د ایران د بشري حقونو سازمان د ۲۰۲۵ م کال په لومړیو درو میاشتو کې په ایران د اعدامونو شمیر د دوه برابره زیاتیدو خبر ورکړی دی. ایران د اعدام له سزا څخه په ټولنه کې د ویرې او وحشت خپرولو د ابزارو په توګه استفاده کوي.
په ایران کې اعدامونه د ۲۰۲۵م کال په لومړیو دریو میاشتو کې دوه برابره زیات شويانځور: Christoph Hardt/Geisler-Fotopress/picture alliance
اعلان
د ایران دبشري حقونو سازمان (IHR) چې مقر یې په ژنیف کې دی په یوه رپوټ کې ویلي دي چې د روان (۲۰۲۵) میلادي کال په لومړیو درو میاشتو کې په ایران کې د اعدامونو شمیر د تیر کال د همدې موندې په پرتله دوه برابره زیات شوی دی.
په ایران کې یو وار بیا په پراخه پیمانه د اعدام سزا پلي کیدل په داسې یوه وخت کې صورت نیسي چې له امریکا سره کړکیچ مخ پر ډیریدو دی. د دغه سازمان په حواله د روان میلادي کال په لومړیو درو میاشتو کې لږ تر لږه ۲۳۰ تنه اعدام شوي چې په دوی کې ۸ ښځې هم شاملې دي.
په ایران کې اعدامونه عموماً د قتل او مخدره موادو د تورونو پورې اړوندو جرایمو په برخه کې ترسره کیږي. د هغو ارقامو له مخکې چې د بشري حقونو دغه سازمان خپاره کړي دي، د تیر کال په ورته موده کې په دغه هیواد کې ۱۱۰ تنه اعدام شوي وو.
یوازې د روان کال په مارچ میاشت د ایران په مختلفو محبسونو کې لږ تر لږه ۵۹ تنه اعدام شوي دي له دې ډلې ۳ تنه یې افغانان، ۷ بلوچان او یو یې کُردی تبع و. په دغو اعدام شوو کې پنځه تنه یې ښځې وې.
د بشري حقونو د دغه سازمان مشر محمود امیري مقدم خبرداری ورکړ چې ایران کیدای شي له امریکا سره د جګړې د احتمال په اړه انديښنو څخه د اعدامونو د زیاتولو له پاره ګټه اخیستنه وکړي.
د ایران د بشري حقونو سازمان د رپوټ پر بنسټ په ۲۰۲۴م کال کې په ایران کې لږ تر لږه ۹۷۵ کسان اعدام شوي چې دغه شمیر د ۲۰۰۸م کال راهیسې، یعنې د کله راهیسې نه چې دغه سازمان د شمیرو ثبتول پيل کړي دي تر ټولو لوړ رقم دی.
د ایران په زندانونو کې شکمنې وژنې
د ایران په زندانونو کې د زرګونه سیاسي زندانیانو سربیره چې د ایران د حکومت له لوري اعدام او په ډله ایزو قبرونو کې خاورو ته سپارل شوي دي، داسې سیاسي زندانیان هم شته چې په بند کې مړه شوي او مرګونه یې مشکوک ښوول شوي دي.
انځور: khaandaniha.com
علي اکبر سعیدي سیرجاني
سعيدي سيرجاني یو ایرانی لیکوال، څیړونکی، اديب، سیاسی فعال او تر انقلاب وروسته د ایران یو له منتقدینو څخه وو. هغه د ١٣٧٢ د حوت پر ۲۳ مه د اطلاعاتو وزارت د مامورینو له لوري ونيول شو. سیرجاني پرته له دې چې په هکله یې معلومات خپاره شي، تر نهه میاشتیني بند وروسته د ۱۳۷۳ د لیندۍ په ۴مه په زندان کې ومړ. سعید امامي، چې په ځنځیري وژنو تورن دی، ویلي وو چې د هغه د وژلو له پاره "پوتاشیم" کارول شوی وو.
