرو سره په لومړي مقام کې ځای نیولی دی.
د همدې معیار په پام کې نیولو سره امریکا متحدو ایالاتو په ۲۰،۴ تریلونه ډالرو سره دویم ځای نیولی دی. په امریکا کې د تیرکال په پرتله د اقتصادي ودې کچه ۵،۳ سلنه ده.
د دې معیار په پام کې نیولو سره هندوستان په ۱۰،۴ تریلونه ډالرو سره په دې نوملړ کې په دریم مقام کې ځای نیولی دی. د نړیوال وجهي صندوق په حواله د هند د اقتصادي ودې کچه د تیرکال په پرتله تر ۹،۸ سلنو هم لوړه ده.
جاپان له ۵،۶ تریلونه ډالرو او د تیرکال په پرتله د داخلي ناخالص تولید په برخه کې له ۳،۵ سلنه زیاتوالي سره څلورم ځای نیولی دی.
د نړیوال وجهي صندوق په حواله آلمان د ۲۰۱۸م کال تر اپريل میاشتي پوري (Purchasing Power Parity) یا قوت خرید په اعتبار سره کورنۍ ناخالص تولید یا جي ډي پي یې ۴،۳۷ تریلونه ډالره په داسې حال کې چې د اقتصادي ودې کلنۍ کچه یې ۵ سلنه ته نږدې دی.
روسیه په دې نوملړ کې شپږم ځای لري چیرې چې د مساوي قوت خرید په اعتبار سره جي ډي پي ۴،۱۷ تریلونه ډالره او د تیر کال په پرتله یې د اقتصادي ودې کچه تر ۴ سلنه زیاته وه.
په اووم نمبر انډونیز هیواد دی چې د تیرکال په پرتله د اقتصادي ودې کچه ۷،۷ سلنه ده، په داسې حال کې چې جي پي ډي یې ۳،۵ تریلونه ډالره وه.
برازیل په ۳،۳۹ تریلونه ډالرو او ۴،۶ سلنه کلنۍ اقتصادي ودې سره د نړیوال وجهي صندوق یا آی ایم اف په حواله په نړۍ کې اتم ځای نیولی دی.
بریتانیا په دې نوملړ کې په ۳،۰۳ تریلونه ډالرو سره په نهم ځای نیولی دی. په دې هیواد کې د اقتصادي ودې کچه ۳،۹ سلنه ثبت شوی ده.
له ۲،۹۶ تریلونه ډالرو سره فرانسه دریم اروپایې هیواد دی چې د لسو مخکښو اقتصادي هیوادونو په کتار کې یې ځای نیولی دی او د تیرکال په پرتله یې د اقتصادي ودې کچه ۴،۴ سلنه وو.
پاکستان په دې نوملړي کې ۲۵ مقام خپل کړی دی. په دې هیواد کې د کورنۍ ناخالص تولید اندازه ۱،۱۴ تریلونه ډالره اټکل شوې ده، چې د تیرکال په پرتله په کښې ۸ سلنه زیاتوالی راغلی دی.
