د روغتیا نړیوال سازمان (WHO) په ترکيه او سوريه کې مرګونې زلزلې په تیرو سلو کلونو کې په دې سیمه کې یو تر ټولو خراب طبیعي ناورین بللی دی.
په ترکیه او سوریه کې زلزله؛ د ساري نارغیو د خپریدو خطر
په اروپا کې د روغتیا نړیوال سازمان مشر هنس کلوګ یوه خبري کنفرانس ته وویل: »د روغتيا نړيوال سازمان د اروپا په سیمه کې یوه تر ټولو ناوړه طبیعي ناورین مشاهده کوي. تر اوسه پورې خو موږ د دې د دقیق شدت پر معلومولو مصروف یو او لا د اوښتي زیان دقیقه کچه نه ده معلومه».
دغه څرګندونې په داسې یو وخت کې کیږي چې د نورو ژوندي پاتې شوو د لټون هیله پای ته رسیدلې ده. د روغتيا نړيوال سازمان د اروپا سیمې په ۵۳ هیوادونو کې ترکیه هم شامله ده، په داسې حال کې چې ګاونډی هیواد سوریه یي بیا د مدیترانې سمندر په ختیځه سیمه کې حسابیږي.
په همدې منځ کې د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان ویلي دي چې په هیواد کې يي د زلزلې د قربانیانو شمیر ۳۵۴۱۸ تنو ته رسیدلی دی.
له ۲۰۰۰م کال راهیسې مرګونې زلزلې
د دوشنبې په ورځ په ترکیه او سوریه کې زورورې زلزلې تر ۲۱۰۰۰ زیات کسان مړه کړي دي. داسې اندېښنې هم شته چې ښایي د تلفاتو شمیر لا پسې لوړ شي. له ۲۰۰۰م کال راهیسې د افغانستان په ګډون د نړۍ په کچه ځینې مرګونې زلزلې وپېژنۍ.
انځور: picture-alliance/AP Photo/strپه ترکيه او سوريه کې د ۲۰۲۳م کال په فبرورۍ کې د ۷ اعشاریه ۸ درجې په شدت زلزله وشوه. د زلزلې له لومړۍ ورځې د تلفاتو ارقام مه په لوړيدو حالت کې دي. د فبرورۍ په ۱۱مه رپوټونو کې د مړو شمیر نژدې ۲۵ زره ښودل شوی دی.
د ۲۰۲۲م کال د جون میاشتې په ۲۲مه نېټه په خوست او پکتیکا کې زلزلې تر ۱۱۰۰ زیات کسان مړه کړل. په انځور کې د خوست په سپیره ولسوالۍ کې یو سپين ږیری په زلزله کې د خپل ويجاړ شوي کور ته نژدې ناست دی.
د ۲۰۲۱م کال د اګست پر ۱۴ په هایتي کې یوې زورورې زلزلې چې د ریشتر پر مقیاس ۷،۲ درجې وه تر ۲۲۰۰ زیات انسانان مړه کړل.
د ۷،۵ درجې په شدت زلزلې په اندونیزیا کې تر ۴۳۰۰ انسانان مړه کړل.
د ۲۰۱۶م کال د اګست مياشتي پر ۲۴ نېټه د ایټالیا په مرکز کې د زلزلې له کبله تر ۳۰۰ زیاتو انسانانو خپل ژوند له لاسه ورکړ.
د ۲۰۱۵م کال پر ۲۵ یوې مرګونې زلزلې تر ۸۸۰۰ ډیر کسان مړه کړل.
چین: د ریښتر په مقیاس ۶،۲ درجې شدت لرونکې زلزلې له کبله تر ۷۰۰ زیات انسانان مړه شول. دغه زلزله د ۲۰۱۴م کال د اګست مياشتي پر دریمه نېټه رامنځ ته شوې وه.
د ۲۰۱۳م کال د سپتمبر میاشتې پر ۲۴مه نېټه په پاکستان کې د زلزلې له کبله تر ۸۰۰ زیاتو کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړ.
په جاپان کې د ۲۰۱۱م کال د مارج میاشتې پر ۱۱ نېټه څونامي تر ۲۰ زرو زیات کسان ووژل.
د ۲۰۱۰م کال د فبرورۍ پر ۲۷ د زلزلې په پایله کې رامنځ ته شوي څونامي د ۵۲۴ کسانو ژوند واخیست.
دا د نړۍ په کچه یوه له مرګونو زلزلو وه چې د حکومت د اټکلونو له مخې ۳۱۶ زره کسان پکې مړه شول. دغه زلزله د ۲۰۱۰م کال د جنورۍ پر ۱۲ رامنځ ته شوه.
د ۲۰۰۹م کال د سپتمبر مياشتي پر ۳۰ د زلزلې له کبله په اندونيزيا کې د تلفاتو شمیر تر ۱۱۰۰ لوړ وو.
د ۲۰۰۹م کال د اپریل پر شپږمه په ایټالیا کې زلزلې تر ۳۰۰ زیات کسان ووژل.
د چین په ختیځ سچوان کې په ۲۰۰۸م کال کې د یوې مرګونې زلزلې په ترڅ کې ۸۷۵۰۰ کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړ.
د مرکزي پیرو سوحالو ته څیرمه د ۸ درجې لرونکي شدت یوې زلزلې تر ۵۰۰ زیات کسان ووژل. دغه زلزله د ۲۰۰۷م کال د اګست پر ۱۵مه رامنځ ته شوه.
