د ترهګرۍ مالي تمویل، کیمیاوي وسلو، عدلي طب او ډیجیټالي آرشیف: د «اسلامي دولت» ډلې د جنایتونو اړوند د ملګرو ملتونو سازمان د ځانګړې ډلې مشر تشریح کوي چې د عدالت له پاره لټون باید په کومو برخو متمرکز شي.
اعلان
نړیوال سازمان د ۲۰۲۱م کال په سپتمبر میاشت کې پخوانی آلمانی څارنوال کرستیان ریشتر، د UNITAD ډلې مشر وټاکه. د دې ټیم هدف په «اسلامي دولت» یا داعش ډله کې د شاملو هغو کسانو پر وړاندې قانوني اقدامات پورته کول دي چې د بشري حقونو په سرغړونو او جنګي جنایتونو کې په لاس درلودلو تورن دي.
د داعش یا «اسلامي دولت» ترهګرې ډلې د خپل عروج پر وخت په زرګونو تنه غړي درلودل. د یوه اټکل له مخکې په دوی کې ۴۰ زره بهرني جنګیالي هم شامل وو. دغې ډلې په سوریې او عراق کې ۱۰۰ زره مربع کیلومتره ساحه تر خپل کنترول لاندې راوستلې وه.
دغې ډلې له اسلام څخه افراطي تفسیر اخیسته. داعش د سیمه ایزو اقلیتونو لکه په عراق کې له یزیدیانو او عیسویانو نیولې بیا تر خپل کنترول لاندې سیمو کې د مسلمانانو پر خلاف هم جنایتونه ترسره کړل. پر یزیدي لږکۍ د دوی برید د ملګرو ملتونو له خوا نسل وژنه وبلل شوه.
له ۲۰۱۴م کال را په دیخوا په دغه تش په نامه «خلافت» کې، سړي تښتونه، جنسي تاوتریخوالی او جنسي بریدونه، غلامي، اخاذۍ، قتل او مالي جنایتونه ورځنی معمول دی.
اوس هم تصور کیږي چې داعش سره ۱۰ زره جنګیالي فعاله دي، خو په ۲۰۱۷م کال کې دوی له خپل اصلي مرکز څخه پر شا وتمبول شول او ماته یي وخوړه. ډیر شمیر جنګیالي یي ووژل شول او یا هم بندیان شول. اوس پوښتنه دا ده چې نیول شوي کسان څنګه محاکمه شي.
کرستیان ریشر وایي چې هغه د خپلې ډلې په مرسته په نړیواله کچه د داعش ارتباطات لټوي. هغه وایي: «دا یوازې د عراق داخلي مسئله نه ده. بالاخره آی اس يا داعش له عراق څخه دباندې هم فعالیت کوي، د بیلګې په توګه په اروپا کې.»
د ابوبکر البغدادي د يو ملګري په وينا، هغه ډير علاقمنمد وو چې د رهبرۍ مسئوليت پر غاړه ولري. البغدادي به ماشومانو ته د قران زده کړې ورکولي. په سامره ښار کې د هغوی کور له ډيرې مودې راهیسې د هغو مهاجرو هستوګنځای ګرځيدلی. ګاونډيان وايي چې د بغدادي کورنۍ يا تښتيدلي او يا به په زندان کې وي.
انځور: NDR
د لوړو زدکړو په لټه کې
تر ديپلوم ترلاسه کولو وروسته ابوبکر البغدادي له خپل اصلي ټاټوبي څخه بغداد ته ولاړ تر څو هلته د حقوق په څانګه کې لوړې زده کړې وکړي. هغه تربيتي علوم او بهرنۍ ژبې هم د دوهمې او درېمې رشتې په توګه انتخاب کړې وې خو دا چې ديپلوم يې ټيټ وو، بريالی نه شو د پوهنتون دغو څانګو ته لار پيدا کړي.
«بوکسنګ سسټرز» کلب د یزيدۍ میرمنو او نجونو د پياوړه کولو طرحه ده چې شپږ میاشتې مخکې د (Lotus Flower) یا نیلوفر ګل، په نوم د غیر انتفاعي سازمان له لوري د عراق په کردستان کې پرانیستل شوه. اوس د روانګا کمپ په سالون کې یزيدي ښځې او نجونې په اوونۍ کې پنځه وارې د ورځې دوه ساعته تمرین کوي. د هغوی ډیری یې یو وخت د داعش بندیانې وې او د روحي آزار، فزیکي او جنسي تاوتریخوالي قرباني ګرځیدلې وې.
انځور: DW/F. Campana
چمتووالی
که څه هم بوکس د روانګا کمپ د ښځو او نجونو د «لوتوس فلاور» ورزشي کلب یوازینی فعالیت نه دی، خو د هغوی له پاره په زړه پورې ورزش دی. د دغه غیر انتفاعي سازمان سیمه ایز مشر ویان احمد وایي: «موږ فکر وکړ چې دا ورزش د جسمي او روحي لحاظه د ښځو د غښتلتیا له پاره مناسب روش دی.»
انځور: DW/F. Campana
تمرین
د دغه کلب یوه ورزشکاره حسنا سعید یوسف وایي: «ډیر وختونه چې د بوکس تمرین کوو، د درد او خفګان شیبې رایادوم او هڅه کوم چې د بوکس په ضربو سره یې له شره خلاصه شم.» حسنا او کورنۍ یې په ۲۰۱۴م کال کې د سنجار پر کلیو او بانډو باندې د داعش له هجوم وروړلو راهیسې په روانګا کمپ کې میشت دي. هغوی چې کله پوهه شول چې داعش ورنزدې شوی نو غرونو ته وتښتیدل او هلته یوه اوونۍ پټ ول، څو یې کمپ ته د رسیدو لار ومونده.
انځور: DW/F. Campana
له ورزش سره مینه
حسنا چې ۱۸ کلنه ده وایي چې تل یې له ورزش سره مینه درلوده. هغه وایي چې په ځوانۍ کې یې له تره سره د خپل کاله په یوه خونه کې وزن پورته کول تمرینول. خو حسنا اوس په دې باور ده چې بوکس یا سوک وهنه یو بل شی دی. هغه چې هیله لري ډاکټره شي وايي: «نه غواړم هیڅ وخت د بوکس کولو تمرین پریږدم.»