پوتين وويل دا چې د امريکا متحده آيالات هم په اروپا کې اتومي وسلې لري، نو روسيه به اوس په بلاروس کې اتومي وسلې ځای پر ځای کړي. د هغه په خبره د مسکو او مينسک مشرتابه دغه پرېکړه کړې ده. روسيه د پوتين د څرګندونو له مخې چې خبرې يې په دولتي تلويزيون کې خپرېدې، په دغه ګام سره د اتومي وسلو ضد له نړيوال قراردار څخه سرغړونه نه کوي او دې ته يې اشاره وکړه چې د امريکا متحده آيالات هم په اروپا کې له خپلو متحدينو سره اتومي وسلې لري. د هغه په وينا »موږ هغه څه کوو چې دوی يې د لسيزو راهيسې کوي.«بريتانيا: روسيه په اوکراين کي خپلو سترو موخو ته ژر نه رسیږې
بلاروس هم له روسيې او هم له اوکراين سره ګډه پوله لري. د امريکا متحده آيالات په آلمان کې اتومي وسلې ځای پر ځای کړې دي. پوتين پخوا لا د دغو وسلو لېرې کول غوښتي وو چې ځان او خپل هېواد ته يې ګواښ بولي. اوس پوتين دا هم وويل چې روسيه به د امريکا په څېر خپلې اتومي وسلې کوم بل هېواد ته نه ور پرېږدي، بلکې هغه به هلته ځای پر ځای کيږي او د استعمال په اړه د روزنې يو پروګرام به صورت ونيسي.د چين او روسیې ترمنځ ستراتیژيک تړونونه لاسلیک شوي
پوتين اعلان وکړ چې دغه روزنيز پروګرام به د اپريل په دريمه نېټه په بلاروس کې پيل شي. د اسکندر په نوم د راکټونو له پاره سنګرونه به هلته د جولای په لومړۍ نېټه بشپړ شوي وي. د اسکندر په نوم توغندي په اتومي خوليو يا سرګلولو سمبالېدای شي. له مينسک څخه په دې هکله څه نه دي ويل شوي. بلاروس او واکمن يې الکساندر لوکاشېنکو د مسکو له نژدې متحدينو څخه دي. د پوتين په خبره لوکاشېنکو تل د تاکتيکي اتومي وسلو غوښتنه ورڅخه کړې وه. لوکاشېنکو »د اروپا وروستی ديکتاور« بلل کيږي. نوموړی په تاسف سره دې ته ګوري چې بلاروس د شوروي اتحاد تر ړنګېدو وروسته خپلې اتومي وسلې له لاسه ورکړې دي. اوکراين هم په هغه وخت کې خپلې اتومي وسلې له لاسه ورکړې.پوتین: آلمان اوس هم د امريکا په «ولکه» کې دی
پوتين زياته کړه چې روسيې له بلاروس سره د الوتکو په تجهيزولو کې مرسته کړې ده چې هغه هم اوس تاکتيکي اتومي وسلې توغولی شي. تاکتيکي اتومي وسلې د بين القاروي راکټونو په نسبت لنډ واټن ويشتلی شي، خو بيا هم په سلګونو کيلومتره لېرې هدفونه په نښه کولی شي. د چاودنې قوت يې د ۱ او ۵۰ کيلوټنو ټي ان ټي په اندازه وي. روسيه البته ستراتيژيکې اتومي وسلې په بلاروس کې نه ځای پر ځای کوي چې مثلاً د امريکا متحده آيالاتو ته رسېدلی شي.د روسیې د هایپرسونیک توغندیو په اړه معلومات
د تاکتيکي اتومي وسلو په ځای پر ځای کولو سره روسيه د اوکراين په جګړه کې له ناټو سره زياتېدونکې ترينګلتيا ته غبرګون ښيي. روسيې څه باندې يو کال مخکې په اوکراين باندې پوځي يرغل کړی و. مسکو د بريتانيا له خوا اوکراين ته د يورانيمو د مرميو پر لېږد هم انتقاد کوي. دغه د يورانيمو مرمۍ ډېرې زورورې دي او مثلاً ټانکونه له منځه وړلی شي.
