که هغه لاپلند، شمالي امریکا، هند او یا هم مکسیکو دي، اوس لا په دې دوبي کي په بیلابیلو سیمو کي د تودوخي درجه په غیرمعمولي ډول لوړه ده. حتی په هغو ځایونو کي هم چي اوس هلته ژمی دی.
انځور: DW/Valerie Stocker
د کاناډا په لیتون کي اورلګیدنه او سخته ګرمي
په روان دوبي کي په لیتون کي تودوخه تقریباً ۵۰ درجې اندازه سوې. دا د کاناډا په لویدیځ کي پرته دې نسبتاً سړې سیمي له پاره سخته ګرمي. له همدې امله دا کلی چي ۲۵۰ تنه نفوس لري په بشپړ توګه وسوځیدی. په شمالي امریکا کي هم اقلیم مخ په تودیدو دی. دا ځکه چي د مځکي د ګرمۍ له امله بادونه کرار سوي او دغه ډول ګرمي څو اونۍ دوام کوي.
انځور: BC Wildfire Service/AFP
د فنلند کیفو سيمه؛ په شمالي اروپا کي سخته تودوخه
د فنلند په لاپلند کي له ۱۹۱۴ م کال راهیسي هوا دومره نه وه ګرمه سوې، لکه د سږکال په جولای کي چي وه. د فنلنډ په شمال کي د هوا تودوخه ۳۳،۶ ګراد اندازه سوې او همدارنګه ددغه سکندیناوي هیواد په ځینو نورو سیمو کي هم تر پخوا ۱۰ تر ۱۵ درجې پوري هوا ګرمه سوې ده. هواپیژندونکي د اروپا په شمال کي د هوا دومره ډیر ګرمیدل په شمالي امریکا کي د ګرمۍ سره په تړاو کي ویني.
انځور: Otto Ponto/Lehtikuva/AFP/Getty Images
هند: د سختي ګرمۍ له امله مړينې
همدارنګه په هند کي هم سږکال ډیره ګرمي ده. په پلازمینه نوي ډيلي کي د جولای په سر کي د هوا درجه ۴۳،۱ ته ورسیده چي له نهو کلنو څخه یې ساری نه درلود. په هند کي مون سون يا موسمي بارانونه هم يو اوونۍ وورسته پېل شول. په دغه هیواد کي له ۲۰۱۰ کال راهیسي لږ تر لږه ۶ زره ۵۰۰ انسانان د سختي ګرمۍ له امله مړه سوي.
انځور: Adnan Abidi/REUTERS
نیژنیايا پیشا، روسیه : د پرمافراست د له منځه تلو له کبله د میتان ګاز افراز
همدارنګه سایبریا هم په ۲۰۲۱ کال کي سختي ګرمۍ اغیزمنه کړه. هلته د می په میاشت کي لا د هوا درجه له ۳۰ څخه پورته وه. په دې ډول په سایبریا کي د ځینو اروپایی سیمو په پرتله ډیره ګرمي وه. سخته ګرمي او وچکالي ددې سبب سوه چي د روسیې په شمال کي سختي اورلګیدني رامنځته سي. سخته ګرمي او وچکالي د پرمافروست د ویلي کيدو باعث کیږي او دا بيا هوا ته میتان ګاز د افرازيدو باعث ګرځي.
انځور: Thomas Opel
په نوی زېلاند کي تر ټولو ګرم ژمی
د جنوبي کُرکې د نوي زېلاند په هاستینګ کي چيرې چې اوس په اصل کي ژمی دی، د هوا درجه ۲۲ سانتي ګراد اندازه سوې. په دې ډول په دغه هېواد کي د ۲۰۲۱ کال د جون میاشت له ۱۱۰ کلونو راهیسي تو ټولو توده میاشت وه. په دغه هیواد کي په اوسط ډول د هوا حرارت دوې درجې پورته سوی. تود ژمی زراعت ته تاوان رسوي او د سکي وهلو په ځایونو کي واوره کمیږي.
انځور: kavram/Zoonar/picture alliance
په مکسیکو کي سخته وچکالي
د ۵۱،۴ درجو تودوخه آن د مکسيکو له پاره چېرې چې ډېره ګرمي، ډيره زياته ده. دا په جون مياشت کې اندازه شوې تر ټولو ډېره تودوخه ده. اوسمهال دغه هېواد له داسې سختې وچکالۍ سره لاس او ګريوان دی چې له ديرشو کلونو راهیسې ساري نه لري. په تېره بيا د دغه هېواد باجا کليفورنيا سيمه، چېرې کولورادو سيند قسماً وچ شوی دی، سخته اغیزمنه شوې. همدارنګه په مکسیکو سیتي هم د اوبو سطحه مخ په کمیدو ده.
انځور: Fernando Llano/AP/dpa/picture alliance
شمالي افریقا: په لیبیا کي سخته صحرایی ګرمي
همدارنګه د شمالي افریقا په عربي نیمه ټاپو کي هم سږکال ډیره ګرمي وه. په صحرا کي د جون په میاشت کي د تودوخي درجه له ۵۰ سانتې ګرادو څخه پورته وه. د هوا پیژندونکو په حواله، د لیبیا په لویدیځ کي د جون په پای کي هوا تر پخوا لس درجې ګرمه اندازه سوې. په پلازمینه طرابلس کې بیا ۴۳ درجې وه.
شمت وويل: «موږ له څو میاشتو راهېسې د سمندر پر سطحه ريکارډ ماتوونکي ګرمي مشاهده کوو حتی د استوايي ساحو دباندې هم. زموږ د اټکل له مخې به دا دوام پيدا کړي او زموږ په آند یې د دوام علت دا دی چې موږ چاپيريال ته ګلخانه يي ګازو افرازوو.»
د ناسا دې لوړپوړي ساينس پوه وويل دا خبره پنځوس سلنه امکان لري چې ۲۰۲۳م کال به د ریکارډ کچې ګرم کال وي او کیدای شي ۲۰۱۴م کال هم پر شا پريږدي ځکه چې د ال نینو له کبله به هغه نور هم ګرم شي.
نور ساينس پوهان هم اټکل کوي چې د دې ۸۰ سلنه امکان شته چې تر اوسه د تودښت ثبت شويو ټولو ریکارډونو په حواله به روان کال تر اوسه تر ټولو ګرم وي.
ب. ص/ ن. ز (Mahima Kapoor)
زموږ له آرشيف څخه:
په افریقا کې وچکالي: ویره، لوږه او تنده
افريقا د نه باران او بې فصلتوب له کبله ۱۴ ميليونه انسانان د وچکالۍ له سخت بحران سره مخامخ دي. په ځانگړې توگه په ایتوپیا کې وضعیت خراب دی.
انځور: Reuters/T. Negeri
دغه ډبې خالي دي او هيچيري هم یو څاڅکی اوبه نه شته. ایتوپیا په تیرو ۳۰ کلونو کې له سختې وچکالۍ سره مخامخ دی او څو میاشتې باران نه دی شوی. ملگري ملتونه وایي چې لس میلیونه انسانان خوراکي مرستو ته اړتیا لري او که مرسته ونه شي دغه شمېر به دوه برابره شي. د افریقا په نورو برخو کې هم وضعیت بې ثباته دی.