په واشنګټن کې د ناټو سرمشریزې په ترڅ کې په خپره شوې يوه اعلاميه کې آلمان او د امريکا متحده ايالاتو ويلي دي چې «پړاویزو ځای پر ځای کولو» ته چمتووالی نيول کيږي چې له مخې یې اوږده موده د وسلو ساتل امکان ولري. په دې وسلو کې اس ام – ۶، توماهاوک او هغه تيارېدونکي هايپر سونک يا تر غږ چټکۍ وسلې هم شاملې دي چې په اروپا کې له موجودو هغو په پرتله به تر لېرې واټن پورې ويشتل کولی شي.
په اعلاميه کې زياته شوې: «د دې عصري وسلو استعمال به له ناټو سره د امريکا وابستګي او د اروپا له پاره د کلک ملاتړ ښکارندوی وي.»
ناټو د دې سرمشریزې په ترڅ کې له اوکراين سره «په راتلونکي کال کې» د اضافي ۴۳ ميلياردو ډالرو مرسته هم اعلان کړې ده.
اوکراين ته د اف – ۱۶ جنګي جټ الوتکې ورکړه د امريکا متحده ایالاتو د بهرنيو چارو وزير انتوني بلېنکن، د ناټو په دې غونډه کې اعلان وکړ چې له هالند او دنمارک څخه اف – ۱۶ جنګي جټ الوتکې اوکراين ته پر لاره دي.
بلېنکن، وويل چې د امريکا جوړ دې الوتکو لومړۍ جوپه لا تر مخه انتقال شوې ده.
نوموړي زياته کړې: «او دا جټ الوتکې..... به په روان دوبي کې د اوکراين په هوايي قلمرو کې وي څو اوکراين د روسیې د اشغال په مقابل کې د ځان اغيزمنه دفاع وکړای شي.»
بلېنکن، وويل چې د اف – ۱۶ انتقال به «د ولاديمير پوتین ذهن پر دې حقیقت متمرکز کړي چې پر اوکراين به برلاسی نه شي، هغه به پر امريکا برلاسی نه شي او که چېرې [خپلو کړنو] ته دوام ورکړي نو روسیې او ګټو ته یې رسېدونکی زیان به دوام پيدا کړي او نور به پسې ژور شي.»
اوکراین ولې له لویدیځه اف ۱۶ الوتکې غواړي؟This browser does not support the video element.
بلېنکن، زياته کړه: «سولې ته د رسېدو چټکه لاره د اوکراين ځواکمن کول دي.»
د اوکراين ولسمشر ولوديمير زيلنسکي، له امريکا، دنمارک او هالند څخه د دغه هېواد د هوايي ځواک د پياوړي کولو له کبله مننه وکړه.
په دې منځ کې د ناروې لومړي وزير هم اعلان کړی دی چې هيواد یې اوکراين ته د اف – ۱۶ جنګي جيټ الوتکې د ورکړې اراده لري.
پر ناټو د چين نیوکې چين د مسکو سره د اړيکو په حواله د دغه هيواد په اړه د «پارونې» ډکو څرګندونو له کبله ناټو ته خبرداری ورکړی دی.
د يادولو وړ ده چې ناټو په خپله سرمشریزه کې پر چين تور لګولی دی چې په اوکراين کې د روسیې د جګړې په ترڅ کې مهم نقش لوبوي.
د چهار شنبې په ورځ د ناټو مشرانو ويلي ول چې پيکنګ «د اوکراين پر وړاندې د روسیې د جګړې په يوه پرېکړنده ملاتړي اوښتی دی.»
په اروپايي ټولنه کې د چین د ماموريت وياند وويل چې د ناټو دا پلان شوې څرګندونې د «جنګي لفظي حملو» ډکې دي.
دغه وياند زياته کړه چې ناټو باید د چين په اصطلاح ګواښ او دښمنۍ ته لمن و نه وهي. هغه وويل: «لکه څرنګه چې موږ ټول پوهيږو چين د اوکراين شخړه نه ده رامنځته کړې.»
ب. ص/ ن. ز (afp, AP)
اوس د نړۍ کوم هیواد څومره اټومي وسلې لري؟
د سپيري د تازه رپوټ په حواله، اوس په نړۍ کې د اټومي وسلو شمیر کم شوی دی، خو د اټومې وسلو درلودونکي هیوادونه خپل اټومي بمونه لا عصري او وژونکي کوي. دا چې کوم هیواد څومره اټومي بمونه لري، په انځوريز رپوټ کې يې ولولئ! انځور: Getty Images/AFP/J. Samad د سپيرې رپوټ وايي چې اوس مهال روسيه د نړۍ په سطحه تر ټولو ډيرې يعنې ۶۳۷۵ اټومې وسلې لري. روسيې اوس مهال ۱۵۷۰ اټومې وسلې نصب کړې هم دي. پخواني شوروي اتحاد د لومړي ځل له پاره ۱۹۴۹م کال کي اټومې آزموينه کړې وه. په ۲۰۱۵م کې روسيې ۸۰۰۰ اټومې وسلې درولودلې. سپرې دا هم ويلی دی چې روسیه او امريکا نوې او قیمتي اټومې وسلې تولیدوي.
