په افغانستان کې روانو جګړو د ډېرو افغانانو کورونه ويجاړ کړي او په زرونو افغان ماشومان يې د خپلو کورونه پريښودو ته اړ کړي دي چې اوس د بېځايه شوو په کمپونو کې په خورا سخت وضعيت کې خپلې شپې او ورځې تيروي.

له کابل څخه د فرانسې خبري آژانس د پنجشنبې په ورځ ليکلي دي چي د دغو ماشومانو سختې ستونزې يوازې په لوږه، ناروغيو او د کرونا وبا په خطر کې نه خلاصيږي، بلکې د ژمې د ډيري سړې هوا له امله تلف کیدل، بله لویه ستونزه ده چې دوی یې له ګواښ سره مخ دي.

په افغانستان کې د ماشومانو د ژغورنې صندوق (Save the Children) مشر، کریس نیامندې، د پنجشنبې په ورځ په يوه اعلاميه کې ويلي دي چې د افغانستان په شمال کې د لومړنۍ واورې وريدا، په ځانګړې توګه د ماشومانو پر وضعيت ډير ناوړه اغیز کړی دی.

په اعلاميه کې د نیامندي له قوله ويل شوي: «تر ټولو اغېرمن شوي ماشومان هغه دي چې ښوونځي يې د ژمي په ساړه موسم کې تړل شوي دي.» هغه زياته کړې: «د دوی کورنۍ په کافي اندازه پیسې نه لري چې د ژمي جامې واخلي، پر ځای يې خپل ماشومان اړ کړي چې له کورونو ونه وځي تر څو د سختې سړې هوا له زيان څخه لرې وي.»

د افغانستان په سړو سيمو کې ښوونځي تر مارچ مياشتې پورې رخصت وي. په دغو سیمو کې په ژمي کې هوا تر منفي ۲۷ درجې سانتيګراد پوري راکښته کيږي.

د ماشومانو د ژغورنې صندوق، د افغانستان له ۳۶ ولایتونو څخه د ۱۲ ولایتونو څه باندې ۱۰۰ زره کورنيو له پاره ژمني توکي برابر کړي دي.

په دغو توکو کې د سوند مواد او بخارۍ، کمپلې او ژمنۍ جامې شاملې دي. تر څنګ د ماشومانو له پاره جمپرونه، جرابې، بوټونه او خوليانې هم په نظر کې نيول شوي دي.

نیامندي وايي: «د هغو ماشومانو له پاره وضعيت ډير خراب دی، چې د بلخ په څير سيمو کې په کمپونو کې ژوند کولو ته اړ کړل شوي دي.» هلته له اوسه هوا ډيره سړه ده. د شپې له خوا هوا آن تر منفي لسو پورې راښکته کيږي. هوا به تر دې نوره هم سړه شي.» هغه زیاتوي د افغانستان ژمی، د زرونو ماشومانو د ژوند د بقا له پاره يو مهم وخت دی.»

له بل لورې په افغانستان کې د جګړو ګراف هم په داسې حال کې لوړ دی، چې په قطر کې د سولې مذاکرات روان دي. په قطر کې د افغان حکومت او طالبانو مذاکراتي ټيمونه هڅه کوي تر څو په افغانستان کې د څلورو لسيزو روانو جګړو ته يوه سوليزه حل لاره پيدا کړي.

۱۲ کلنه روحينا يوه له هغو ماشومانو څخه ده چې د خپل کور پريښودو ته اړ شوې او اوس د بلخ په يوه کمپ کې اوسيږي. هغه د ماشومانو د ژغورنې صندوق سازمان په ملاتړ، روزنيزو ټولګيو کې شامله شوې ده. روحينا وايي: «موږ بې وزله يوو او تر شنه آسمان لاندې ژوند کوو... زه او زما خويندې او وروڼه نه شو کولای د يخي هوا له کبله د شپې خوب وکړو.» هغه زياتوي: «په داسې يو وضعيت کې به څوک زده کړه وشي کړی؟»

د کابل ښار شمال ته په یو کمپ کې هم څه باندې ۷۰۰ کورنۍ اوسیږي. دغه کورنۍ د داخلي جګړو له امله د خپلو کورنو پريښودو ته اړ شوي. دوی او نورې کورنۍ د پخلي او د ځانونو د تودلو له پاره، د دوی په شاوخوا کې له پرتو کثافاتو څخه کار اخلي.

لس کلن محمد داد چې په دغه کمپ کې اوسيږي وايي: «د شپې له خوا او سهار هوا ډیره سړي وي، موږ نه خس لرو او نه هم سکاره.» هغه زیاتوي: «موږ کمپلې نه لرو، موږ پلاستيکونه سوځوو او په هماغو ځانونه تودوو.»

له محمد داد سره د هغه ۵۰ کلنه انا، ريحان هم په دغه کمپ کې ژوند کوي. د دوی ټوله کورنۍ ۷ کسان دي. ريحان وايي چې د زړو پلاستيکونو اور ډیر لږ دی او دوی پرې ډیر کم وخت ځانونه تودولی شي. هغه وايي: «ماشومان ناروغان دي. دوی شپي تر سهاره پورې ټوخيږي.»

آژانسونه/م.ک.ص./ن.ز.