د نړۍ په هغو هيوادونو کې چې د تودښت درجه پکې ډېره لوړيږي، ډېر مرچ لرونکي خواړه کارول کيږي. دا کار يو دليل لري: مرچ له یوه اړخه د تیارو کړل شويو خوړو په ساتنه کې مرسته کوي. بل لوري ته مرچ د کاپسايسين په نامه مواد لري چې مغزو ته د بدن د تودښت درجې د لوړيدو پېغام رسوي او په دې توګه د خولې غدې فعاليږي. دا چې خوله بيا له پوست څخه تبخير کيږي نو دا څه د بدن د يخېدو باعث کيږي.

په دوديز چينايي طبابت کې خوراکي توکي د هغوی د ګرم او يخ تاثير له مخې ويشل شوي دي. هندوانه، بادرنګ او شين چای په يخو خوړو کې شميرل کيږي. د هند په دودیز طبابت کې د کوپړې يا ناريل اوبو تاثير چې په مرطوبو استوايي هېوادونو کې ډېر موندل کيږي، يخ ارزول کيږي. دا اوبه ډېر ويتامين، منرالونه او اليکتروليتونه لري.

ليمو لرونکي شربت چې په هند کې «نمبو پاڼي»، په منځني ختیځ کې «ليمونانا» او په ماليزيا کې «ليماو آسام بوی» بلل کیږي، د ګرمو ورځو مشهوره نوشابه ده چې پکې د ليمو بېلا بېل ډولونه اصلي توکي دي. په ځينو سيمو کې د ځانګړي خوند په موخه پکې لږ تور مرچ، تازه نعنا او يو څه شات هم ور اچول کيږي.

د «worldpopulationreview.com» په حواله بير هغه مشروب دی چې په نړۍ کې تر ټولو ډېر کارول کيږي. خو دا چې الکول لري نو له بدن څخه اوبه باسي او له دې کبله توصيه کېږي چې په ګرمو شپو او ورځو کې ترې بايد ډډه وشي. عين څه پر کافي يا قهوې هم صدق کوي.

څومره چې د تودوخې درجه لوړيږي، په هم هغه کچه انسانان هم سپک لباس اغوستلو ته تمايل پيدا کوي. د ګرمۍ پر وخت پراخه، اوږده لستوڼي لرونکي کالي چې له طبيعي تارونو او داسې ټوکر جوړ شوي وي چې هوا ترې تيريدلی شي، ښه انتخاب دی. لکه پنبه يي او یا د کتان ټوکران.

په یوه څېړنه کې چې په ۱۹۸۰م کال کې په «Nature» مجله کې خپره شوې وه، په صحرا کې د تجربو په مرسته دا څيړل شوي ول چې آیا د لباس رنګ د ګرمۍ پر وخت څه رول لوبوي او که څنګه؟ د تجربو څخه ثابته شوې وه چې په رښتيا هم روښانه رنګونه رڼا ښه منعکسوي خو تور رنګه لباس بيا د بدن خپله تودوخه په شان سره جذبوي. مهمه داده چې په لباس که هغه تور او که سپين رنګه وي، تنګ يا چسپ بايد نه وي څو هوا بدن ته ورسېدلای شي.

پخوا به په تېره بيا آسيايي سيالانيانو اروپا ته د سفر پر وخت چترۍ له ځان سره راوړولې. اوس اروپایان خپله هم د لمر چترۍ کاروي څو ځان په تېره بيا هغه وخت له وچې ګرمۍ وساتي کله چې لمر پر خپل اوج وي. اوس د باراني چتريو داسې ماډلونه هم راوتلي چې د لمر وړانګې منعکسوي. د ګرمۍ د سختې څپې په ورځو او شپو کې سړی بايد د ورځې د ۱۲ او ۴بجو ترمنځ له باندې وتلو څخه ډډه وکړي.

په اروپا کې د برېښنا مخ پر لوړېدونکو بيو ته په کتو سره لاسي پکې له ګرمۍ سره په مقابله کې مرسته کولی شي. دغه لاسي پکي ۴۰۰۰ کاله ترمخه په مصر کې کاريدلې. دغه پکې چې ښايي سرچينه یې له جاپان او يا چين څخه اخيستي وي، اوږده موده يوازې شتمنو خلکو کارولې او د ښه مالي حيثيت سمبول ګڼل کيدلې.

ګرمۍ ته د ماتې ورکولو يو تخنيک چې آن کانګرو او بيزوګان یې کاروي، ډېر پاک نه بريښي خو ښايي ګټه ولري. زموږ د لاسونو بندونه د نبض نقطې لري، کله چې هغه په ژبه وڅپل شي، نو د خولې لعاب لکه د خولو تاثير لري او په دې توګه د بدن پوست يخيږي. له دې څخه ثابتيږي چې په اوبو د لاسونو او همدا راز د تندي او مرې لوندول د ګرمۍ په مقابل کې ګټه لري.

ځنګلونه لکه د لويو ايرکانديشنونو په څېر عمل کوي: ونې او بوټي نه يوازې ډېر اړين سيوری برابروي، بلکې پر دې سربيره د اوبو د تبخير پروسې پر وخت د خپلو ريښو له لارې اوبه جذبوي او د پاڼو له لارې یې بيرته خارجوي چې په دې توګه چاپيريال يخيږي. څېړنو ښوولې چې ونې لرونکې ساحې د هغو په پرتله چې ونې نه لري، دوه تر دريو ساتني ګراد درجې يخې وي.