ډي پي ای/ن.ص./خ.ح.
د لومړي اتومي بم د جوړېدنې او استعمال داستان په انځورونو کي
۷۵ کاله تر مخه د جاپان پر هيروشيما او ناګاساکي د اتومي بمونو استعمال د امريکا او اروپا تر منځ د ۶ کلني استخباراتي او ساينسي سيالۍ پايله وه. د يادي مودې احوال په انځورونو کي:
انځور: Hiroshima Peace Memorial Museum
د اتومي بم مفکوره
البرت آينشتاين په ۱۹۳۹م کال کي د امريکا ولسمشر فرانکلين روزوېلت ته د اتومي تجزيې د قوت په تړاو يو ليک ولېږی. ترمخه جرمني ساينسپوه اوتو هان د نويترونو په شعاع د يورانيمو اتومي تجزيه تجربه او کشف کړې وه. اينشتاين په ليک کي ليکلي ول چي که په دې وسيله بم جوړ سي نو به زيات قوي وي. روزوېلت سمدلاسه د يورانيمو په تړاو مشاورتي جرګه جوړه کړه.
انځور: picture alliance/CPA Media Co. Ltd
د متحده ايالاتو پر پېرل هاربور د جاپان بريد
د ۱۹۴۱م کال د دسمبر مياشتي پر ۷مه نېټه په سونو جاپاني جنګي الوتکو د متحده ايالاتو په هوايي کي د پېرل هاربور نظامي بندر تر زياتي اندازې له منځه يووړ. په دغه بريد کي په زرونو عسکر ووژل سول. يوه ورځ وروسته متحده ايالاتو جګړې ته د داخليدو اعلان وکړ.
انځور: AP
۲ ميليارده ډالره بوديجه
د ۱۹۴۲م کال په اګست مياشت کي امريکا متحده ايالاتو پرېکړه وکړه چي په استخباراتي توګه به د اتومي بم پر پروګرام کار پېلوي. دغه مخفي پروګرام ته وروسته د مانهېتن نوم ورکړل سو. ولسمشر روزوېلت د دغه مقصد له پاره ۲ ميليارده ډالره بوديجه ځانګړې کړه.
انځور: picture-alliance/Everett Collection
د نوي مکسيکو استخباراتي تجربه ګاه
د اتومي بم جوړونې تجربې د نوي مکسيکو په لوس آلاموس کي په يوه مخفي تجربه ګاه کي پېل سوې. روبېرت اوپنهايمر د دغه پروژې ساينسي رئيس مقرر سو. په دغه پروژه کي د متحده ايالاتو، کاناډا او بريتانيا عالي فيزيکپوهان وګومارل سول. په دغه پروژه کي له جرمني نازيانو څخه تښتېدلو په زرهاؤ کسانو هم ګډون وکړ.
د ۱۹۴۵م کال د مارچ مياشتي پر ۹مه او ۱۰ نېټه د توکيو په گډون د جاپان يو شمېر ښارونه بمبار سول. په دغو بمباريو کي صرف په پلازمېنه توکيو کي نژدې ۱۰۰ زره انسانان ووژل سول.
انځور: picture-alliance/AP Photo
د اوکي ناوا جګړه
د اوکي ناوا جګړه د ۱۹۴۵م کال د مارچ مياشتي پر۲۶مه نېټه پېل سوه. په دغه جګړه کي نژدې ۱۰۰ زره جاپاني عسکر او په همدغه شمير يې ولسي وګړي قرباني سول. نژدې ۱۲۰۰۰ امريکايي عسکر هم ووژل سول. امريکايي چارواکو د دغو قربانيانو د شمېر پر اساس د اتومي بم استعمال توجيه کړ. استدلال يې دا وو چي بې له اتوم څخه به لا زيات جاپانيان وژل سوي وای.