د اندونیزیا په جاوا ټاپو کې د ۲۰۰۶م کال د می میاشتې پر ۲۶مه نېټه یوه زلزله وشوه چې تر ۵۷۰۰ زیات کسان یې ووژل.
د پاکستان تر ادارې لاندې کشمیر سیمه کې د ۲۰۰۵م کال د اکتوبر پر اتمه نېټه یوه مرګوني زلزله وشوه. په دغه زلزله کې تر ۸۰۰۰۰ زیات کسان مړه شول.
د ۲۰۰۵م کال د مارچ پر ۲۸مه نېټه د اندونیزیا د سوماترا په شمالي برخه کې یوې زلزلې تر ۱۳۰۰ زیات کسان ووژل.
د هند په سمندرګي کې یوې څونامي په اندونیزیا کې ډیر ځاني زیان اړولی وو. د ۲۰۰۴م کال د اکتوبر میاشتې پر ۲۶مه نېټه په رامنځ ته شوې دغه پېښه کې تر ۲۳۰ زرو زیات انسانان مړه شول
د ۲۰۰۳م کال د دسمبر پر ۲۶ نېټه د افغانستان په ګاونډي هیواد ایران کې یوې زلزې تر ۵۰ زرو زیات کسان مړه کړل.
تر ۲۲۰۰ زیات کسان په الجیریا کې هغه وخت مړه شول چې د ۶،۸ درجې زلزلې دغه هیواد ولړزاوه. انځور په الجیریا کې د ۲۰۰۳ کال د زلزلې دی.
د ۲۰۰۲م کال د مارچ میاشتې پر ۲۵مه نېټه د افغانستان په شمال کې یوې زلزلې تر ۱۰۰۰ زیات انسانان مړه کړل. انځور د بغلان په نهرین کې د ۲۰۱۲م کال زلزلې
د ۲۰۰۱م کال د جنورۍ پر ۲۶ نېټه په هند کې یوې زلزلې چې شدت یې ۷،۷ درجې وو تر شلو زرو ډیر انسانان مړه کړل.
د سوریې د داوطلبه مرستندویانو «د سوریې مدني دفاع» ډله چې د سپین خولو په نامه شهرت لري، ویلي دي چې د اپوزیسیون تر کنترول لاندې سیمو کې د قربانیانو شمیر ۲۱۶۶ ته رسیدلی دی، بل لور ته په دمشق کې د سوریې روغتیا وزارت ویلي دي چې د حکومت تر کنترول لاندې سیمو کې د مړو شمیر ۱۴۱۴ تنو ته رسیدلی دی. د نوو شمیرو له مخې په دې ناورین کې تر اوسه پورې د وژل شوو کسانو مجموعي شمیر ۳۹۰۰۰ ته رسیدلی دی.
له اتوم بم سره د زلزلې پرتلنه
د ترکیې دولتي خبري آژانس په حواله اردوغان د تیرې اونۍ زوروره زلزله د «اتوم بم په څیر لوی» بللو سره ویلې دي چې د هیواد په سویلي برخه کې ۳۵۴۱۸ کسان مړه شوي دي.
دا په دې معنا چې په ترکيه او سوريه کې په مجموعي ډول ۳۹۰۰۰ کسان مړه شوي دي. د ملګرو ملتونو د شمیرو له مخې دغه شمیر کیدای شي له ۵۰۰۰۰ هم تیری وکړي.
په سوريه کي زلزله: بشري مرستي له خنډونو سره مخامخ دي
د ترکیې ولسمشر وویل چې په سلګونو زره کورونه نور د اوسیدو وړ نه دي او تر ۲،۲ میلیونو ډیر له اغیزمنو شویو سیمو بې ځایه شوي دي.
په انتاکیه کې اوس هم د ژغورنې هڅې روانې دي
د دویچه ویله خبریالې یولیا هان، د ترکیې له سویل څخه خبر ورکړی دی چې په انتاکیه کې اوس هم تر ویجاړیو لاندې د ژغورنې هڅې ادامه لري. په دغه سیمه کې تر ۴۰۰ زرو ډیر انسانان ژوند کوي. د یولیا هان په خبره کله چې نن موږ دې ښار ته ننوتلو، شاید هم کومه ودانۍ ولاړه لیدل شوې وي. نږدې ۷۰ سلنه انتاکیه لمنځه تللې ده.
د سه شنبې په ورځ په اغېزمنو شوو سیمو کې تر ویجاړیو لاندې ۹ کسان ژغورل شوي دي. دغه کسان تر زورورې زلزلې ۸ ورځې وروسته ژغورل شوي دي.
په ترکیه کې ولې تل زلزلې کیږي؟
یو ۶۵ کلن سوریایي او یوه ځوانه نجلۍ د ترکیې په سویلي ښار انتاکیه کې د ویجاړیو له لاندې څخه ژغورل شوي. مخکې تر دې اوکرایني مرستندویانو هم یوه ښځه ژغورلې وه او همدارنګه ترکي کارکوونکو هم یو ۱۸ کلن ځوان ژغورلی. د ترکي رسنیو په حواله دری نورې ښځې هم د سه شنبې په ورځ ژغورل شوي دي.
آژانسونه: ش.ن/ ن.ز