اتريشي مهندس فريدرش هندرت واسر مناسب کار کړی دی: د هغه کور چې د ويانا يو مشهور د لیدو ځای هم دی، د هغو کسانو له پاره کيدای شي يو مثال وي چې غواړي طبيعت او مهندسي سره يوځای کړي او زرغون کورونه جوړ کړي. د اقليم بدلون ته په کتو سره دا ښايي يو اوږد مهاله حل وي څو کورونه او چاپيريال يخ وساتل شي.

د امریکا متحدو ایالاتو په ختیځ سواحلو کې د یخنۍ وروستۍ څپې او د واوري سخت اورښت هغې ډلې ته چې باور لري، د ځمکې تودښت د انسان له چلن سره ربط نه لري، دا فرصت په لاس ورکړ چې په دې هکله خپل شک او تردید اعلان کړي.

په داسې حال کې چې امریکا له سخت یخ سره لاس او ګریوان ده، په آسترالیا کې بیا د اوړي په موسم کې د تودوخي درجه ۴۱ درجو ته رسیدلی ده. انځور په سیډنې کې د برونت د ساحل دی.

حقیقت دا دی چې په ټوله نړۍ کې د تودوخې درجې د رسمي ثبت له پیل راهیسې، تر اوسه پوري ۲۰۱۷م کال ثبت شوی تر ټولو ګرم کال وو.

خو پوښتنه دا ده چې په امریکا کې وحشتناکه یخه هوا او واوري او د نړۍ د تودوښي درجه څرنګه تشریح کیدلای شي؟ په دې هکله د څیړونکو لومړی ځواب دا دی چې هوا او د ځمکې ګرمیدلو ته باید د یوې پدیدې په توګه ونه کتل شي. ساینسپوهان د تودښت د درجې لوړیدل او ښکته کیدل یوه عادي پیښه بولي.

څیړونکي وايي چې د پیښو په هکله د بشر پوهه او درک او د دوی متاقبل اغیز تر اوسه پورې ډیر محدود او یا هم تازه پیل شوی دی. که څه هم د نړۍ د تودوښي په هکله څیړنې په دې وروستیو کې پیل شوي خو په دې وروستیو کې ځینو څیړونکو اعلان کړی چې په امریکا کې سخته سړه هوا او یخک د ځمکې له تودوښت سره مستقیمې اړیکې لري.

په داسې حال کې چې د امریکا په شرقي ساحلونو کې سخته سړه هوا او واورې وې، د ځمکې په بله برخه کې د اوړي موسم د تیرو کلونو په پرتله لا ډیر ګرم وو. د څیړونکو په حواله، په وروستیو کلونو کې څو ځله لیدل شوي چې هر ځل چې «جت ستریم» یعنې [د بادونونسبي قوي څپې] په اتومسفیر کې د څپو حالت غوره کړي، نو د امریکا په لویدیځو برخو کې ګرمه هوا او د قطبي هوا جبهې د دې هیواد شرقي لوري ته حرکت کوي.

جت ستریم په اصطلاح کې د بادونو هغه نسبي قوي څپو ته ویل کیږي چې د هوا په یوه نري جریان کې په یوه لوري تمرکز ولري. دغه بادونه د یوه تونل په شان د اتموسفیر پر سر په لوړه ارتفاع کې حرکت کوي.

جت ستریم د هوا له چټ جریان سره، تراوسه پوري د ځمکې جنوبي برخې ته د یوه کمر په شان د هوا مانع ګرځیدلی. د هوا د برخي کارپوهان وايي چې د شمالي قطب د هوا ګرمیدل چې د اقلیم تودوښت یې یو لامل دی، د دې سیمې او د ځمکې د نورو ګرموو سیمو د هوا د تفاوت د کمیدو سبب ګرځیدلی دی.

اوسمهال د ځمکې قطبونه د په ډیرې چټکۍ سره د ځمکې د استوايي برخو په څیر د ګرمیدو په حال کې دي. څیړونکي په دې باور دي چې دغه تغیراتو د جت ستریم په تعادل باندې هم اغیز کړی دی.

ساینسپوهان په خپلو وروستیو تیوري ګانو یا نظریو کې وايي چې دغه موضوعات ثابت شوي چې هر وخت چې جت ستریم کمزوري کیږي، د ځمکې په یوه برخه کې شدیده سړه هوا رامنځ ته کیږي. خو د دې دواړو پدیدو فزیکي اړیکې تراوسه پوري په ثبوت نه دي رسېدلي.

د امریکا د هوا پيژندني د ملي خدماتو څخه ریک تومن نیویارک ټایمز ته په دې هکله ویلي چې: «د شمالي قطب ګرمیدل ښايي د نړۍ په نورو برخو کې د هوا په ګرمیدو اغیز وکړي. دا هغه څه دي چې ټول ساینسپوهان یا څیړونکې پري توافق لري.»

د ځمکې د ګرمیدو یو له مهمو لاملونو څخه په اتومسفیر کې د ګلخانه اي ګازونو خپریدل دي چې د انسان په لاس تولیدي. څیړونکي وايي چې څیړنو ښوولي چې د ځمکې په اتومسفیر کې د ګلخانه يي ګازونو د تیرو۸۰۰ زره کلونو په ترڅ کې هیڅ وخت هم دومره لوړې کچې ته نه ده رسیدلې.

ګلخانه ای ګازونه د دې سبب کیږي چې د اتومسفیر له سطحې څخه د لمر کمې وړاندي انعکاس وکړي او دغه ګازونه د یوې چترۍ په شان د ځمکې پر سر ګرمه هوا ساتي. له ۱۹۵۸م کال راهيسي، د دې شان ګازونو کچه له۳۲۰پي پي ام څخه ۴۰۰ ته لوړ شوي دي.