د کاتولیک خبري آژانس (KNA) د رپوټ پر بنسټ وسله والو کسانو د افریقا په لویدیځ کې پر یوه کلي برید کړی او تر ۷۰ ډیر کسان یې وژلي دي.
د دوشنبې (د جون میاشتې ۲۳ نیټه) په ماښام د فرانس نړیوالې راډیو (RFI) خبر ورکړی دی چې په دې پيښه کې تر ۲۰ ډیر نور کسان ټپیان شوي دي. نوموړي رسنۍ دغه خبر د سیمه ایزو سرچینو په حواله خپور کړی دی. البته دا خبر تر اوسه پورې په رسمي ډول نه دی تائید شوی.
د دغه رپوټ پر بنسټ برید د شنبې او یکشنبې ترمنځ شپه کې د نیجر هیواد په سویل لویدیځ کې د تیلابیري سیمې په مندا کلي کې شوی دی. د RFI رسنۍ د رپوټ پر اساس د شنبې په شپه ډېر نارينه د مندا کلي جومات مخته د ماسښتن لمانځه د ادا کولو له پاره را ټول شوي و چې وسله والو کسانو د شپې له تاریکۍ څخه په استفادې برید وکړ.
په مارچ میاشت کې هم دې ته ورته یو برید شوی و. همدا د تیلابیري سیمې په فمبیتا کلي کې وسله والو د لمانځه د ادا کولو پر مهال پر لمونځ کوونکي ډزې کړې وې او ۴۴ ملکي کسان یې وژلي و. د دې پيښې له کبله حکومت درې ورځنی ماتم اعلان کړی و.
تیلابیري چې د دری ضلعي مثلث په شکل د نیجر، مالي او بورکینافاسو هیوادونو ترمنځ سیمه کې موقعیت لري، له کلونو راهیسې پکې د داعش یا «اسلامي دولت» ترهګرې ډلې سیمه ایز ګروپونه بریدونه کوي.
تر اوسه پورې د مندا کلي د برید مسئولیت کومې ډلې پر غاړه نه دی اخیستی.
دا چې له دې ساحلي سیمې څخه د بریدونو رپوټونه څو ورځې وروسته خپریږي، یو علت یې هم په کلیوالي سیمو کې د تلیفوني شبکو ویجاړیدل دي. اسلامیستي ډلې په هدفمند ډول ارتباطي زیربناوې ویجاړوي، څو له بهرنۍ نړۍ سره یې ارتباط پرې کړلی شي.
د افريقا نهه د پام وړ مسجدونه
په سينگال کې د لويدیځې افريقا تر ټولو ستر مسجد پرانيستل شو. په دغه لويه وچه کې يو شمير مذهبي ودانۍ موجودې دي چې له ۶۷۰م کاله نيولې تر ۲۰۱۹م کال پورې د هرې معماري دورې نمونې پکښې ليدل کيږي.
انځور: Getty Images/R. Kramdi
مسالکل جنان مسجد، سېنېگال
د ۳۳ ميليونه ډالرو په لگښت دا مسجد د ۲۰۱۹م کال په سپتمبر مياشت کې بشپړه شو. دا د لويديځې افريقا تر ټولو ستر مجسد دی چې ۱۵۰۰۰ کسان یې په دننه کې او ۱۵۰۰۰نور يې دباندې په ساحه يا حويلۍ کې ځاېيږي. دا مسجد د مريديه طريقې د پیروانو له خوا جوړ شوی دی او نوم یې د دې څانگې د مشر شيخ امادو بامبا مباکه له يوه نظم څخه اخيستل شوی دی.
انځور: AFP/SEYLLOU
د قيروان ستر جومات، تونس
دا پرتمين مسجد د اسلامي نړۍ د قديمو عبادتځایونو څخه يو دی او احتمالاً د افريقا تر ټولو زوړ مسجد دی. دا مسجد په ۶۷۰م کال کې عرب جنرال عقبه ابن نافع جوړ کړی او د معمارۍ طرز یې له اسلام څخه د مخه، د رومن او بيزانتيني مهندسۍ اغیزې لري. دا د تونس په شمالي صحرا کې په قيروان سيمه کې دی. دغه سيمه د يونيسکو له خوا د نړيوال ميراث په توگه درجه بندي شوې ده.