انځور: picture alliance/akg-images
په متحده ايالتو کي د واک لېږد
روزوېلت د اپريل پر ۱۲ مړ او هېري ترومن د امريکا متحده ايالاتو نوی ولسمشر سو. تر ولسمشر کېدو وروسته هېري ترومين د اتوم بم په مخفي پروژه «مانهېتن» خبر سو، چي په لوړه اندازه مخفي ساتل سوې پروژه وه. د نوموړي دغه انځور په ۱۹۴۵م کال اخيستل سوی دی.
انځور: Getty Images
د نازي آلمان تسليمېدنه
د ۱۹۴۵م کال د می مياشتي پر ۸مه نېټه نازي آلمان تسليم سو او په دې توګه په اروپا کي دويمه نړيواله جګړه پای ته ورسېده. خو د هغه باوجوده په اسيا او اوقيانوس کي جګړې ادامه لرله. په می او جون مياشتو کي د اتومي بم برخې د ماريانا جزيرو له لړۍ څخه و تينيان ته انتقال کړل سوې. له دغه ځای څخه و جاپان ته د B-29 ډوله الوتکي رسيدګي ممکنه وه.
ولسمشر ترومن د جولای مياشي پر ۲۵مه نېټه فرمان لاسليک کړ چي له مخه يې پر جاپان د اتومي بم د غورځولو اجازه ورکړل سوه. په دغه فرمان يا امر کي دا اجازه هم ورکړل سوې وه چي کله چي نوي بمونه د لاسرسي وړ وي نو د هغوی د استعمال اجازه هم سته.
انځور: picture-alliance/AP Photo
جاپان ته خبرداری
امريکا متحده ايالاتو، بريتانيا او چين د جولای مياشتي پر ۲۶ د پوستدام تر اعلاميې وروسته جاپان ته خبرداری ورکړ چي يا خو دي تسليم سي او يا به «په بشپړه توګه تباه کړل سي.» جاپان دغه خبرداری له پامه وغورځاوه او په جواب کي يې په جاپاني ژبه وليکل چي «موکوساتسو» يعني «پرته له تبصرې».
انځور: picture-alliance/akg-images
د تباهۍ منظره
د امريکا متحده ايالاتو نظامي الوتکي B-29 د ۱۹۴۵م کال د اګست مياشتي پر ۶مه نېټه په خايي وخت سهار پاو بالا اته بجو د جاپان پر هيروشيما د «اينولا ګې» په نوم ۴۰۸۲ کلوګرامه اتومي بم وغورځوی. د دغه بم په نتيجه کي ۱۴۰ زره انسانان ووژل سول. ترومن جاپاني چارواکو ته وويل چي که تسليم نه سي نو له آسمان څخه به د دا ډول بمونه داسي باران پر وکړي چي تر مخه چا نه وي ليدلي.
انځور: Hiroshima Peace Memorial Museum
د ناګاساکي تباهي
امريکا متحده ايالاتو د اګست مياشتي پر ۹مه نېټه د جاپان پر ناګاساکي بل اتومي بم استعمال کړ. دغه بم د ورځي په لږ باندي ۱۱ بجو وغورځول سو او پکښي شاوخوا ۷۴۰۰۰ انسانان ووژل سول.
انځور: picture-alliance/dpa
د جاپان تسليمي
د جاپان پاچا هيروهيتو د اګست مياشتي پر ۱۵مه نېټه اعلان وکړ چي هيواد يې جګړه وبايلله. نوموړی تر هغه وروسته هم د هيواد پاچا پاته سو او د هيواد په بيا رغونه کي يې لوی لاس درلود.
انځور: AFP/AFP/Getty Images
د شوروي بريد
شوروي اتحاد پر هيروشيما د امريکايي اتومي بم د غورځول کيدو څخه څلور کاله وروسته د ۱۹۴۹م کال د اګست مياشتي پر ۲۹مه نېټه په قزاقستان کي بريالۍ اتومي تجربه تر سره کړه او په دې توګه د نړۍ دويم اتومي بم لرونکی قدرت وګرځيد. شوروي د دويمي نړيواله جګړې په وروستيو ورځو کي پر جاپان بريد وکړ او د کوريل ټاپو په شمول يې يوه اندازه سيمي ورڅخه ونيولې.