انځور: khaandaniha.com
سعید امامی
سعید امامي چې د ایران یو له لوړ پوړو امنیتي چارواکو او د ځنځیري قتلونو له اصلي تورنو دی، د ۱۳۷۷ کال په دلو میاشت کې زنداني شو. د ایران د وسلوالو ځواکونو د قضايه څانګې څارنوال په ۱۳۷۸ کال کې ادعا کړې وه چې امامي د اوین زندان په حمام کې د نظافت له پاره کاریدونکي کیمايي موادو په خوړلو سره مړ شوی. باور دا دي چې هغه د حکومت د مخالفینو د قتل په هکله د معلوماتو د افشا کیدو د مخنیوي له پاره وژل شوی دی.
انځور: Kodoom.com
اکبر محمدي
اکبر محمدي په ۱۹۷۸ کال کې له خپل ورور منوچهر محمدي او یو شمېر محصلینو سره د تهران په پوهنتون کې د مظاهرو پر مهال ونیول شو او د انقلاب ځانګړې محکمې له خوا په اعدام محکوم شو. خو له څه مودې وروسته د هغه سزا ۱۵ کاله بند (۱۰ کاله بند او پنځه کاله تعلیقي بند) ته راټيټه شوه. اکبر محمدي د لوږې تر څو ورځني اعتصاب وروسته د ۲۰۰۵ کال د اګست په اتمه په اوین زندان کې په مرموز ډول مړ شو.
انځور: isdmovement.com
کاوه عزیزپور
کاوه عزیزپور په ایران کې یو له کردي سیاسي بندیانو څخه و چې د ۱۳۷۸ کال د ثور په ۲۷ مه د ۲۵ کلونو په عمر د مهاباد په زندان کې مړ شو. هغه تر مرګ دوه کاله وړاندې د ایران د حکومت ضد د کردانو د ګوند د غړیتوب په تور محاکمه شو او په درې کاله بند محکوم شو. د هغه د کورنۍ په وینا، نوموړی په زندان کې د استخباراتي کړیو تر شکنجې لاندې مغزي سکته کړې وه او بیا کوما ته تللی وو.
انځور: kurdistannet
زهرا کاظمي
د ۱۳۸۲ کال په جوزا کې په ایران کې د محصلینو تر اعتراضونو وروسته د نیول شویو اعتراض کوونکو کسانو کورنیو د اوین زندان مخې ته لاریون وکړ. ایراني الاصله کاناډايي عکاسه چې هغه وخت یې عمر ۵۵ کلونه وو، د زندان مخې ته د لاریون د عکاسۍ له پاره تللې وه چې ونیول شوه چې بیا وروسته مړه شوه. ایراني چارواکو، د هغې د مرګ دلیل د «سر په ناحیه کې کلک جسم لګیدل» یا پر سر باندې د «کلک جسم لیګدل» اعلان کړي و.
انځور: Getty Images/AFP/B. Mehri
امیرحسین حشمت ساران
امیر حسین حشمت ساران د «ایران د ملي اتحاد جبهې» عمومي منشي و چې په ۱۳۸۲ کال کې په دغه نامه د ګوند د جوړلو په جرم په اته کاله بند محکوم شو. نوموړی په بند کې بیا محاکمه شو او په اته کلونو نور بند محکوم شو. هغه د زندان د ځانګړو ساتونکو له لوري د سر په ناحیه کې تر شدیدو ګوزارونو وروسته کوما ته تللی وو او د ۱۳۸۷ کال د حوت پر ۱۶مه د رجايي کرج په روغتون کې تر ۴۸ ساعته کوما وروسته ومړ.
انځور: Radiofarhang
زهرا بنی یعقوب
زهرا بني یعقوب یوه ایرانۍ ډاکټره وه چې د ۱۳۸۶ کال د میزان په ۲۲مه د ایران په همدان ښار کې د امر باالمعروف او نهی عن المنکر په توقیف خونه کې وفات شوه. د رسمي راپورونو له مخې زهرا بني یعقوب د نیول کېدو په شپه په زندان کې ځان وژنه کړې. ورور یې وايي چې د مرګ له رسمي وخت څخه یو ساعت مخکې یې له خپلې خور سره په ټیلیفون خبرې وکړې او دا چې هغه له روحي پلوه په ښه حالت کې وه.