انځور: Getty Images/AFP/M. Anotonov د سپيري په حواله، امريکا اوس مهال ۵۸۰۰ اټومې وسلې لري چې ۱۷۵۰ يې نصب کړل شوي هم دي. امريکا په لومړي ځل په ۱۹۴۵م کال کې خپله اټومي آزموينه وکړه چې يو څه موده وروسته يې د جاپان پر هيروشيما او ناګاساکي ښارونو اټومې بمونه استعمال کړل. د ترمپ اداره اوس د اټومي وسلو پر عصری کولو کار کوي. امريکا د ۲۰۱۹م کال راهیسې د اتومي وسلو د ذخیرو په اړه د معلوماتو خپرول درولي دي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/C. Riedel اټکل کيږي چې چين اوس مهال ۳۲۰ اټومي بمونه لري او د سيپرې رپوټ په حواله چین هم اوسمهال د خپلو اټومي وسلو سيستم پر لا عصري کولو کار کوي. چين د آسيا تر ټولو بډای هيواد دی او د نړۍ په سطحه تر ټولو ستر پوځ لري. خو پوځي واقعي وړتيا په اړه يې او دا چې څومره نصب کړې اټومې وسلي لرې، معلومات نشته. چين خپله لومړنۍ اټومي آزموینه په کال ۱۹۶۴ کې کړې وه.
انځور: picture alliance/Xinhua/L. Bin د اروپا په سطحه تر ټولو ډيره اټومې وسله فرانسه لري. شمیر يې ۲۹۰ ښودل شوی دی چې له ډلې څخه يې ۲۸۰ يې نصب کړل شوي دي. فرانسې په ۱۹۶۰م کال کې د اټومي وسلو جوړولو تکنالوژي ته لاسرسی پيدا کړ. سيپرې وايي چې فرانسه اوس هم تر يوه حده پورې د خپلو اټومي وسلو په اړه معلومات خپروي.
انځور: picture-alliance/dpa/J.-L. Brunet بريتانيا خپله لومړنۍ اټومي آزموینه په ۱۹۵۲م کال کې ترسره کړه. بريټانيا چې د امریکا متحده ايالاتو نژدې دوست هیواد دی، په ۲۱۵ شمیر کې اټومې وسلې لري چې ۱۲۰ يې نصب کړل شوي دي. دغه هیواد ويلي دی چې د خپلو اټومي وسلو زیرمه يې لږ کړې او ۱۸۰ ته يې راښکته کړې ده.
انځور: picture-alliance/dpa/Poa/British Ministry of Defence/T. Mcdonal د پاکستان د اټومي وسلو شمیر ۱۶۰ ته رسیږي. د سيپري په حواله، وروسته له هغې چې پاکستان په ۱۹۹۸م کال کې اټومي بم جوړ کړ، دغه هیواد او هند د مختلفو اټومي وسلو تولید ته زور ورکړ. د پاکستان او هندوستان په حواله د دوی د اټومي وسلي يوازې د دفاعی مقصدونو له پاره دي. دغه دوه هیوادونه چې ښه مناسبات نه لري، د چارو کارپوهان وايي که تر منځ يې جګړه ونښلی نو په اټومي جګړه هم بدلیدلای شي.
انځور: picture-alliance/AP هندوستان د ۱۵۰ اټومي بمونه لري. هند خپله لومړنۍ اټومي آزموينه په ۱۹۷۴م کال کي او دوهمه يې ۱۹۹۸ کې وکړه. هند ژمنه کړې چې له چين او پاکستان سره د سرحدي ستونزو پر لرلو سربیره به د خپلې خوا په لومړي ځل اټومې حملې نه کوي. پاکستان او هند د خپلو توغندیزو آزموينو په اړه معلومات خپروي، خو د اټومي وسلو په اړه يې ډير لږ معلومات خپاره کوي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/M. Swarup هندوستان تر ۱۱۰ پورې اټومي بمونه لري. هند خپله لومړنۍ اټومي آزموينه په کال ۱۹۷۴ او دوهمه يې ۱۹۹۸ کې ترسره کړې ده. دغه هیواد ژمن دی چې چين او پاکستان سره د سرحدي ستونزو د لرلو سربیره به د خپلې خوا په لومړي ځل اټومې حملې نه ترسره کوي.
انځور: Reuters اسرائيل چې د ۱۹۴۸ تر ۱۹۷۳ کال پورې يې درې ځله له عربي هیوادونو سره جګړې کړې دي، د اټومي وسلو شمير يې ۹۰ ته رسیږي. اسرائيل د خپل سیاست له مخې اوس هم د خپلو اټومي پروګرامونو په اړه هيڅ معلومات نه خپروي.
انځور: Reuters/M. Kahana شمالی کوریا له ۳۰ نه نيولې تر ۴۰ پورې اټومي وسلې لرې. تیر کال د امريکا ولسمشر دونالد ترمپ او د شمالي کوريا رهبر کيم جونګ وليدل. تر دغې ليدنې وروسته شمالي کوريا د خپلو توغندويزو او اټومي آزموينو د درولو اعلان وکړ. که څه هم د شمالي کوريا اصلي ستونزه له سويلي کوریا سره ده، خو بیا هم لويديځ د دغه هيواد له اټومي پروګرام څخه انديښنه لري.
انځور: picture-alliance/dpa/AP Photo/KCNA/Korea News Service د ملګرو ملتونو له خوا پر لګول شوو تحریمونو سربیره، شمالي کوريا په ۲۰۰۶م کال کې د اټومي وسلو یوه آزموینه ترسره کړې وه.
انځور: Reuters