انځور: Imago/Panthermedia
لارابانکا مسجد، گانا
د لويديځې افريقا د مکې په نوم شهرت لرونکی دا مسجد د گانا په لارابانکا کې د سوډان د مهندسۍ پر طرز جوړ دی. دا مسجد چې په ۱۴۱۲م کال کې جوړ شوی د گانا تر ټولو قديمي مسجد دی او د لويديځې افریقا په زړو جوماتونو کې شميرل کيږي.
انځور: Imago/UIG
د توبا ستر مسجد، سېنېگال
د توبا د دې ستر مسجد د جوړيدو چارې په ۱۸۸۷م کال کې د مريديه طریقې د بنسټ ايښوونکي صوفي امادو بامبا له خوا پېل شوې وې خو دا مسجد په رسمي توگه په ۱۹۶۳م کال کې هم لا نو وو بشپړه شوی. بامبا په ۱۹۲۷م کال کې ومړ او په همدې مسجد کې خاورو ته وسپارل شو چې د هغه د پیروانو له خوا چلول کيږي. دا د نړۍ له ښکلو جوماتونو څخه يو بلل کيږي.
انځور: Imago Images
د جینيه ستر جامع مسجد، مالي
د جينيه ستر جومات د خټينو خښتو د نړۍ تر ټولو ستره ودانۍ ده. دا په ۱۹۰۷م کال کې په يوه څانگړي طرز جوړ شوی دی. هر کال د جينيه ټول وگړي د يوې میلې په ترڅ کې دې مسجد ته د طبيعي اغیزو له کبله رسېدلي زيانونه ترميموي. په دغه ميله کې موسيقي او خواړه هم وي.
انځور: Getty Images/AFP/M. Cattani
د ابوجا ملي مسجد، نايجيريا
دا ښکلی جومات په ۱۹۸۴م کال کې جوړ شوی دی او د نايجيريا ملي جومات دی. که څه هم چې دا مسجد د نايجيريا د مسلمانانو له پاره جوړ شوی خو د مسجد دروازې د لمونځونو د وختو پرته د غير مسلمانانو پرمخ هم پرانيستي وي.
انځور: Imago Images/F. Stark
د يوگندا ملي مسجد
د يوگندا دا مسجد چې د جوړيدو چارې یې په ۲۰۰۶م کال کې بشپړې شوې، د عصري معمارۍ يوه بيلگه ده. د ليبيا پخواني ولسمشر معمر القدافي په کمپالا ښار کې د دې مسجد د جوړولو لارښوونه کړې وه او د هغه په نوم نومول شوی دی خو د نوموړي تر مړينې وروسته یې نوم تغير کړل شو.
انځور: Imago/UIG
حسن الثاني مسجد، مراکش
د حسن الثاني په نوم دا مسجد چې د جوړيدو چارې یې په ۱۹۹۳م کال کې پای ته رسېدلې وې، تر دې وروستيو پورې د افريقا د لویې وچې تر ټولو او نړۍ دريم ستر جومات وو. دا مسجد د مراکش د پخواني پاچا حسن الثاني د ۶۰ کليزې په وياړ جوړ شوی وو. د دې مسجد موقعيت چې په بحر کې پروت دی د قرآن پاک د دې آيت استازيتوب کوي چې د الله تعالې تاج وتخت پر اوبو جوړ دی.
انځور: picture alliance/Arco Images
جامع الجزايز، الجزاير
دا مسجد د الجزاير د ستر جومات په نوم هم شهرت لري او د جوړيدو چارو ېې اوه کاله موده ونيوله. دا جومات چې ۹۱۵ ميليونه يورو لگښت پرې راغلې سږ کال پرانيستل شو. د دې مسجد تعمير يوه نړيواله چاره وه: مالي تمويل یې الجزاير کړی، طرحه یې آلماني مهندسانو وړاندې کړې وه او د جوړيدو چارې یې يوه چينايي شرکت پر غاړه اخيستې وې.
